تکاپوی تکنولوژی برای نجات زنبورهای عسل

راضیه خوئینی خبرنگار_ایران آنلاین: شاید باورش کمی دشوار باشد، اما دانشمندان معتقدند که حفاظت از زنبورهای عسل؛ یعنی حفاظت از کره زمین و آینده بشریت. البته این ماجرا فقط به عسل و فوایدش برای ما مرتبط نیست. در واقع زنبورها و سایر گرده افشان‌ها نقش مهمی در بقای انسان دارند. زنبورها به عنوان گرده افشان‌های اصلی روی کره زمین، پیوندی عمیق و ناگسستنی در تنوع زیستی روی کره زمین دارند؛ به طوری که امکان گرده افشانی 75 درصد از گونه‌های گیاهی سراسر جهان را فراهم می‌آورند. این رقم در اروپا حتی به 84 درصد می‌رسد. در واقع تأمین یک سوم از منابع غذایی ما در گروی وجود و فعالیت زنبورها است!
حالا با توجه به نقش زنبورها در تأمین امنیت غذایی ما انسان‌‌ها، اگر بدانید که این گونه‌‌ها به طور وحشتناکی در معرض خطر نابودی قرار دارند، چقدر نگران خواهید شد؟ بنابر مطالعات اخیر مشخص شده است که میزان مرگ ومیر زنبورها به 30 درصد افزایش یافته است، در حالی که این میزان در سال 1990 تنها 5 درصد بوده است! دلایل بسیاری برای این واقعۀ نگران کننده وجود دارد که به خوبی شناخته شده‌اند. از جمله تغییرات آب وهوایی، استفاده بی رویه در کشاورزی از آفت کش‌ها، آلودگی‌های زیست محیطی، زنبورهای قاتل آسیایی (هورنت‌های غول‌) و موارد دیگر... حالا دیگر باید اعتراف کنیم که گیاهان مورد استفاده انسان و علوفه دام‌ها در معرض خطر بزرگی قرار گرفته‌اند و برای نجات منابع غذایی از این خطر فقط با اما و اگر کاری از پیش نمی رود. 
دانشمندان که به اهمیت بقای این حشرات پی‌برده‌اند اخیرا دست به اقدامات  و نوآوری‌های زیادی برای حفاظت از این حشرات زده‌اند و همچنان به دنبال اختراعات بیشتری برای محافظت بهتر از زنبورها هستند. پس بیایید نگاهی بیندازیم به آخرین فناوری‌های جالبی که برای نجات زنبورهای عسل روی کار آمده‌اند.

هوشمندسازی کندوها برای محافظت بهتر
بسیاری از استارت آپ‌های متخصص در زمینه فناوری، اکنون تمرکز خود را روی کندوهای عسل هوشمندی گذاشته‌اند که امکان اتصال به اینترنت را دارند. این کندوها با اتصال به اینترنت امکان نظارت آنلاین از راه دور را فراهم آورده‌اند. این فناوری متعلق به شرکت تونسی Beekeeper Tech است کهSmartBee)  یا همان زنبورداری هوشمند( را راه‌اندازی کرده است. این فناوری شامل دستگاهی از حسگرهای مادون قرمز است که داخل کندو قرار می‌گیرد. حسگرها اطلاعات و داده‌‌ها را از طریق برنامه‌ای روی تلفن هوشمند در اختیار زنبوردار قرار می‌دهند. اطلاعاتی درخصوص میزان رطوبت و دمای داخل کندو، همچنین صدای وزوز زنبورها. در صورت بروز مشکلات یا خطرات احتمالی، سیگنال‌های هشدار دهنده فعال شده و به زنبوردار هشدار می‌دهند تا بلافاصله وارد عمل شود و مستقیما مداخله کند. این فناوری جالب در شمال آفریقا راه‌اندازی شده و امکاناتی همچون برآورد میزان خطرات احتمالی که کلنی زنبورها را تهدید می‌کند برآورد می‌کند. با این روش امکان جلوگیری از مرگ‌ومیر زنبورها و بهینه سازی تولید عسل را فراهم می‌آورد.
به گفته‌ زنبوردارانی که از این فناوری استفاده کرده‌اند، میزان مرگ ومیر زنبورها از زمان استفاده، از 30 درصد به 10 درصد در سال کاهش یافته و میزان تولید عسل آنها حدود 40 درصد افزایش داشته است! علاوه بر این، «زنبورداری هوشمند» با استفاده از مکان یاب GPS دست دزدان را کوتاه کرده است. آنطور که اطلاعات نشان می‌‌دهد استفاده از این کندوها موفقیت آمیز بوده و منافع فراوانی به زنبورداران رسانده است. این پروژه از زمان راه‌اندازی در سال 2020 موفق به فروش چندین هزار دستگاه کندوی هوشمند در تونس و کشورهای همسایه شده است؛ و تقاضاهای بین المللی برای خرید آن رو به افزایش است.
ظرف زنبور عسل بی‌ویز با زنبورهایش استارت آپ‌های دیگر در کشورهای متعدد از جمله فرانسه و آمریکا مدل‌های گوناگونی از کندوی متصل را نوآوری کرده‌اند. شرکت تولوز  BeeGuard(نگهبانِ زنبور)، هم نوعی دستگاه مشابه را برای نظارت بر کلنی زنبورها از راه دور ارائه داده است. 4000 کندوی هوشمند در فرانسه و برخی کشورهای اروپایی راه اندازی شده‌ است. در سال 2022، شرکتBeeGuard  یک سیستم شمارنده تعداد زنبورها را به مدل جدید کندوی هوشمند خود اضافه کرد تا از طریق پخش ویدئویی، میزان مرگ‌ومیر روزانه زنبورهای کندو را اندازه گیری ‌کند. کریستین لوبات، بنیانگذار استارت آپ «نگهبان زنبورها» می‌گوید: این سیستم ارتباط بین حوادثی مانند گازگرفتگی یا آلودگی‌های کشاورزی و تأثیر آن بر شمار موجودات زنده را آشکار و اندازه گیری می‌‌کند. پروژه‌ای که می‌تواند حتی توسط مقامات دولتی برای طرح‌های تنوع زیستی استفاده شود.
از طرفی در آلزاس، شرکت Tech4Gaia یک کندوی متصل به نام  Noehmi( نوئمی) نوآوری کرد که علاوه بر حسگرها به یک کاوشگر مجهز است. این کندو داده‌های ضروری از جمله دما، رطوبت و فعالیت کلنی را بررسی و اطلاعاتی را جمع آوری می‌کند. به گفته مدیرانTech4Gaia ، از زمانی که زنبورداران شروع به استفاده از این فناوری کرده‌اند تاکنون 450هزار زنبور نجات یافته‌اند؛ اما هدف این نوآوری بسیار بالاتر و برای نجات جان یک میلیارد زنبور است.

کندوهای رباتیک؛ هوش مصنوعی در خدمت زنبورها
کندوهای رباتیکی که توسط استارت‌آپ Beewise ساخته شده‌اند، BeeHome یا (خانه زنبورعسل) نام دارند. این "خانه زنبوری" یک ظرف 12 متر مربعی است که 24 کندوی فلزی را در خود جای داده. در داخل آن، یک ربات مجهز به هوش مصنوعی با استفاده از حسگرهای متعدد مسئولیت مراقبت از زنبورها را بر عهده دارد. این حسگرها هر زمان که یک قاب موم از عسل پر شود یا در صورت بروز هر نوع ناهنجاری، پیام هشدار می‌دهند. این ربات که خود قاب‌های عسل را جدا می‌کند، می‌تواند در صورت نیاز شکر، آب یا داروهایی را پخش کند و یک دستیار واقعی هوشمند با قدرت انتخاب آگاهانه به شمار می‌آید! در نهایت، در صورت نیاز به مداخله انسانی، از راه دور یا در همان محل، به زنبوردار هشدار می‌دهد. این مگا-کندوهای هوشمند حتی به یک سانتریفیوژ یکپارچه با قابلیت استخراج عسل مجهز هستند! کندوهای روباتیک که با انرژی خورشیدی کار می‌کنند، امیدی واقعی برای آینده زنبورها و در نتیجه ایجاد تنوع زیستی در جهان هستند.