گزارش «ایران» از چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان دارویی
دانش بنیان ها چشم انتظار تسهیلات و تأمین مالی
شرکت‌های دانش‌بنیان یکی از مهم‌ترین ارکان رشد و توسعه اقتصادی هر کشوری هستند. اگرچه طی سال‌های اخیر این شرکت‌ها مورد حمایت و توجه جدی دولت‌ها قرار گرفته‌اند اما این حوزه همانند سایر حوزه‌ها با چالش‌ها و موانعی روبه‌رو است که اگر برطرف شوند می‌توان حداکثر بهره‌وری را از آنها داشت.رهبر معظم انقلاب نیز بارها طی سخنرانی‌های متعدد بر اهمیت تولیدات دانش‌بنیان تأکید و توجه ویژه داشته‌اند. آنقدر که ایشان در بازدید از یک شرکت دانش‌بنیان در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی خطاب به معاون سابق علمی و فناوری رئیس‌جمهور تأکید کردند: نباید اجازه دهید موانع پیش پای جوانان فعال ایجاد شود، هر چه می‌توانید در این خصوص تلاش کنید، من نیز هر چه بتوانم کمک خواهم کرد.
یاسمن شیرازی
خبر نگار
توجه معاونت علمی بر حل مسائل شرکت‌های دانش‌بنیان
در این راستا، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور از توجه ویژه این معاونت بر حل مسائل شرکت‌های دانش‌بنیان خبر داد و گفت: یکی از مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان تأمین مالی است زیرا روش‌های سنتی دیگر پاسخگو نیست. از مهم‌ترین نیازهای اولویت‌دار شرکت‌های دانش‌بنیان موضوع تأمین سرمایه، ارائه راهکار‌های اثربخش و نوآورانه در تأمین مالی و همچنین ایجاد بازار واقعی داخلی و بین‌المللی برای دانش‌بنیان‌هاست که معاونت علمی روی این موضوع‌ها توجه و تمرکزی ویژه دارد.
حسین افشین با تأکید بر اینکه اجرای قوانین و آیین‌نامه‌های حمایت از زیست‌بوم فناوری و نوآوری، هموارکننده راه شرکت‌های دانش‌بنیان خواهد بود، افزود: کمتر از ۱۰ درصد از این قوانین و آیین‌نامه‌ها اجرا شده است که تلاش می‌کنیم با کمک وزارت صمت، وزارت علوم و سایر دستگاه‌ها، اجرای قوانین به طور کامل انجام شود.
نبود سرمایه‌گذار
مهم‌ترین مشکل دانش‌بنیان‌ها
یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که شرکت‌های دانش‌بنیان در آن توانسته‌اند به خلاقیت و نوآوری بپردازند حوزه دارویی است. نقش‌آفرینی شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه دارو طی سال‌های اخیر غیرقابل انکار است. هر چند که با چالش‌ها و موانع زیادی برای ادامه فعالیت روبه‌رو هستند از جمله تحریم‌ها، نبود سرمایه و سرمایه‌گذار، کمبود مواد اولیه یا بی‌کیفیت و تقلبی بودن مواد اولیه در بازار.
محمد شهباز، قائم‌مقام مدیرعامل یکی از شرکت‌های حوزه دارو در گفت‌وگو با «ایران» به کمبود سرمایه در حوزه تولید محصولات دانش‌بنیان دارویی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر یک داوطلب برای تولید یکی از داروهای حوزه سرطان داریم که هنوز هیچ سرمایه‌گذاری برای تحقیقات اولیه آن پیدا نشده است. تحقیقات و آزمایش‌های اولیه حدود 60 میلیارد تومان سرمایه می‌خواهد که پس از موفقیت در این زمینه برای تولید نیز حدود 200 تا 300 میلیارد تومان برای راه‌اندازی خط تولید سرمایه لازم است.
یکی از مهم‌ترین مسائلی که باعث می‌شود کمتر سرمایه‌گذاری وارد این حوزه شود، مسأله بازگشت سرمایه است که شهباز درباره آن گفت: برای رسیدن به مرحله تولید یک دارو، چالش‌ها و مشکلات زیادی وجود دارد که همین باعث می‌شود برگشت سرمایه به‌سختی صورت گیرد. گاه برگشت سرمایه فرد سرمایه‌گذار از چند ماه تا چند سال زمان می‌برد. گاه حتی ممکن است دارو به مرحله تولید نرسد و سرمایه فرد کاملاً از بین برود که متأسفانه تعداد زیادی از این شرکت‌ها نتوانستند هزینه سرمایه‌گذار را برگردانند و دچار ضرر و زیان فراوانی شدند.
انتظار دانش‌بنیان‌ها
برای دریافت تسهیلات
شهباز با انتقاد از تداوم مشکلات مربوط به دریافت تسهیلات بانک‌ها، اظهار داشت: در حال حاضر برای دریافت تسهیلات از بانک‌ها و بنگاه‌ها مشکلات زیادی داریم و اغلب آنها برای اعطای وام نیاز به سابقه و عملکرد دارند. این در حالی است که شرکت‌های دانش‌بنیان تا پیش از رسیدن به مرحله تولید نیاز به حمایت گسترده دارند و نه بعد از آن.
مهم‌ترین چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه دارو از نظر شهباز این است که اکثر شرکت‌های دانش‌بنیان کار خود را از مرحله استارتاپی آغاز کرده‌اند به همین دلیل به اصول کسب و کار آشنایی کافی ندارند که بر همین اساس، برگزاری دوره‌های حوزه کسب‌وکار برای شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند مفید باشد. این فعال حوزه دانش‌بنیان، نبود نماینده شرکت‌های خارجی سازنده مواد اولیه را از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو دانست و گفت: نبود نماینده شرکت‌های خارجی باعث جولان مواد اولیه بی‌کیفیت و تقلبی در بازار شده است. این شرکت‌ها نماینده‌ای در ایران ندارند که همین باعث می‌شود هیچ نهادی پاسخگوی کیفیت محصولات نباشد.
محصولات تقلبی
کار محققان را سخت می‌کند
محصولات تقلبی گاه مسیر تحقیقات را به خطا می‌برد که شهباز در این زمینه مثال زد؛ گاهی این‌طور تصور می‌شود که مشکلی در تحقیقات وجود دارد اما در نهایت می‌بینیم که مشکل از محصول تقلبی است نه تحقیقات.
شهباز بر ضرورت حمایت بیشتر از شرکت‌های دانش‌بنیان تأکید کرد و گفت: باید محصولی باکیفیت و ارزان تولید کنیم تا توان رقابت با محصول خارجی را داشته باشد ولی قیمت و کیفیت را نمی‌توان نزدیک یکدیگر نگه داشت، اگر محصولی باکیفیت می‌خواهیم باید قیمت‌ها را بالا ببریم.
وی با اشاره به اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه دارویی تا قبل از رسیدن به مرحله تولید هیچ درآمدی ندارند، گفت: گروه ما متشکل از استادان باتجربه و متخصص انستیتو پاستور ایران و دانشگاه تهران است که نمی‌توانند بدون پشتوانه مالی فعالیت کنند زیرا مسیر تحقیقات طولانی است و تا قبل از رسیدن به تولید هیچ درآمدی نداریم، موضوعی که باعث می‌شود تعداد زیادی از این متخصصان علاقه‌ای به ادامه فعالیت نشان ندهند.
کمبود مواد اولیه سد راه تولید
مرتضی محسنی، سرپرست تولید یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه دارو در گفت‌وگو با «ایران»، کمبود مواد اولیه را مهم‌ترین چالش این شرکت دانست و گفت: کمبود مواد اولیه به‌خاطر تحریم‌ها مهم‌ترین چالش ماست. اغلب با واسطه‌های متعددی این مواد را تهیه می‌کنیم که علاوه بر گران بودن، گاه تقلبی و تاریخ مصرف گذشته درمی‌آیند.
وی ادامه داد: برای اطمینان از کیفیت مواد خریداری شده باید هزینه زیادی پرداخت کرد چرا که آزمایش مواد اولیه کاری بسیار تخصصی است و آزمایشگاه‌های خاصی نیاز دارد. گاه هزینه زیادی برای تست مواد می‌پردازیم که در نهایت متوجه می‌شویم محصول تقلبی است.
ضرورت توقف واسطه‌گری
در خرید محصولات
این فعال حوزه دانش‌بنیان به نقش پررنگ تحریم‌ها در ایجاد مشکلات اشاره کرد و افزود: لازم است دوباره با دیگر کشورهای فعال در این حوزه ارتباط برقرار کنیم تا فعالیت‌های واسطه‌گری در صنایع متوقف شود و شرکت‌ها بتوانند به طور مستقیم خواسته‌های خود را مطرح کنند.
بــــرش
نبود تجهیزات عامل افت کیفیت
سرپرست تولید این شرکت دانش‌بنیان در پاسخ به این سؤال که چرا مواد اولیه در داخل تولید نمی‌شوند، گفت: پروسه تولید مواد اولیه بسیار سخت و پیچیده و نیازمند تحقیقات گسترده است. شرکت‌های بزرگ خارجی 90 درصد از درآمد خود را صرف امور تحقیقاتی می‌کنند تا بهترین محصول را به بازار عرضه کنند. ما هم اگر می‌خواهیم به مرحله‌ای برسیم که توان تولید مواد اولیه را داشته باشیم، باید حمایت بیشتری از حوزه تحقیقات و نخبگان انجام دهیم. به اعتقاد من مشکل، نداشتن علم یا سرمایه نیست بلکه مدیریت موضوع است. اگر بتوانیم ظرفیت‌های گسترده کشور خود را مدیریت کنیم، می‌توانیم به دستاوردهای بزرگی دست یابیم.
محسنی با اشاره به فرآیند پیچیده و سخت تولید داروهای بیوتکنولوژی گفت: تولید این داروها نیازمند تجهیزات پیشرفته است تا بتوان داروهای باکیفیت تولید کرد زیرا شرکت‌های داخلی نمی‌توانند نیازهای ما را در حوزه تجهیزات تأمین کنند. این موضوع برای ما حیاتی است چون تجهیزات ناقص یا بی‌کیفیت، تولید داروها را با مشکل روبه‌رو می‌کند.
سرپرست تولید این شرکت دانش‌بنیان از ورود یکی از داروهای این شرکت به بازار خبر داد و گفت: در حال تحقیق روی چند داروی جدید دیگر هستیم تا آنها را به مرحله تولید برسانیم. همچنین موفق به جذب 30 نفر از متخصصان این حوزه برای تولید شدیم که در صورت راه‌اندازی بخش‌های جدید شرکت می‌توانیم بیش از هزار نفر دیگر را نیز جذب کنیم.