توضیح یک باستان‌شناس درباره مجسمه نصب شده در میدان انقلاب؛
چه کسی مقابل شاه ساسانی زانو زد؟
رونمایی از مجسمه شاپور اول در میدان انقلاب تهران، بار دیگر اهمیت بهره‌گیری از نظر کارشناسان در استفاده از المان‌های تاریخی را نمایان ساخت. این مجسمه که با استقبال از توجه به نمادهای ملی رونمایی شد، به‌دلیل اشتباه در شناسایی شخصیت‌های تاریخی، با واکنش‌های گسترده‌ای مواجه شد.
مریم جلیلوند - گروه زیست بوم: شهرداری تهران در مراسم رونمایی، این اثر را نماد تسلیم والرین، امپراطور روم در برابر شاپور اول ساسانی معرفی کرد، درحالی که به گفته یک باستان‌شناس، این نقش‌برجسته در حقیقت به تسلیم فیلیپ عرب، سردار رومی در برابر شاه ساسانی بازمی‌گردد. میلاد وندایی، باستان‌شناس دوره ساسانی، دراین‌باره تأکید کرد: «توجه به نمادهای تاریخی برای تقویت هویت ملی امری ارزشمند است، اما بهره‌گیری از نظر متخصصان می‌تواند از بروز چنین اشتباهاتی پیشگیری کند.»
سردار شکست خورده که بود؟
فیلیپ عرب‌زاده روستایی در سوریه امروزی بود که بعدها به سپاه روم پیوست و علیه ایران ساسانی لشکر کشید اما شاپور اول چنان شکستی به او تحمیل کرد که فیلیپ ناگزیر به زانو زدن پیش شاه ساسانی شد و از او تقاضای بخشش کرد. این ماجرا چندین دهه پیش از به اسارت درآمدن والرین قیصر روم رخ داده بود که در سودای شکست دادن شاه ساسانی به ایران لشکر کشید و او هم همچون «فیلیپ عرب» اسیر شاپور اول شد و تا پایان عمر در اسارت ماند.
علیرضا زاکانی شهردار تهران در مراسم رونمایی از مجسمه شاپور اول ساسانی در میدان انقلاب تهران که ساخت آن برگرفته از نقش برجسته نقش رستم است اعلام کرد: «مجسمه والرین و برگزاری این مراسم باشکوه پیامی از مقاومت، ایستادگی و برجسته‌سازی از نقاطی از تاریخ است که بزرگان ما با قدرت و نجابت خود دشمنی‌ها را از ایران دور کردند.» او در بخش‌های مختلف اظهارات خود بارها نام والرین را برای تبلیغ مجسمه شاپور اول ساسانی تکرار کرده است. در حالی که این اثر هیچ ارتباطی به والرین قیصر روم ندارد.
میلاد وندایی باستان شناس دوره ساسانی و نویسنده کتاب «شاهان بر سنگ» که در کتاب خود به معرفی نقش برجسته‌های ساسانی ایران از جمله نقش برجسته شاپور اول در نقش رستم پرداخته است در گفت‌وگو با ایلنا دلیل اشتباهات صورت گرفته در معرفی رویدادهای تاریخی را در ناآشنایی با تاریخ واقعی و دقیق کشور و رفتارهای هیجانی می‌داند و می‌گوید: «از همان ابتدای جنگ ۱۲ روزه و پس از پایان آن؛ منجر به توجه مردمی به گذشته تاریخی ایران در طول جنگ و پس از آن و در نهایت بروز یک هیجان ملی دوره‌ای در کشور شد که بسیار هم طبیعی است.»
یک کلیدواژه ملی
این باستان شناس افزود: «وقتی کشور مورد تجاوز یک کشور بیگانه بویژه کشوری که سال‌ها با آن مشکل دارد واقع شد، ملی‌گرایی و جمع شدن حول یک محور اصلی که کلیدواژه آن ایران است رخ داد.»
نویسنده کتاب «شاهان بر سنگ» که به معرفی نقش برجسته‌های دوره ساسانی ایران پرداخته است افزود: «الان شاهد این هستیم برخلاف سال‌های گذشته که توجه خاصی به تاریخ پیش از اسلام نمی‌شد، توجه بیشتری به تاریخ گذشته می‌شود. این اتفاق بسیار خوشحال کننده است و باید این موضوع را به فال نیک گرفت. چون نشان‌دهنده تلاش برای ایران دوستی است.»
میلاد وندایی با تأکید بر اینکه تبلیغات حاکمیتی در چنین فضایی می‌تواند مردم را به سمت آشنایی بیشتر با تاریخ ایران سوق دهد گفت: «در این مسیر باید از افراد کارشناس و متخصص استفاده شود.»
او به اشتباه تبلیغاتی و اظهارات نادرست درباره مجسمه شاپور اول ساسانی اشاره کرد و افزود: «توجه به نقش برجسته شاپور اول ساسانی و زانو زدن فیلیپ عرب در برابر او بسیار مهم است که البته آغاز آن در دوره پس از جنگ ۱۲ روزه با نصب بنر این نقش برجسته در شهر شیراز بود و مجسمه آن نیز در تهران رونمایی شد.»
پیروزی شرق بر غرب
این باستان شناس دوره ساسانی گفت: «این نقش برجسته روایتگر پیروزی شرق بر غرب در دوره ساسانی است. یعنی اگر ما زمان امپراطوری ساسانی و سده سوم میلادی را به دو امپراطوری بزرگ در شرق و غرب تقسیم کنیم، رومی‌ها در غرب و ساسانی‌ها در شرق حکمرانی می‌کردند و توجه به این نماد، المان بسیار خوبی در روایت پیروزی ایرانیان و شرق بر رومی‌ها در غرب است.»
او افزود: «اگر دستگاه‌های حاکمیتی این فضا را بپذیرند و به سمت ملی‌گرایی خردمندانه حرکت کنند تأثیر بسیار زیادی در آشنایی مردم با میراث فرهنگی و تاریخ گذشتگان دارد. در این مسیر کتاب‌های مدارس هم باید تغییر کنند.»
او در پاسخ به این سؤال که جریان ایجاد شده چه تأثیری بر حفاظت از میراث فرهنگی و آثار تاریخی کشور و آشنایی بهتر مردم با تاریخ ایران دارد؟ گفت: «اگر دقت کافی در این موضوع وجود نداشته باشد، اشتباهی که در شهرداری تهران درباره مجسمه شاپور اول رخ داد و در آن نقش فیلیپ عرب را به اشتباه والرین اعلام کردند مشکلاتی ایجاد خواهد کرد.»
او تأکید کرد: «تبلیغات و اظهاراتی که درباره مجسمه شاپور اول ساسانی و اظهارات اشتباه درباره زانو زدن والرین به جای فیلیپ عرب در برابر او رخ داد، نشان می‌دهد که شناخت کافی درباره این نقش برجسته و تاریخ دوره ساسانی وجود نداشته است. مشکلی که نشان از کم‌دانشی و انجام کارهای هیجانی است.»
تاریخ ایران در تسامح و صلح
میلاد وندایی با تأکید بر اینکه تاریخ ایران باستان از جمله در دوره هخامنشی، اشکانی و ساسانی بیانگر ریشه داشتن تسامح و صلح در جامعه ایران است گفت: «در تمام این دوره‌های تاریخی هر بار کشوری به ایران حمله کرد، ایرانیان به خوبی دفاع کردند. از جمله در دوران ساسانی هم رومی‌ها متجاوز اصلی بودند و به ایران حمله کردند. ایران دوره ساسانی هم به خوبی از ایران دفاع کرد و ایران در طول تاریخ هیچ‌گاه کشوری متجاوز نبوده است.»
وندایی با اشاره به ثبت جهانی منشور کوروش در یونسکو که چند روز قبل انجام شد، استفاده درست از نمادها و المان‌های تاریخی را امری مهم در تقویت حس وطن پرستی ایرانی‌ها خواند و افزود: «منشور کوروش به عنوان اولین منشور صلح در جهان به رسمیت شناخته شد که نشان می‌دهد ایران می‌تواند با اتکا به این موضوع در حالی که یک جنگ و پیروزی و تصرف یک سرزمین را به رخ جهان بکشد، صلح و به دنبال خیر بودن جامعه ایران را هم به جهان نشان دهد. بنابراین می‌توان المان منشور کوروش را هم به عنوان نمادی از صلح‌طلبی ایرانیان ساخت و در شهرهای کشور نصب کرد.»
انتهای پیام/