همه مسئولانه به پویش بپیوندیم؛ «برای زمین، برای فرزندان‌مان؛ ۲۵ درجه بمانیم»
گفت‌وگو با دکتر طاهره رستمی، جامعه‌شناس و عضو پژوهشکده علوم بهداشتی، درباره ابعاد اجتماعی و فرهنگی پویش «۲۵ درجه»
بحران انرژی در ایران از نگاه جامعه‌شناختی چگونه قابل تحلیل است؟
بحران انرژی در ایران فقط یک مسأله فنی یا زیرساختی نیست. این بحران به‌طور عمده ریشه در نابرابری‌ها و ناهماهنگی‌های فرهنگی در الگوهای مصرف دارد. ذهنیت عمومی که انرژی را نامحدود و ارزان می‌داند، محصول سال‌ها غفلت از آموزش‌های فرهنگی است. اصلاح این نگرش باید در اولویت قرار گیرد، چرا که حتی با پیشرفت‌های فنی و توسعه زیرساخت‌ها، اگر این ذهنیت تغییر نکند، بحران انرژی همچنان ادامه خواهد یافت.
پویش «۲۵ درجه» در این زمینه چگونه ارزیابی می‌شود؟
پویش «۲۵ درجه» یک حرکت فرهنگی است که می‌خواهد رابطه انسان با منابع طبیعی و مفهوم مصرف را بازتعریف کند. این پویش نه‌فقط به دنبال کاهش مصرف انرژی است، بلکه در تلاش است تا رفتارهای مردم را تغییر دهد و آن‌ها را به سمت «مصرف مسئولانه» سوق دهد. آنچه این پویش را متمایز می‌کند، این است که بر اساس گفت‌وگو، آگاهی‌بخشی و مسئولیت جمعی شکل گرفته و نه اجبار. این رویکرد فرهنگی، تنها راهی است که می‌تواند موجب تغییرات واقعی و پایدار در رفتار جامعه شود.
برای فرهنگ‌سازی در این حوزه چه اقدامات ضروری است؟
فرهنگ‌سازی در این حوزه نیازمند هم‌افزایی سه عامل اساسی است. اول، روایت‌سازی در رسانه‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که به جای صرف استفاده از آمار، تجربیات و داستان‌های موفق مردم را به نمایش بگذارد. دوم، آموزش‌های رسمی و غیررسمی باید در همه سطوح، از مدرسه تا خانواده، به مردم اهمیت مصرف آگاهانه را منتقل کند. سوم، ایجاد فرصت‌هایی برای مشارکت عملی مردم در طرح‌هایی که نتایج ملموسی دارند، بسیار مهم است. وقتی مردم نتایج مستقیم مشارکت خود را مشاهده کنند، انگیزه بیشتری برای ادامه این روند خواهند داشت.
آیا پویش «۲۵ درجه» می‌تواند به تغییرات فرهنگی پایدار منجر شود یا اینکه فقط اقدامی موقت است؟
دکتر رستمی: پویش «۲۵ درجه» اگر به درستی حمایت و استمرار یابد، می‌تواند به یک تغییر فرهنگی پایدار تبدیل شود. این پویش در واقع یک تمرین است برای بازتعریف مصرف، رفاه و مسئولیت اجتماعی. به‌طور خاص، این حرکت می‌تواند فرهنگ «حق مصرف بی‌حد» را به «مسئولیت در مصرف» تغییر دهد و این تغییر به یک فرهنگ اجتماعی جدید تبدیل شود که در آن همه مردم به‌طور جمعی به تأثیر رفتار خود بر منابع عمومی توجه کنند.
در این فرآیند، نقش نهادهای اجتماعی مختلف مانند خانواده‌ها، مدارس و رسانه‌ها چیست؟
بدون مشارکت فعال نهادهای اجتماعی، تحول فرهنگی امکان‌پذیر نیست. خانواده‌ها نخستین مکان آموزش ارزش‌ها هستند. اگر کودکان از همان ابتدا بیاموزند که مصرف بیش از حد همیشه بهترین انتخاب نیست، این آگاهی به بخشی از هویت آن‌ها تبدیل خواهد شد. مدارس نیز باید به‌طور جدی آموزش‌های مرتبط با سبک زندگی پایدار را در برنامه درسی خود بگنجانند. رسانه‌ها نیز باید در راستای تقویت روحیه جمعی، تصویر واقع‌گرایانه‌ای از بحران انرژی و ظرفیت‌های جامعه برای مقابله با آن ارائه دهند.
پیام نهایی شما به مردم چیست؟
پیام من این است که ما وارث زمین نیستیم، بلکه امانت‌دار آن برای نسل‌های آینده‌ایم. آینده از تصمیم‌های کوچک امروز ما شکل می‌گیرد. پویش «۲۵ درجه» یک فرصت است تا به یاد بیاوریم که مسئولیت‌پذیری در مصرف منابع عمومی نیازمند مشارکت همه مردم است. هر خانه، هر کولر، و هر تصمیم کوچک می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد، نه بخشی از مشکل. اگر این مشارکت جمعی شکل بگیرد، تغییرات فرهنگی و اجتماعی پایدار و موثری در جامعه ایجاد خواهد شد.
ایران آنلاینانتهای پیام/