راهکاری پایدار در پاسخ به کاهش بی سابقه بارش‌ها؛
جهش ۲ برابری کشت گلخانه‌ای در هرمزگان
۷۰ درصد تولیدات گلخانه ای هرمزگان به کشورهای اوراسیا، روسیه و حاشیه خلیج فارس صادر می شود
استان هرمزگان با اقلیم گرم و خشک، سال‌هاست که با بحران کم‌آبی دست و پنجه نرم می‌کند. کاهش چشمگیر بارش‌ها در سال‌های اخیر، این چالش را به مرز هشدار رسانده و مسئولان را بر آن داشته تا به‌دنبال راهکارهایی پایدار و هوشمندانه برای عبور از این بحران باشند.
بیتا میرعظیمی - گروه ایران زمین: در همین راستا، توسعه کشت گلخانه‌ای به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌ها در دستور کار قرار گرفته است؛ راهکاری که نه‌تنها مصرف آب را به حداقل می‌رساند، بلکه اشتغال پایدار و رونق اقتصادی را نیز به همراه دارد. هرمزگان، این استان مستعد در جنوب ایران، با تابش طولانی آفتاب، خاک حاصلخیز و دسترسی به بازارهای منطقه‌ای، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به قطب گلخانه‌ای کشور دارد.
طبق گفته مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان به «ایران»، «سطح کشت گلخانه‌ای در استان هرمزگان طی چهارسال گذشته و برنامه‌ریزی و حمایت مستمر در راستای کشاورزی هوشمند و پایدار دو برابر شده است. رشدی که بی‌تردید نشانگر تغییر نگاه به کشاورزی از اتکای صرف به آبیاری غرق‌آبی و فضای باز، به سوی بهره‌وری حداکثری از هر قطره آب و هر مترمربع خاک است.»
«محمدرضا شیخ‌زاده»، مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان، به «ایران» می‌گوید: «در استان‌هایی نظیر هرمزگان که با اقلیم گرم و خشک و منابع آبی محدود مواجه‌اند، کشت گلخانه‌ای دیگر نه یک انتخاب اختیاری بلکه ضرورتی استراتژیک برای بقا و توسعه کشاورزی به‌شمار می‌رود. این شیوه نوین نه‌تنها پاسخی هوشمندانه به بحران آب است، بلکه می‌تواند آینده اشتغال غذایی، امنیت غذایی و صادرات محصولات کشاورزی کشور را نیز تضمین کند. توسعه گلخانه‌ها در چنین مناطقی بویژه در جنوب ایران، فرصتی طلایی برای بهره‌برداری پایدار از ظرفیت‌های اقلیمی است. تابش طولانی آفتاب، خاک حاصلخیز و دسترسی به بازارهای منطقه‌ای، مزیت‌هایی هستند که در صورت برنامه‌ریزی دقیق، می‌توانند به موتور محرک اقتصاد کشاورزی تبدیل شوند.»
مقابله با کم‌آبی و افزایش بهره‌وری
طبق گفته مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان، «استان هرمزگان به دلیل اقلیم گرم و مرطوب خود، انرژی کمتری برای تولیدات گلخانه‌ای مصرف می‌کند. به‌ویژه در فصل زمستان، گلخانه‌های این استان نیاز چندانی به گرمایش ندارند؛ در حالی‌که در شهرهایی مانند تبریز، انرژی زیادی صرف گرم کردن گلخانه‌ها می‌شود.» وی می‌افزاید: «هرمزگان با بهره‌مندی از انرژی خورشیدی و شرایط اقلیمی مناسب، تنها به یک‌پنجم انرژی مورد نیاز برای گرمایش گلخانه‌ها در مقایسه با مناطق سردسیر نیاز دارد. این ویژگی، مزیتی مهم برای توسعه گلخانه‌ها در استان به‌شمار می‌رود. از سوی دیگر، آب و هوای معتدل هرمزگان در فصول پاییز و زمستان، این استان را به یکی از تأمین‌کنندگان اصلی محصولات خارج از فصل مانند گوجه‌فرنگی و انواع سبزی در کشور تبدیل کرده است.» شیخ‌زاده همچنین با اشاره به روند رو به رشد تغییرات اقلیمی و خشکسالی، «احداث گلخانه‌ها را راهبردی مؤثر برای مقابله با کم‌آبی و افزایش بهره‌وری تولیدات دانست.» به گفته او، «توسعه سطح زیر کشت گلخانه‌ای از حالت افقی به عمودی تغییر یافته تا با استفاده بهینه از فضا، عملکرد محصولات نیز افزایش یابد.»
اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی
طبق گفته مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان، «کشت گلخانه‌ای در استان هرمزگان نخستین‌بار در اواخر دهه ۸۰ و ابتدای دهه ۹۰، به‌صورت پایلوت در شهرستان حاجی‌آباد آغاز شد. این روند تا سال ۱۴۰۰ به‌طور تصاعدی ادامه یافت و سطح زیر کشت گلخانه‌ای به ۵۰۰ هکتار رسید. پس از آن، با حمایت‌های بیشتر و برنامه‌ریزی‌های هدفمند، این رقم دو برابر شد و اکنون حدود ۹۸۲ هکتار از اراضی استان به کشت گلخانه‌ای اختصاص یافته است. علاوه بر این، حدود ۵۱۲ هکتار گلخانه نیز با پیشرفت فیزیکی بین ۱۰ تا ۹۰ درصد در دست اجراست. بخشی از این پروژه‌ها تکمیل شده‌اند و برخی دیگر در انتظار تأمین اعتبارات و تسهیلات بانکی هستند.»
شیخ زاده، تأمین منابع مالی را یکی از چالش‌های مهم در مسیر توسعه گلخانه‌ها در استان دانسته و تأکید می‌کند: «بی‌تردید، با تخصیص مناسب اعتبارات، شاهد جهشی چشمگیر در تولید، اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی خواهیم بود.» وی می‌افزاید: «محصولات گلخانه‌ای استان شامل گوجه‌فرنگی، فلفل رنگی و دلمه‌ای، بادمجان و خیار است. از مجموع ۲۱۰ هزار تن محصول تولیدی گلخانه‌های هرمزگان، حدود ۷۰ درصد به کشورهای اوراسیا، روسیه، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به‌ویژه امارات و آسیای میانه صادر شده و ۳۰ درصد نیز در بازار داخلی مصرف می‌گردد. در این میان، گوجه‌فرنگی، بادمجان و خیار عمدتاً به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از جمله امارات صادر می‌شوند، در حالی‌که فلفل‌های رنگی و دلمه‌ای مقصدی چون روسیه و دیگر کشورهای اوراسیا دارند. شهرستان رودان بیشترین سطح زیر کشت گلخانه‌ای را در استان داراست. سایر شهرستان‌ها از جمله حاجی‌آباد، میناب، پارسیان، بستک و بندرعباس نیز سهم قابل توجهی در تولید گلخانه‌ای استان دارند.»
ترغیب کشاورزان به توسعه گلخانه‌ها
«محمدرضا شیخ‌زاده»، مزایای کشت گلخانه‌ای در استان هرمزگان را چشمگیر و چندوجهی دانسته و تأکید می‌کند: «در محیط گلخانه‌ای، مصرف آب تا ۹۰ درصد نسبت به کشت‌های فضای باز کاهش می‌یابد. این صرفه‌جویی قابل توجه، بهره‌وری منابع آبی را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. همچنین امکان تولید محصولات در تمام فصول سال، کاهش مصرف سموم و کود و افزایش بهره‌وری نیروی کار از دیگر مزایای این شیوه نوین کشاورزی است.»
وی به افزایش چشمگیر تولید در گلخانه‌ها اشاره کرده و می‌گوید: «پیش‌تر اگر در هر هکتار زمین فضای باز حدود ۳۰ تن محصول برداشت می‌شد، اکنون در محیط گلخانه‌ای این رقم به ۳۰۰ تا ۴۰۰ تن افزایش یافته است. از نظر اشتغال‌زایی نیز تعداد نیروی کار مورد نیاز در گلخانه‌ها تا ۱۰ برابر بیشتر از کشت فضای باز است. این افزایش اشتغال، به‌ویژه در مناطق روستایی، موجب رونق تولید و معکوس شدن روند مهاجرت شده است. در حال حاضر، کشت گلخانه‌ای در استان هرمزگان برای حدود ۹ هزار و ۸۲۰ نفر اشتغال مستقیم و برای ۴ هزار و ۵۰۰ نفر اشتغال غیرمستقیم ایجاد کرده است.»
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان درخصوص ترغیب کشاورزان به توسعه گلخانه‌ها، ارائه تسهیلات مالی را مؤثرترین مشوق برشمرده و تصریح می‌کند: «طبق برآوردهای اولیه، تبدیل هر هکتار زمین به گلخانه پیشرفته نیازمند حدود ۱۰ میلیارد تومان اعتبار است که ۲۰ درصد آن توسط کشاورز و ۸۰ درصد باقی‌مانده از طریق تسهیلات دولتی تأمین می‌شود. اگرچه در سال‌های گذشته روند تأمین اعتبارات در استان تسهیل شده و احداث گلخانه‌ها افزایش یافته، اما در سال‌های اخیر این روند با کاهش قابل توجهی مواجه شده است. دولت می‌تواند با تسهیل فرآیند ارائه تسهیلات بانکی، زمینه حضور گسترده‌تر کشاورزان در عرصه تولیدات گلخانه‌ای را فراهم کرده و گامی مؤثر در مسیر توسعه پایدار کشاورزی بردارد. در حقیقت، حمایت هدفمند، ارائه تسهیلات مالی، آموزش‌های تخصصی و زیرساخت‌های فناورانه، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند مسیر این تحول را هموار کنند. با چنین رویکردی، نه‌تنها بهره‌وری منابع طبیعی افزایش می‌یابد، بلکه اشتغال پایدار در مناطق روستایی تقویت شده و روند مهاجرت معکوس خواهد شد.» شیخ زاده ادامه می‌دهد: «گلخانه‌ها، امروز بیش از هر زمان دیگری، نماد کشاورزی هوشمند و آینده‌نگر هستند؛ آینده‌ای که در آن هر قطره آب، هر مترمربع خاک و هر ساعت آفتاب، به ثروتی پایدار برای کشور تبدیل می‌شوند.»
انتهای پیام/