آرش گوران رهبر میهمان در گفت‌وگو با «ایران» از اولین همکاری‌اش با ارکستر سمفونیک تهران می‌گوید
همنوازی تجربه و جوانی در یک ارکستر
ندا سیجانی
خبرنگار
ارکستر سمفونیک تهران شامگاه چهارشنبه 28 شهریورماه و در واپسین روزهای تابستان با رهبری میهمان آرش گوران در تالار وحدت به روی صحنه رفت.
کنسرتی با عنوان «تهران، جشن بیکران» و با اجرای آثاری از لئونارد برنستاین، گئورگی سْویریدوف، آرام خاچاطوریان و آرتورو مارکز که بسیار مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت و قرار است در تاریخ‌های 29 و 30 شهریور (پنجشنبه و جمعه) هم این کنسرت برگزار شود.
آرش گوران پیش‌تر درباره انتخاب عنوان این اجرا اظهار داشت: «این نامی است که با هدف نمایش پویایی و شکوه شهر تهران انتخاب شده تا بتوانیم جشنواره‌ای از صداها و احساسات را به تصویر بکشیم که همواره در بطن این شهر جریان داشته است. براین اساس، انتخاب قطعات نیز نمایانگر گستردگی موسیقی جهانی است که در تهران با آغوش باز پذیرفته شده و به یک جشن بیکران فرهنگی تبدیل میشود.»
به گفته او: «هر یک از این آثار با نوای خود، یک قطعه از پازل جهانی موسیقی را تشکیل می‌دهند که در تهران به هم پیوسته‌اند و نشان‌دهنده تلفیق هنری شرق و غرب هستند و «جشن بیکران» در واقع تجسم همان بی‌پایانی است که موسیقی، هنر و فرهنگ به شهر تهران هدیه میکنند.»
اولین تجربه گوران با ارکستر سمفونیک
آرش گوران در گفت‌وگو با «ایران»، درباره همکاری‌اش با این ارکستر بیان داشت: «این اجرا، اولین همکاری من با ارکسترسمفونیک تهران است و پیش از این و در سال 91، رهبری ارکستر ملی ایران را برعهده داشتم و در سال 98 هم در مراسم افتتاحیه سالن دهلوی، ارکستر ملی ایران را همراهی کردم. همچنین حدوداً 13 سالی است که با ارکستر فیلارمونیک تهران همکاری دارم. البته در سال‌های اخیر از سوی بنیاد رودکی برای همکاری با ارکسترها دعوت‌هایی به عمل آمد اما به دلیل مشغله کاری این اتفاق میسر نشد و امسال تصمیم گرفتم این اجرا را همراهی کنم.»
او درباره شرایط حال حاضر ارکسترسمفونیک و نوازنده‌ها گفت: «ارکستر سرشار از انگیزه است و به شخصه در هیچ دوره‌ای این میزان انگیزه خوب از نوازنده‌ها دریافت نکرده‌ام. نوازنده‌ها بسیار پرانرژی و توانا هستند و در تمرینات با رهبر ارکستر همراهی و همکاری دارند. درواقع باید بگویم از نگاه من همه چیز مثبت و خوب است.»
آرش گوران رهبر ارکستر، مدیر هنری، آهنگساز و پیانیست ایرانی است که نزد استادان مشهوری مانند مارک استرینگر، هوریا آندریسکو، رودیگر بُن و کریستین فُن گِقن آموزش دیده است. گوران سابقه رهبری ارکستر فیلارمونیک ایرانیان، ارکستر جوانان «موسیقی زمان»، ارکستر ملی ایران و ارکستر «سیاوش» را به سرپرستی همایون شجریان دارد و همچنین در حال حاضر به عنوان رهبر ارکستر و مدیر هنری ارکستر فیلارمونیک تهران فعالیت می‌کند.
نگاه جوانگرایی در ارکستر
این رهبر میهمان درباره نگاه جوانگرایی و حضور نوازنده‌های جوان در ارکستر اظهار داشت: «من بر این باورم نگاه جوانگرایی در هر زمینه‌ای بسیار تأثیرگذار است؛ منتهی باید سازکار درست این اتفاق شکل بگیرد. در حال حاضر ارکستر ترکیبی از جوان‌ترها و افراد باتجربه است و به یک ترکیب خوبی رسیده و اعضای ارکستر دست به دست هم داده‌اند تا این کنسرت به بهترین شکل به روی صحنه برود و باید بگویم حضور دو نسل متفاوت در کنار یکدیگر برای من بسیار خوشایند است.»
او در ادامه افزود: «ترکیب تجربه و جوانی هر دو میتواند مؤثر باشد بویژه در عرصه نوازندگی. البته حضور افراد باتجربه هم در ارکستر بسیار مهم است و این موضوع میتواند در سطح ارتقا و تجربه نوازنده‌های جوان‌تر اثرگذار باشد.»
استفاده از آثار آهنگسازان ایرانی در ارکستر سمفونیک
آرش گوران درباره عنوان ارکستر «جشن بیکران و تلفیق هنری شرق و غرب» و عدم استفاده از آثار آهنگسازان ایرانی در این کنسرت تصریح کرد: از نگاه من ارکسترسمفونیک تهران بیش از ارکستر ملی ایران بُعد بین‌المللی دارد و براین اساس رپرتوارهای آن نیز باید متفاوت و بر این مبنا باشد و آثار آهنگسازان بین‌المللی را به اجرا درآورد. البته استفاده از آثار آهنگسازان ایرانی ایده بسیار خوبی است. چرا که آثار بسیاری از آهنگسازان باتجربه و پیشکسوت نسل گذشته موجود است که باید شنیده شود. اما همان طور که پیش‌تر اشاره کردم، به دلیل بُعد بین‌المللی ارکسترسمفونیک و مقوله بینا فرهنگی بودن آن، به نظر من رپرتوار آن باید به گونه‌ای انتخاب شود که بعد بین‌المللی داشته باشد. به همین سبب ما در این کنسرت، آثاری را انتخاب کردیم که برای اولین بار اجرا و شنیده میشود و تلاش ما این است پیوندی را با جامعه بین‌المللی به وجود آورد.
اما همچنان تأکید می‌‌کنم استفاده از آثار آهنگسازان ایرانی باید در برنامه ارکسترها لحاظ شود و موضوع بسیار مهمی است و انگیزه‌ای هم برای آهنگسازان ایرانی خواهد بود.
باید رپرتوار ارکسترها به سیستم آموزشی وارد شود
این آهنگساز درباره چگونگی شکل‌گیری ارتباط بهتر و بیشتر مخاطب با ارکستر سمفونیک و آثار آهنگسازان غربی اظهار داشت: من بر این عقیده‌ام باید نگاه‌مان را تغییر بدهیم و تلاش کنیم رپرتوار ارکسترها؛ چه ملی و چه بین‌المللی به سیستم آموزشی وارد شود تا بدین طریق معرفی درستی از ارکسترها داشته باشیم. من بر این نظرم می‌‌توان اجراهای کوچک و بزرگ برای مردم برگزار کرد تا عموم مردم با این نوع نگرش و موسیقی آشنا شوند. لازم به ذکر است تمدید این اجرا به مدت سه شب بیانگر این است که مردم با ارکستر سمفونیک و این آثار ارتباط خوبی دارند و به شخصه اتفاق خوشایندی برای من است. نکته قابل توجه این است که باید رپرتوار خوب به مردم عرضه شود؛ آثاری که در شأن گوش مخاطبان باشد.
نگاه جامعه‌شناسی و روانشناسی رهبر ارکستر در انتخاب قطعات
او در ادامه صحبت‌هایش افزود: ابتدا باید بگویم تمامی قطعات به انتخاب خودم بوده است. مسأله مهم در انتخاب رپرتوار این است که رهبر ارکستر باید نگاه جامعه‌شناسی و روانشناسی داشته باشد و این موارد را در انتخاب قطعات خود در نظر بگیرد. ضمن اینکه توانایی ارکستر هم بسیار مهم است و میتواند ایجاد انگیزه‌ای برای نوازنده‌ها باشد. خدا را شاکرم انتخاب قطعات این کنسرت موجب رضایت و انگیزه ارکستر و مخاطبان شده است.
او در پاسخ به این سؤال که در یک ارکستر خوب نوازنده تأثیرگذار است یا رهبر ارکستر گفت: «به اعتقاد من رویکرد و نگرش رهبر ارکستر بسیار مهم است؛ البته در کنار آن توانایی و درک درست نوازنده‌ها از موسیقی و انعطاف‌پذیری آنها در یک ارکستر و کار گروهی بسیار حائز اهمیت است. اما در هر صورت هر دو این موارد در ایجاد یک ارکستر خوب و منسجم مؤثر است و مکمل یکدیگر هستند. به گفته آرتورو توسکانینی رهبر ارکستر ایتالیایی: «ارکستر خوب و بد وجود ندارد، رهبر خوب و بد وجود دارد.» در این مدت همکاری متوجه شدم، ارکستر سمفونیک و نوازنده‌های آن همه تراز اول هستند و همه علاقه‌مندند موسیقی خوب با آنها کار شود و این مسأله جالب و جذابی برایم بود و این موضوع دستم را باز گذاشت تا بتوانم کوچک‌ترین جزئیات را با ارکستر کار کنم.»
رهبر میهمان باشد یا ثابت؟
آرش گوران درباره اینکه حضور رهبر ارکستر به صورت میهمان باشد یا رهبر دائم، بیان کرد: «این سؤال نیازمند یک نشست آسیب‌شناسانه است تا به صورت بنیادی در این باره صحبت کنیم چه ارکستری نیازمند رهبر ثابت است و چه ارکستری به رهبر میهمان نیاز دارد. چرا که در یک دوره ارکستر با رهبر میهمان همکاری داشت و در یک دوره با رهبر ثابت. بنابراین باید به درستی درباره این موضوع اندیشید و تدبیر کرد تا برنامه‌ریزی و استراتژی خوبی صورت بگیرد. اما به شخصه با هر دو موضوع موافق هستم.»
او درباره مقوله آموزش رهبری ارکستر در مراکز آموزشی چون دانشگاه‌ها و هنرستان‌ها گفت: «به شخصه در بخش آموزشی و همچنین رهبری ارکستر فعالیت داشته‌ام اما تمرکزم بیشتر روی مقوله زیباشناسی موسیقی و فرم بوده است. اما درخصوص آموزش رهبری ارکستر باید بگویم صدر درصد با این موضوع موافق هستم. چرا که جوان‌های بسیار مستعدی در این زمینه فعالیت میکنند. به عنوان مثال شاگردان بسیار بااستعدادی دارم که از گوش موسیقایی و سواد موسیقایی بسیار خوبی برخوردار هستند و در این زمینه مطالعات بسیاری داشته‌اند. منتهی با 10 یا 20 جلسه نمی‌توان یک رهبر ارکستر تربیت کرد و نیازمند یک مطالعه و کار مستمر و تکنیکی است.
به نظر من حداقل 8 سال زمان نیاز است تا بتوان تمام فنون رهبری را آموزش دید و وارد رپرتوار ارکستر شد.» به گفته آرش گوران، «ارکستری استاندارد است که نوازنده‌های آن در نوازندگی ارکستر تخصص داشته باشند و از گوش موسیقایی خوب و توانایی تکنیکال برخوردار باشند و در ادامه بیان موسیقایی را بخوبی درک کنند و تمامی این موارد نیازمند آموزش‌های درسی متفاوت حتی در دانشگاه‌های مختلف است.»
آمادگی ارکستر سمفونیک در اجراهای بین‌المللی
این آهنگساز و پیانیست ایرانی درباره حضور و اجرای ارکستر سمفونیک تهران در خارج از کشور و اجراهای بین‌المللی گفت: «این نوید را به شما می‌‌دهم این ارکستر با همین رپرتوار و پتانسیل آمادگی دارد در چندین فستیوال مهم دنیا اجرا داشته باشد و امیدوارم مسئولان امر هم به این موضوع توجه بیشتری داشته باشند و در این باره تدابیر درستی اندیشیده شود.»
آرش گوران در پایان درباره اینکه آیا تمایل دارد آثار خود را با ارکستر کار کند یا خیر بیان کرد: «آثار ارکسترال بسیاری ساخته‌ام اما تمایلی ندارم اثر خود را به ارکستر دیکته کنم و ترجیح می‌‌دهم کارهایم به شکل دیگری ضبط شود. البته اگر بخواهند اثری بنویسم، همکاری خواهم داشت.»