نپال پس از شورش؛ نخست‌وزیر زن، پارلمان سوخته و چشم‌های منطقه به کاتماندو

ایران آنلاین: به نقل از الجزیره، روز ۸ سپتامبر (۱۷ شهریور)، ده‌ها هزار جوان برای اعتراض به فساد و خویشاوندسالاری در دولت به خیابان‌ها آمدند. محدودیت برای شبکه‌های اجتماعی از سوی دولت، تنها خشم نسل جوان را تشدید کرد.

به گزارش ایرنا، روز یکشنبه گذشته، کی‌پی شارما اُلی، نخست وزیر وقت نپال، معترضان جوانی را که قصد داشتند در شهر کاتماندو، پایتخت این کشور علیه فساد و خویشاوندسالاری دست به اعتراض بزرگ بزنند، مورد تمسخر قرار داد. او گفت که معترضان خود را «نسل Z» می‌دانند و به نظر می‌رسد که باور دارند می‌توانند هر چه می‌خواهند مطالبه کنند.

کمتر از ۴۸ ساعت بعد، اُلی دیگر نخست وزیر نبود و جنبش اعتراضی نسل زد که او با بی‌اعتنایی از آنها صحبت می‌کرد، در حال بحث در مورد رهبر بعدی نپال بودند. در جریان تجمع‌های جنبش اعتراضی پلیس روز دوشنبه گذشته به سمت معترضان شلیک کرد که دست‌کم ۱۹ نفر کشته شدند و آتش خشم معترضان شعله‌ورتر شد. روز سه‌شنبه، معترضان ساختمان پارلمان و خانه‌های چندین سیاستمدار برجسته را به آتش کشیدند و پس از آن، اُلی و اعضای کابینه‌اش تحت فشار استعفا کردند.

این رویدادها، کشور نپال را به جدیدترین دیگ جوشان تغییرات سیاسی تبدیل کرده است، پس از آنکه جنبش‌های مشابه به رهبری جوانان در سریلانکا در سال ۲۰۲۲ و بنگلادش در سال ۲۰۲۴ منجر به سرنگونی دولت‌ها در این کشورهای جنوب آسیا شد.

برای آرامش اوضاع، امروز شنبه رئیس جمهوری نپال، سوشیلا کارکی رئیس سابق دیوان عالی کشور که به خاطر موضع ضد فسادش شناخته می‌شود، را به عنوان نخست وزیر موقت منصوب کرد. وی اولین زنی است که ریاست دولت این کشور در رشته کوه‌های هیمالیا را بر عهده می‌گیرد.

آشفتگی سیاسی نپال نه تنها برای این کشور ۳۰ میلیون نفری، بلکه برای منطقه و جهان نیز پیامدهایی دارد. ریشه آن در تاریخ سیاسی پرآشوب این کشور و میراث آن در ایجاد تعادل بین هند، چین و پاکستان دارد. این اولین مواجهه نپال با ناآرامی‌های گسترده دانشجویی نبود. تاریخ سیاسی مدرن این کشور پر از جنبش‌های دانشجویی، مداخلات سیاسی و چرخه‌های خشونت، از جمله یک جنگ داخلی ۱۰ ساله است.

پیامدهای منطقه‌ای

اگرچه این کشور از نظر تاریخی به هند نزدیک است، اما سوگیری‌های خارجی نپال با سیاست‌های داخلی تغییر کرده است. اُلی به طور گسترده به عنوان فردی متمایل به پکن دیده می‌شد و برکناری او گمانه‌زنی‌هایی را در مورد تنظیم مجدد نفوذ در کاتماندو برانگیخته است.

الجزیره به نقل از یک فعال باسابقه در کاتماندو که خواست نامش فاش نشود، نوشت: صرف نظر از سوگیری رهبر جدید، هند و چین به دنبال ثبات و دولتی خواهند بود که به منافع آنها احترام بگذارد. هیچ یک از همسایگان نمی‌خواهند دیگری نفوذ زیادی در نپال داشته باشد.

این فعال حقوق بشری افزود: نپال همیشه با همسایگان خود یعنی چین و هند، روابط دوستانه‌ای داشته است. از نظر فرهنگی، ما در بخش جنوبی به هند نزدیک‌تر هستیم، در حالی که بخش شمالی شباهت‌های فرهنگی با چین دارد. اما شعار ما همیشه حفظ رابطه متعادل بین دو کشور بوده است و ما همین مفهوم را ادامه خواهیم داد.

گیانندرا، پادشاه سابق، اوایل سال جاری میلادی در کاتماندو با استقبال عمومی عظیمی روبرو شد که این امر به حمایت مداوم از حاکمان سابق در میان بخش‌هایی از جامعه نپال اشاره دارد. علی حسن بیان کرد که اگر جنبش طرفدار سلطنت از بحران سیاسی فعلی در نپال سود ببرد، این ممکن است به نفع حزب حاکم هند باشد.

با اینحال وی تاکید کرد که معترضان نسل زد که اُلی را برکنار کردند، به نظر نمی‌رسد که طرفدار بازگشت گیانندرا باشند.

در همین حال، تحلیلگران می‌گویند پاکستان نیز تحولات نپال را از نزدیک زیر نظر خواهد داشت. در مقایسه با هند و چین، روابط نپال با پاکستان از نظر تاریخی صمیمانه اما از نظر اهمیت استراتژیک محدود بوده است.

حاکمان نپال گاهی اوقات از روابط با پاکستان برای یادآوری گزینه‌های منطقه‌ای خود به هند استفاده کرده‌اند. در سال ۱۹۶۰، دولت هند به رهبری جواهر لعل نهرو از برکناری دولت بیشوشوار پراساد کویرالا توسط ماهِندرا بیر بیکرام شاه دِو انتقاد کرد. یک سال بعد، پادشاه نپال به پاکستان سفر کرد و سپس در سال ۱۹۶۳ میزبان ایوب خان، رئیس جمهوری وقت پاکستان، بود.

روند سیاسی متغیری بوده است، به ویژه پس از برکناری عمران خان نخست وزیر سابق، بحران نپال ممکن است نگرانی‌هایی را در میان نخبگان حاکم پاکستان نیز ایجاد کرده باشد.

سوشیلا کارکی، نخست وزیر موقت نپال در یکی از اولین اظهار نظرهای خود عنوان کرد: به‌طورکلی بسیار تحت تاثیر رهبران هند قرار گرفتم و ما آنها را برادران و خواهران خود می‌دانیم. من شهروند بیراتنگر، نزدیک مرز هند هستم. شاید از خانه من، (هند) فقط ۴۰ کیلومتر فاصله داشته باشد. مرتب به بازار مرزی می‌روم.

او که به زبان هندی صحبت می‌کرد، در مورد انتظارات از دهلی‌نو گفت: هند همیشه به نپال کمک کرده است. ما خیلی به هم نزدیک هستیم اما یک ضرب‌المثل (به زبان هندی) وجود دارد: «وقتی ظروف در آشپزخانه کنار هم قرار می‌گیرند، صدا می‌دهند.» عبارتی که از آن به عنوان نزدیکی و لزوم گسترش تعاملات تعبیر شده است.