یک قرآن‌پژوه بر اساس احکام اسلامی تفسیر کرد؛
مهریه، هدیه‌ای که مرز ندارد
دکتر معصومه گل‌محمدی، قرآن‌پژوه و دبیر کارگروه فقه انجمن ایرانی مطالعات زنان که دارای تحصیلات حوزوی است در مورد مهریه می‌گوید:«در قرآن آمده مهریه هدیه‌ای از طرف شوهر به زن است، کسی برای هدیه نرخ نمی‌گذارد و یک موضوع کاملاً دوطرفه است. یعنی شوهر می‌خواهد این هدیه را تقدیم زن کند، بنابراین مقدار آن را هم باید خودش تعیین نماید.»
ایران آنلاین: دبیر کارگروه فقه انجمن ایرانی مطالعات زنان با انتقاد از طرح تعیین سقف برای مهریه می‌گوید:«متأسفانه در چند سال اخیر به دلیل مسأله اجبار در پرداخت مهریه و قانون تلقی شدن این مسأله، افرادی برای پرداخت نکردن آن به زندان رفته‌اند که این موضوع نه تنها کمکی به خانواده‌ها نکرده، بلکه باعث متلاشی شدن بسیاری از خانواده‌ها هم شده است. مهریه هدیه است، هدیه‌ای که مرز ندارد، خود شوهر تعیین و به همسرش تقدیم می‌کند. هیچ کس نمی‌تواند بگوید ما برای این قضیه مقدار و مرز در نظر می‌گیریم، چون هدیه اصلاً این کاربرد را ندارد که کسی برای آن نرخ تعیین کند.»
گل‌محمدی با ارائه راهکاری در این مورد توضیح می‌دهد:«اگر قرار است قانونی در مورد مهریه باشد، باید پس از تعیین شدن توسط مرد که حتماً شوهر آن را بر اساس وسع خود تعیین می‌کند، در همان دفترخانه و در زمان عقد پرداخت شود تا دیگر همانند چک بی‌محل نباشد.»
این قرآن‌پژوه با انتقاد از عبارت‌هایی مثل «مهریه را کی داده، کی گرفته» می‌گوید:«اینکه از قدیم می‌گفتند مهریه را کی داده، کی گرفته برداشت بسیار اشتباهی است. مهریه باید در حد وسع داماد باشد و به صورت عندالمطالبه در همان محضر و در لحظه عقد پرداخت شود. این می‌تواند جنبه قانونی هم پیدا کند، یعنی دفترخانه‌ها زمانی که می‌خواهند عقدی را ثبت کنند، از عروس سؤال کنند آیا مهریه شما پرداخت شده است یا نه و اگر نشده در همان لحظه الزام‌های قانونی را برای پرداخت آن در نظر بگیرند، اینکه چه چیزی باشد و داماد باید چگونه پرداخت کند. طی سالهای اخیر، نامه‌نگاری‌های زیادی در این مورد با مجلس داشته‌ام اما نه تنها مشکلی حل نشده بلکه مشکلی به مشکلات قبلی هم اضافه شده است.»
گل‌محمدی با تأکید بر اینکه اگر پیشنهادش در مورد مهریه عملی شود بخشی از مسائل برطرف می‌شود، می‌گوید: «اولین اثر اجرای این پیشنهاد، این است که چشم و هم‌چشمی‌ها در مورد مهریه از بین خواهد رفت. اینکه خانواده بگوید ما برای دخترمان این‌قدر مهریه در نظر گرفته‌ایم یا در فامیل ما این‌قدر مهریه رسم است و این مسأله باعث چشم و هم‌چشمی شود، از بین می‌رود. براساس آیات الهی، مهریه فقط یک هدیه از طرف شوهر به زن است.»
او با اشاره به اینکه ممکن است برخی بگویند مهریه پشتوانه مالی زن است و برای همین مقدار مهریه را بالا می‌برند، می‌گوید:«برخی از خانم‌ها این مسأله را مطرح می‌کنند که مهریه می‌تواند پشتوانه مالی زن باشد و اگر کم یا قرار باشد همان لحظه پرداخت شود، زنان در جایگاه ضعیفی قرار خواهند گرفت که به نظر من دغدغه بجایی است و در این مورد هم به چند نفر از علمای حقوق از جمله آیت‌الله محقق‌داماد که شاگرد ایشان هم هستیم نامه نوشتیم و درخواست کردیم این موضوع را به شکل پایان‌نامه تعریف کنند تا ببینیم در جوامع دیگر از جمله جوامع اروپایی یا سایر کشورهای مسلمان به چه شکلی عمل می‌کنند که در اینجا هم شرایطی را مانند شروط با عقد، قرار بدهیم تا مسأله پشتوانه مالی زن هم تأمین شود. البته در مورد قانون اروپا اطلاعاتی داریم. آنها از زمانی که زن و مرد زیر یک سقف می‌روند و زندگی‌شان را شروع می‌کنند تا زمانی که بخواهند به هر شکلی از هم جدا شوند، تمام اموال متعلق به هر دو نفر است، یعنی همه اموال دو طرف از زمانی که زندگی مشترک را تشکیل می‌دهند به هر دو نفر تعلق می‌گیرد که به نظرم قانون خوبی است. مثلاً اگر در کشورمان هم بتوانیم این قانون را قرار بدهیم، می‌تواند پشتوانه مالی محکمی برای زنان باشد. بنابراین نمی‌توانیم مهریه را صرفاً به عنوان پشتوانه مالی در نظر بگیریم چون فلسفه مهریه در کلام خدا، هدیه از طرف مرد به زن است و چیزی از پشتوانه مالی گفته نشده است اما باید برای پشتوانه مالی هم چاره‌اندیشی کنیم که دغدغه بجایی هم هست.»
نفقه در شرع پابرجاست
دبیر کارگروه فقه انجمن ایرانی مطالعات زنان در پاسخ به این سؤال که در شرع بجز مهریه چه حمایت‌های دیگری از زنان مطرح شده است، می‌گوید:«نفقه در شرع ما پابرجاست، آن هم نفقه‌ای در شأن زن، یعنی زن بر اساس شرایطی که قبل از ازدواج زندگی می‌کرده، هم‌شأن زندگی قبل از ازدواجش، باید از مرد نفقه دریافت کند. این یکی از مهم‌ترین حقوقی است که شرع برای زنان در نظر گرفته است.»
این اسلام‌پژوه با اشاره به بحث تمکین در ادامه می‌گوید:«مسأله تمکین طبق آیه ۳۲ سوره نسا مطرح می‌شود، اما تمکین شرط نفقه نیست، متأسفانه حقوقدانان این مسائل را با هم مخلوط می‌کنند، یعنی این‌طور نیست که اگر زنی تمکین نکند نفقه به او تعلق نمی‌گیرد و اصلاً چنین برداشتی از این آیه احساس نمی‌شود. هرچند مسأله تمکین به نوعی از حقوق شوهر است، منتهی تمکین هم باید شرایط خاص خودش را داشته باشد که انجام شود. همین شرعی که زن را مکلف به تمکین کرده، در شرایط خاصی مثل دوران عادت ماهیانه، بارداری و... او را از این قضیه مستثنی می‌کند، حتی در مواردی مثل مسأله عادت ماهیانه زنان، خداوند در قرآن تصریح می‌کند که این موضوع برای زن آزاردهنده است و در این شرایط باید حال زن رعایت شود. با این همه اما اصل حرف من این است که تمکین شرط نفقه نیست، این موارد به هم ارتباطی ندارند.»
این قرآن‌پژوه با بیان اینکه در گذشته زنان از نظر مالی به پدر، برادر یا همسرشان وابسته بودند و به ندرت زنی درآمدی داشته، می‌گوید:«به همین دلیل در این آیه می‌گوید «الرجالون قوامون علی النسا» شوهر از نظر مالی در اینجا بر زنان حالت قوامیت دارد، از نظر مالی و نه از نظر کلی. یعنی باید مطابق با شأن زن، هزینه‌ها و محل زندگی او را که شامل خورد و خوراک، لباس، محل زندگی، مسکن و... می‌شود، تأمین کند. این یک حق مالی است که قرآن آن را تحت عنوان نفقه برای زن قرار داده و هیچ ارتباطی به بحث تمکین ندارد. اما اگر زن در برابر همسرش تمکین نکند باید علت آن بررسی شود که چرا این مشکل به وجود آمده ولی دلیل نمی‌شود اگر تمکین نکرد همسرش او را از نفقه محروم کند.»
گل‌محمدی با تأکید بر اینکه بسیاری از این مسائل به جوامع سنتی مربوط است، می‌گوید:«این موارد به زمان نزول قرآن مربوط است، یعنی زمانی که زنان فعالیت‌های اقتصادی و درآمدی نداشته‌اند، از نظر مالی کاملاً وابسته بوده‌اند، ولی در زندگی‌های امروزی هر دو نفر کار می‌کنند و درآمد دارند و زندگی را می‌چرخانند، بنابراین قطعاً باید قوانین مطابق روز تغییر کند، البته توجه داشته باشید مواردی را که نص صریح است، نمی‌توان تغییر داد اما در مورد بقیه مسائل دست‌مان باز است. قوانین ما باید بر اساس احکام و قوانین فقهی که به‌روز شده‌اند، تنظیم و بازنگری شود.»
دبیر کارگروه فقه انجمن ایرانی مطالعات زنان با تأکید بر نقش حقوقدانان به‌خصوص زنان حقوقدان می‌گوید:«زنان حقوقدان باید در مورد جایگزینی و به‌روز کردن این قوانین با فقه پویا، تلاش و پیگیری کنند.»
انتهای پیام/