رئیس سازمان هواشناسی در گفتوگو با «ایران» اعلام کرد؛
کمبود جبرانناپذیر بارش پاییزه
بارشهای پاییز حدود ۲۵ درصد از کل بارش سالانه را تشکیل میدهند که اگر در فصلهای بعدی میزان بارش افزایش یابد، امکان جبران بخشی از این کمبود وجود دارد. با توجه به شرایط آب و هوایی ایران که تقریباً در اقلیم خشک قرار دارد، کم بارشی در اکثر سالها در کشور مشاهده شده است اما سازمان هواشناسی اعلام کرده امسال وضعیت بارشها از دهههای گذشته بدتر شده است.
سهیلا یادگاری - گروه ایران زمین: سحر تاجبخش رئیس سازمان هواشناسی در گفتوگو با «ایران» در پاسخ به این سؤال که امسال از نظر بارشی با سالهای قبل چه تفاوتی دارد؟ گفت: «بارش سال آبی جاری بهطور قابلتوجهی کمتر از میانگین بلندمدت (۳۰ تا ۵۰ سال اخیر) است. در اغلب استانهای واقع در غرب، فلات مرکزی و شرق کشور، بارش یا ثبت نشده و یا بسیار ناچیز بوده است. براساس رتبهبندی بارش از فروردین ۱۴۰۴ تا ۱۳ آبان ۱۴۰۴، ایران با خشکترین دوره در ۵۰ سال اخیر مواجه بوده و از نظر میزان بارش دریافتی در بدترین وضعیت نیمقرن اخیر قرار دارد. البته تقریباً تمامی کشورهای خاورمیانه و آسیای میانه نیز با خشکسالی و کمبود شدید بارش روبهرو هستند.»
رئیس سازمان هواشناسی در خصوص پیشبینی بلند مدت و تا پایان سال از وضعیت بارشها گفت: «بهطور میانگین، بارشهای پاییز حدود ۲۵ درصد از کل بارش سالانه را تشکیل میدهند. بنابراین اگر در فصلهای بعدی میزان بارش افزایش یافته و شرایط بهتری نسبت به نرمال حاکم شود، امکان جبران بخشی از این کمبود وجود دارد.»
با این حال، بر اساس خروجی مدلهای پیشبینی فصلی، احتمال وقوع ترسالی در ماههای آینده پایین است و بهنظر میرسد کمبود بارش پاییزه تا پایان سال جبران نخواهد شد.
پیشبینیها نشان میدهد که در زمستان و نیمه اول بهار نیز احتمال وقوع بارشهای کمتر از نرمال، بویژه در نیمه شرقی و جنوبی کشور وجود دارد. با خوشبینی میتوان امیدوار بود که بارشهای نرمال یا اندکی بیش از نرمال در غرب و شمال کشور در این بازه زمانی، بخشی از بحران آبی را کاهش دهد. با این حال، کسری مخازن سطحی و زیرزمینی که طی دهههای گذشته ایجاد شدهاند، همچنان موجب تداوم تنش و بحران آب خواهند شد.
در مجموع، با توجه به روند تغییر اقلیم، افزایش تبخیر و کاهش بارشها، آینده منابع آبی در خاورمیانه – بویژه در کشورهایی مانند ایران، ترکیه و عراق که بخش مهمی از اقتصادشان به کشاورزی وابسته است – نگرانکننده و نامطمئن به نظر میرسد.
وی با مقایسه وضعیت جوی ایران با کشورهای همسایه، در پاسخ به این سؤال که در این کشورها نیز بارشها به حداقل رسیده یا وضعیت متفاوت است؟ خاطرنشان کرد:« اغلب کشورهای خاورمیانه و آسیای میانه در زمره مناطق کمبارش جهان قرار دارند و شرایط اقلیمی مشابهی دارند. با این حال، کشورهایی که وابستگی بیشتری به منابع آب سطحی برای کشاورزی یا تولید برق دارند (مانند ایران و عراق)، آسیبپذیری بسیار بیشتری نسبت به کشورهای کموابستهتری چون امارات متحده عربی یا قطر نشان میدهند.»
رئیس سازمان هواشناسی با اشاره به تغییرات اقلیمی و تأثیر آن بر وضعیت آب و هوایی کشور، توضیح داد: «تغییر اقلیم عمدتاً نتیجه فعالیتهای انسانساخت است؛ از جمله سوزاندن سوختهای فسیلی و افزایش غلظت گازهای گلخانهای مانند متان و دیاکسیدکربن در جو زمین. این فرآیند موجب حبس گرما در اتمسفر و افزایش میانگین دما طی بیش از یک قرن گذشته شده است.»
به گفته تاجبخش، علاوه بر این، عواملی چون جنگلزدایی، تغییر کاربری گسترده زمین و مداخلات انسانی در سامانههای طبیعی، سبب تغییر در الگوهای چرخه هوا و آب شدهاند. پیامد این تغییرات، بروز پدیدههایی است که در گذشته یا وجود نداشته یا بسیار نادر بودهاند؛ مانند طوفانهای شدید، بارشهای ناگهانی و سیلآسا و خشکسالیهای طولانیمدت. با وجود تلاش کشورها برای افزایش سهم انرژیهای تجدیدپذیر (مانند انرژی خورشیدی) در سبد انرژی مصرفی، روند گرمایش جهانی همچنان ادامه دارد. براساس سناریوهای میانمدت و خوشبینانه «هیأت بینالدول تغییر اقلیم (IPCC)»، دمای زمین تا پایان قرن حاضر ممکن است بین ۲.۸ تا ۴.۵ درجه سانتیگراد بیش از میانگین عصر پیشاصنعتی افزایش یابد. در این شرایط، ادامه زندگی در مناطق خشک و کمبارش، از جمله فلات مرکزی ایران، بسیار دشوار خواهد بود.
رئیس سازمان هواشناسی در خصوص موضوع بارورسازی ابرها و اینکه این اقدام بخشی از کم بارشی را جبران میکند؟ پاسخ داد:« بارورسازی ابرها موضوعی علمی و فنی است که بشر بهدلیل کمبود منابع آب در مناطق خشک به آن توجه کرده است. این روش سابقهای بیش از ۶ یا ۷ دهه در مناطق خشک جنوبغرب ایالات متحده دارد، اما با وجود این، کمبود آب همچنان یکی از چالشهای اصلی آن مناطق است. برخی کشورها، صرفنظر از نتایج قطعی و اثربخشی بارورسازی، بهدلیل اهمیت حیاتی آب برای فعالیتهای انسانی، اقدام به اجرای این طرحها میکنند.»
سازمان جهانی هواشناسی (WMO) کارگروه تخصصی ویژهای را برای استانداردسازی و توسعه دانش بارورسازی تشکیل داده است. در بیانیه رسمی این سازمان آمده است: «سازمان جهانی هواشناسی در زمینه بارورسازی ابرها رویکردی بیطرفانه دارد؛ نه آن را ترویج و نه مانعی در برابر آن ایجاد میکند.»
وی با اشاره به اینکه تمرکز اصلی WMO بر تحقیقات علمی معتبر و تدوین دستورالعملها و استانداردهای فنی بینالمللی برای اجرای پروژههای بارورسازی است، افزود: «بر این اساس، بارورسازی همچنان موضوعی تحقیقاتی است و لزوماً انجام آن بهمعنای افزایش بارش نیست؛ حتی در برخی شرایط ممکن است اثرات منفی نیز داشته باشد. از دیدگاه اقلیمی، منطقه خاورمیانه بهدلیل کمبود رطوبت و وجود فراوان ذرات گرد و غبار که خود هستههای طبیعی تراکم محسوب میشوند، محیط مناسبی برای بارورسازی گسترده محسوب نمیشود. هرگونه عملیات بارورسازی باید با رعایت دقیق ملاحظات علمی، پایش مستمر و در بازه زمانی طولانی (حداقل ۵ تا ۱۰ سال یا بیشتر) انجام شود. در غیر این صورت، نمیتوان درباره اثربخشی یا زیانبار بودن آن قضاوت علمی داشت.»
رئیس سازمان هواشناسی گفت: «بنابراین، در غیاب رعایت استانداردهای علمی و اجرایی سازمان جهانی هواشناسی، هرگونه ادعای افزایش محسوس بارش، فاقد اعتبار علمی است. بهطورکلی، بیشتر پروژههای بارورسازی در جهان جنبه تحقیقاتی داشته و با هدف بررسی امکانپذیری فنی و علمی آن اجرا شدهاند، نه بر پایه اطمینان از افزایش قطعی بارش.»
انتهای پیام/