شانس یا شایستگی؟

مهرداد پارسایی - منتقد سینما: این خبر در حالی منتشر شد که طی هفته‌های پیش مجادلاتی بر سر بازیگری «امیرحسین فتحی» پسر حسن فتحی در رسانه‌ها و شبکه‌‌های اجتماعی شکل گرفت که بازتاب‌های گسترده‌ای داشت؛ تا آنجا که خود او با مجله «فیلم امروز» مصاحبه تصویری انجام داد و در این باره هم حرف زد. برخی دلیل حضور او در سینما و کسوت بازیگر را نام و اعتبار پدرش و البته حمایت‌های او و برخی دیگر هم او را قربانی پسر فتحی بودن دانستند. این مناقشه البته برای بسیاری از بازیگرانی که از خانواده‌ای سینمایی به خانواده سینما پیوستند گفته می‌شود که همواره با نوعی نقد و تحلیل‌های بدبینانه همراه است که اگر فلانی فرزند فلان سینماگر نبود نمی‌توانست وارد این عرصه شود. در واقع در این خوانش، فرزند سینماگر بودن نوعی رانت و پارتی تعریف می‌شود که فراتر از توانمندی فردی و استعداد ذاتی، به یک امتیاز و فرصت طلایی برای حضور فرزندان سینماگران در عرصه سینما تبدیل شده است. از آن سو البته برخی از فرزندان سینماگران که به عرصه بازیگری راه یافته‌اند گله‌مند هستند که دیگران آنها را نه به عنوان یک شخصیت و هنرمند مستقل که به عنوان فرزند یک هنرمند می‌شناسند یا معرفی می‌کنند. برخی از آنها معتقدند که این نسبت بیش از آنکه یک فرصت باشد، محدودیت برای آنها ایجاد کرده و مانع از پذیرش هویت مستقل آنها از سوی مخاطبان شده است. برخی از آنها معتقدند که اگر فرزند بازیگر یا کارگردان شناخته شده نبودند، مجال بهترو بیشتری برای اثبات خود داشتند و استقلال هنری و حرفه‌ای آنها رسمیت بیشتری پیدا می‌کرد. واقعیت این است که فرزند سینماگر بودن، همواره در کانون یک مناقشه نظری به دوگانه «شانس و شایستگی» تقسیم می‌شود که برخی آن را مصداق شانس حرفه‌ای و برخی عین بدشانسی حرفه‌ای می‌دانند که موجب می‌شود شخصیت مستقل یک بازیگر زیر سایه و اعتبار پدر یا مادرشان نادیده گرفته و انکار شود. به نظر می‌رسد به لیست فرزندان سینماگرانی که بازیگر شدند در حال اضافه شدن است. در یک نگاه اجمالی می‌توان به پولاد کیمیایی، باران کوثری، لیلا حاتمی، لیلی رشیدی، سپند و کمند امیرسلیمانی، ایرج نوذری، ساعد سهیلی، رضا بنفشه‌خواه، امیریل ارجمند، سام غریبیان و زنده‌یاد رضا داودد‌نژاد اشاره کرد. اما کارنامه حرفه‌ای آنها نشان می‌دهد که حضور آنها لزوماً از سر شانس یا حق ویژه فرزند سینماگر بودن نبوده و آنها توانسته‌اند توانمندی و هویت خود را به عنوان یک بازیگر مستقل اثبات کنند. از این رو نمی‌توان به قضاوت زودهنگام درباره سورنا صحت نشست و دلیل بازیگر شدن او را پسر سروش صحت بودن دانست.