زبان فارسی از هویت ایرانی اسلامی تفکیک‌ناپذیر است

ایران آنلاین: سیدعباس صالحی چهارشنبه (۲۴ اردیبهشت) در آیین روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی که در تالار قلم کتابخانه ملی برگزار شد، اظهارداشت: زبان فارسی رکن اصلی هویتی ایران است، هر زبان کارکردهای مختلفی از جمله کارکردهای ارتباطی، عاطفی، ادبی و هنری دارد اما زبان در بسیاری از حوزه‌های جهانی یک کارکرد هویتی هم دارد.

به گزارش ایرنا، سید عباس صالحی گفت: در کشور ما نیز چنین رویکردی وجود دارد. هویت دارای چندضلع است و چند برداشت از آن می‌توان داشت؛ از یک سو تشخص‌بخش و تمایزبخش است و فاصله با دیگری را تعریف می‌کند.

صالحی افزود: همچنین زبان، معنابخش و الهام‌بخش روحی برای کالبد یک ملت است که اگر این روح کمرنگ شود، طبیعتا یک جامعه و ملت احساس کم‌معنایی و شاید بی‌معنایی بکند. براین اساس، هویت این دو بخش را توامان دارد، هم تشخص می‌بخشد، مانع از خلق‌شدگی می‌شود و هم معنابخشی می‌کند و فرصتی برای تپش زنده به یک ملت می‌دهد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: زبان فارسی در هویت ایرانی رکن اصلی است، در کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران‌»، نقل قولی از شهید مطهری آمده است، مبنی بر اینکه در برخی فرهنگ‌ها، زبان بیشتر از دین یا جامعه در ادامه دادن یا بر جای ماندن آن فرهنگ نقش دارد، اهمیت این اصل قابل تامل است که ما به این نگاه بیشتر توجه کنیم که زبان فارسی اصلی‌ترین رکن هویت ایرانی است.

وی گفت: مولفه‌های هویت ایرانی در معرض تحولات تاریخی قرار گرفتند، تحولات زبان فارسی میانی نسبت به فارسی باستان خیلی گسترده‌تر و تحولات فارسی نوین پس از اسلام نسبت به فارسی میانی بسیار کمتر است اما این دوره‌های تاریخی قابل توجه شد.

صالحی افزود: زمانی که فتوحات اسلامی به ایران می‌رسد، زبان تغییر نمی‌کند اما در خاورمیانه، مصر و بخش‌هایی از شمال آفریقا زبان تغییر می‌کند. آیا فاتحان متفاوت عمل کردند به نظر نمی‌آید چنین باشد، برداشتم این است که ظرف زبان فارسی می‌توانست حامل تفکرات دینی جدید باشد؛ ظرفیتی که در زبان فارسی بوده و به سرعت توانسته است با دین جدید نسبت برقرار کند. براین اساس نیازی به تغییر زبان پدید نمی‌آمد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: با همین نگاه هم وقتی که اسلام می‌خواهد از ایران به سمت قاره‌ها و کشورهای دیگر همچون پاکستان و مالزی برود، با ظرف زبانی زبان فارسی منتقل شده است؛ چون این زبان قدرت ارتباطی بیشتری نسبت به زبان عربی دارد.

وی اظهارداشت: زبان فارسی از هویت ایرانی اسلامی تفکیک‌ناپذیر است، میان ایران و زبان فارسی یک پیوند عمیقی با هویت دینی ایجاد شده و از این جهت متفاوت با زبان‌های دیگر است و مسلمانان در کنار زبان فارسی با هویت دینی ارتباط عمیقی برقرار می‌کنند. دینداری ایران در بستر زبان فارسی حرکت کرده است و این اثبات پذیر است.

صالحی گفت: همچنین بخشی از هویت ایرانی، زبان فارسی است که توسط همه اقوام ایرانی ساخته و پرداخته است و به عنوان زبان میانجی می‌توان از آن برای برقراری ارتباط استفاده کرد. ارزش‌ها و اسطوره‌ها در طول قرون مختلف در بستر زبان فارسی شکل گرفتند و این زبان بیشترین اشعار و ضرب‌المثل‌ها را درون خودش دارد که شکل‌دهنده هویت‌های ارتباطی و اجتماعی هستند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: اگر حوزه‌های همچون خلیج فارس را مهم می‌دانیم که حتما باید مهم بدانیم و هیچ نگاه طمع‌ورزانه در نام، آب و خاک این منطقه نباید وجود داشته باشد، روح و بنیان هویت ایرانی نیز زبان فارسی است. ممکن است نگاه‌های سیاسی و دینی متفاوت وجود داشته باشد، نگاه نسبت به اداره جامعه هم متفاوت باشه اما اگر به ایران می‌اندیشیم باید به زبان فارسی با نگاه هویتی بیندیشیم. در حوزه فضای مجازی با مخاطرات در این حوزه مواجه هستیم، همه زبان‌ها به مرور زمان تحولاتی پیدا کردند اما زبان فارسی به دلیل ریشه عمیق و بدنه محکمی که داشته است، تغییرات آن چنانی نداشته است و زبان فارسی به عنوان عنصری هویت‌بخش دغدغه و مورد توجه ماست.

چرایی تشکیل نشدن شورای پاسداشت زبان فارسی

صالحی همچنین در حاشیه این آیین در جمع خبرنگاران درباره چرایی تشکیل نشدن شورای پاسداشت زبان فارسی بیان کرد: مقدمات شورا از تشکیل این شورا مهمتر است، با توجه به مشکلاتی که ما در سطح شورای زبان فارسی داشتیم و در دوره قبل هم من بودم، نهادهای مختلفی در این حوزه دخیل هستند و باید با یکدیگر همکاری و مشارکت کنند تا اتفاق مهمی در این حوزه رخ دهد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهارداشت: برای تشکیل جلسه‌های شورای پاسداشت زبان فارسی همواره استقبال خوبی داشتیم و داریم، مهم این است نظام ارتباطی مجموعه نهادهایی که در شورای زبان فارسی هستند، مشکلاتش حل شود، جلسات همیشه بوده است و افراد در کنار هم قرار می‌گرفتند اما عملا اتفاق لازم صورت نمی‌گرفت، یک بخشی از آن به حوزه‌های صنفی، بخشی به حوزه‌های ثبت احوال و بخشی هم به حوزه اقتصادی برمی‌گردد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نقش دبیرخانه را در این حوزه ایفا می‌کند و برداشت ما این است که اگر این مقدمات را فراهم نکنیم و پشت صحنه را سامان ندهیم، جلسه‌ها تأثیرگذار نخواهد بود. مقدمات شورا در حال انجام است و جلسات آن نیز برگزار خواهد شد.

آیین روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی چهارشنبه (۲۴ اردیبهشت) با حضور سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گریگور هاکوپیان سفیر ارمنستان در ایران، نعمت ییلدیریم و هاشم رجب‌زاده اعضای افتخاری فرهنگستان و گلرخسار صفی‌آوا عضو پیوسته فرهنگستان، جمعی از سفرا، استادان، شاهنامه‌شناسان و پژوهشگران ادب فارسی در تالار قلم کتابخانه ملی برگزار شد.

همچنین گروه‌های پژوهشی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی به مناسبت روز پاسداشت زبان فارسی از ۲۱ تا ۲۳ اردیبهشت نشست‌های تخصصی مرتبط با زبان فارسی از جمله «نگاهی اصلاح‌شناختی به شاهنامه»، «آسیب‌شناسی نوشتار فارسی در فضای مجازی؛ رده‌بندی بر پایه صدهزار فرسته و پیغام»، «زبان و ادب فارسی در آسیای صغیر»، «تک‌نگاری‌هایی از کلاسیک‌های ادبیات معاصر»، «لزوم تهیه یک فرهنگ جامع برای زبان فارسی»، «نگاهی بر کابرد نرم‌افزارهای زبان‌شناسی رایانش و ابزار هوش مصنوعی در فرهنگ‌نویسی»، «چشم‌اندازی به جریان‌های نو در ادبیات تطبیقی»، «روابط ادبی ایران و یونان»، «جایگاه دانشنامه زبان و ادب فارسی در تحقیقات ادبی امروز»، «درس‌نامه مبانی ادبیات پایداری»، «بررسی وضعیت درس فارسی عمومی در آموزش عالی»، «زبان‌ها و گویش‌های ایران، تاجیکستان و افغانستان»، «زبان و ادب فارسی در شبه قاره؛ از دیرباز تا امروز»، «تبدیل خودکار گفتارنویسی به فارسی معیار بر اساس دستور خط مصوب فرهنگستان» برگزار کردند.

به گزارش ایرنا، نخستین دوره «آیین پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی» سال ۱۳۹۷ به پیشنهاد فرهنگستان زبان و ادب فارسی و امسال ششمین دوره آن برگزار شد. ۲۵ اردیبهشت از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در تقویم رسمی کشور به نام روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی نامگذاری شده است.