توقف رکود صنعت در پایان تابستان

گروه اقتصادی/ ایران آنلاین: چالش‌هایی که از دید برخی از فعالان اقتصادی در شهریور ۱۴۰۴ مطرح شده ‌است نیز به «ناترازی انرژی و قطعی برق»، «کمبود نقدینگی و مشکلات مالی»، «نوسانات و بی‌ثباتی نرخ ارز، عدم تخصیص ارز، کمبود مواد اولیه»، «رفع تعهد ارزی»، «رکود بازار و کاهش تقاضا»، «تحریم‌ها و شرایط سیاسی-بین‌المللی» و «نیروی انسانی» برمی‌گردد.
 
شامخ کل اقتصاد
شاخص مدیران خرید کل اقتصاد برای شهریورماه امسال برابر با ۴۵.۵ برآورد شده و حاکی از آن است که وضعیت کسب‌و‌کارها در این ماه برای هجدهمین ماه متوالی، روندی کاهشی داشته ‌است. میزان تولید محصول یا ارائه خدمت در شهریورماه، معادل ۴۵.۳ محاسبه شده که با وجود کاهش ملایم‌‍‌تر نسبت به ماه قبل، همچنان برای هجدهمین ماه متوالی کمتر از محدوده خنثی (۵۰) باقی مانده ‌است. در این ماه نیز تداوم محدودیت منابع مالی و قطعی‌های برق و کاهش تقاضا به‌خصوص تقاضای داخلی از مهم‌ترین عوامل افت تولید بوده ‌است.
 شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در شهریورماه برای نوزدهمین ماه متوالی روندی کاهشی داشته ‌است. ضعف قدرت خرید مصرف‌کنندگان در پی تورم بالا و افزایش هزینه‌های زندگی، همراه با نااطمینانی‌های ناشی از احتمال بازگشت تحریم‌ها نااطمینانی سمت تقاضا را نسبت به آینده افزایش داده که باعث شده با تردید در خرید مواجه باشند.
در بخش تجارت خارجی نیز میزان صادرات کالا و خدمت به عنوان عاملی تأثیرگذار در شاخص سفارشات جدید مشتریان، در شهریورماه همچنان کاهشی بوده ‌است. به رغم کاهش نسبی در نرخ ریال که موجب رقابتی‌تر شدن کوتاه‌مدت قیمت محصولات ایرانی شده، اما مشکلات رفع تعهد ارزی و نگرانی‌های منطقه‌ای، مانع رشد صادرات غیرنفتی به‌خصوص به کشورهای منطقه‌ای شده ‌است. در همین‌حال، همین نگرانی‌ها، ریسک فعالیت‌های صادراتی را افزایش داده ‌است که در نهایت به کاهش درآمدهای ارزی و کاهش توان رقابتی در صادرات خواهد‌ انجامید.
 موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری شده در شهریورماه برای سیزدهمین ماه متوالی کاهشی و کمترین میزان ۳۱ ماهه خود را از اسفند ۱۴۰۱ به ثبت رسانده‌است. تأمین مواد اولیه و ملزومات تولید با محدودیت‌های تخصیص ارز و ترخیص بموقع مواد اولیه وارداتی از گمرک، زنجیره تأمین را با چالش‌های جدی مواجه کرده‌است. علاوه‌ بر این، افزایش قیمت مواد اولیه با توجه به محدودیت‌های مالی شرکت‌ها، فشار مضاعفی بر کسب‌وکارها وارد می‌کند. این در حالی است که شدت افزایش در قیمت مواد اولیه یا لوازم خریداری شده به بالاترین نرخ خود طی ۷ ماه اخیر رسیده‌ است. همزمان شاخص قیمت محصولات تولید شده یا خدمات ارائه شده نیز بیشترین میزان سه‌ماهه خود را به ثبت رسانده که نشان‌دهنده تداوم فشارهای تورمی در بخش تولید است.

شرایط رکودی در استخدام‌ها
میزان استخدام و به کارگیری نیروی انسانی در شهریورماه با عدد ۴۷.۵، برای پنجمین بار از ابتدای سال و چهارمین ماه متوالی کاهشی است که نتیجه شرایط رکودی و تورمی حاکم بر فضای تولید و تقاضا در اقتصاد است. بنگاه‌ها در تلاش برای کنترل هزینه‌ها، جذب نیروی جدید را متوقف یا اقدام به تعدیل نیرو کرده‌اند. از سوی دیگر فشار هزینه‌های زندگی موجب کاهش انگیزه نیروی کار و بروز کمبود نیروی انسانی ماهر شده ‌است. این شرایط بازار کار را در موقعیتی دوگانه قرار داده ‌است، به طوری‌که از یک‌سو کاهش فرصت‌های شغلی و از سوی دیگر کمبود نیروی کار متخصص را موجب شده ‌است. بنابراین محدودیت‌های منابع مالی بیمه بیکاری برای تعدیل‌شدگان منابع انسانی در بنگا‌ه‌ها، چالش‌هایی را برای صندوق بیمه بیکاری سازمان تأمین اجتماعی به همراه دارد. موجودی محصول نهایی در انبار یا کارهای معوق و ناتمام کمترین میزان چهار ماه اخیر را به ثبت رسانده ‌است. با توجه به محدودیت‌های موجود در تولید از مالی تا زیرساختی، شرکت‌ها از موجودی انبار خود به میزان بیشتری برای تأمین سفارشات محدود مشتریان استفاده کرده‌اند.
انتظارات در مورد میزان فعالیت‌های اقتصادی در ماه آینده، در شهریورماه برای سومین ماه پیاپی کاهشی است. تداوم و تشدید نااطمینانی نسبت به عواقب احتمال برقراری مکانیسم ماشه، اعتماد بنگاه‌ها و چشم‌انداز مثبت نسبت به آینده بشدت کاهش داشته ‌است.
 
شامخ بخش صنعت
 شاخص مدیران خرید بخش صنعت در شهریورماه معادل ۵۰.۶ برآورد شده‌ است. مقدار شاخص در این ماه برای بعد از ۷ ماه متوالی رکود،  برای اولین بار در محدوده خنثی قرار گرفت که نشان‌دهنده توقف روند نزولی تولید است. با این حال، شاخص همچنان در مرز رکود و رونق قرار دارد و فضای کلی صنعت، ترکیبی از بهبود محدود در برخی بخش‌ها و کاهش فعالیت در سایر صنایع را نشان می‌دهد. البته در این ماه بهبود در مقدار شاخص تحت تأثیر افزایش در دو مؤلفه اصلی خود قرار گرفته‌ است.
 مقدار تولید محصولات بخش صنعت در شهریورماه معادل ۵۳.۵ محاسبه شده ‌است. این شاخص پس از ۴ ماه کاهش متوالی با عبور از سطح خنثی بیشترین سطح تولید در ۱۱ ماه اخیر را ثبت کرده ‌است. افزایش جزئی تولید عمدتاً در صنایعی مشاهده شده که از بهبود موقت در تأمین انرژی و دسترسی به مواد اولیه بهره‌مند شده‌اند.
 میزان سفارشات مشتریان در شهریورماه برای پانزدهمین ماه متوالی کمتر از محدوده خنثی ۵۰ قرار گرفته ‌است. اگرچه شدت کاهش در این ماه طی ۸ ماه گذشته کمتر شده است. در این ماه به دلیل انتظارات تورمی طی ماه‌های آینده اندکی افزایش تقاضا مشاهده شده، اما تولیدکنندگان پیش‌بینی تقاضای محدود داخلی را طی ماه‌های آتی دارند.
 در شهریورماه میزان استخدام و به کارگیری نیروی انسانی در بخش صنعت برای یازدهمین ماه متوالی کاهشی است. کاهش تولید از یک‌سو و افت سفارشات جدید از سوی دیگر باعث شده صنایع در شرایطی که با کمبود نقدینگی و فقدان تسهیلات مالی روبه‌رو هستند، به ناچار در ظرفیت‌های پایین‌تری از توان خود تولید کنند و برنامه‌های استخدام جدید را متوقف کنند یا تعدیل نیرو را در پیش گیرند. در نتیجه بازار کار صنعتی نیز با دوگانه همزمان کاهش فرصت شغلی و کمبود نیروی انسانی مواجه شده ‌است. در بخش صنعت از آنجا که بخش عمده‌ای از نیروی کار خود را به صورت رسمی تأمین می‌کند، کاهش متوالی آن، نه‌تنها بروز چالش بیکاری شاغلین قبلاً شاغل را در پی خواهد داشت، بلکه ورودی به صندوق تأمین اجتماعی و منابع مالی آن را با چالش مواجه کرده‌ و گزارش تأمین اجتماعی نیز مبتنی بر همین روند و نیازمند چاره‌اندیشی است.
 موجودی مواد اولیه خریداری‌شده نیز در این ماه برای نوزدهمین ماه متوالی از اسفند ۱۴۰۲ کاهشی برآورد شده ‌است. شاخص موجودی محصول نهایی در انبار طی هشت ماه اخیر از بهمن‌ماه کمترین مقدار خود را به ثبت رسانده ‌است و در شرایطی که تولید شرکت‌ها در این ماه بهبود داشته، اما موجودی انبار کاهشی بوده‌ است. به نظر می‌رسد با توجه به فعالیت در سطوح پایین تولید طی ماه‌های گذشته و همچنین شرایط نامشخص ماه‌های آتی و کمبود مواد اولیه، تولیدکنندگان برای تأمین تقاضای محدود مشتریان خود از انبار به میزان بیشتری استفاده کرده‌اند. در همین حال نتایج در شهریورماه نشان می‌دهد، افزایش قیمت خرید مواد اولیه و افزایش هزینه‌های تولید از جمله مالیات‌ها باعث شده تولیدکنندگان برای جبران فشارها ناچار به افزایش قیمت محصولات تولیدشده شوند. به طوری که قیمت فروش بیشترین نرخ افزایش را طی ۵ ماه اخیر به ثبت رسانده ‌است. آمارهای رسمی نیز این یافته را تأیید می‌کند؛ چرا که نرخ تورم ماهانه در شهریورماه نسبت به ماه قبل ۳.۸ واحد درصد افزایش داشته‌ است. حال آنکه این نرخ به صورت بلندمدت در محدوده ۱.۵ تا ۱.۷ واحد درصد خواهد بود.
میزان فروش محصولات در شهریورماه بعد از ۴ ماه متوالی کاهش، افزایش یافته‌است. افزایش تقاضای داخلی و صادرات در چند رشته فعالیت، از مهم‌ترین عوامل بهبود فروش بوده‌اند.
شاخص انتظارات تولید در ماه آینده در مرز خنثی قرار دارد و پایین‌ترین سطح ۵ سال اخیر را نشان می‌دهد.