۴ تأثیر عظیم حافظ بر فرهنگ و هویت ایرانی
علیرضا پیروزان نویسنده و منتقد ادبی درباره تأثیرات عظیم حافظ بر فرهنگ و هویت ایرانی به روزنامه ایران توضیحاتی را ارائه کرد.
ایران آنلاین: علیرضا پیروزان نویسنده و منتقد ادبی درباره تأثیرات عظیم حافظ بر فرهنگ و هویت ایرانی به روزنامه ایران گفت: حافظ بر شاعران و اندیشمندان پس از خود تأثیر گسترده‌ای گذاشت. بیدل دهلوی و صائب تبریزی، و بسیاری از شاعران معاصر از او الهام گرفته و هر یک به گونه‌ای با شعر حافظ در گفت‌وگو بوده‌اند.
مفسرین بسیاری همچون بدیع‌الزمان فروزانفر و قاسم غنی نیز به شرح و بسط اندیشه‌های او پرداخته‌اند. فراتر از ادبیات، حافظ جایگاهی منحصربه‌فرد در فرهنگ ایرانی یافته و بدل به بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت ایرانی شده است. او در دوره‌ای می‌زیست که ایران دچار بحران‌های سیاسی بود، اما شعرش توانست روح جمعی مشترکی برای ایرانیان فراهم کند. در واقع، حافظ نوعی «حافظه فرهنگی» ایجاد کرد که تا امروز ادامه یافته است. غزل‌های او بدل به زبان مشترک اقوام ایرانی شد، و نگاه او به عشق، می‌و رندی، الگوی یک زیبایی‌شناسی مشترک در فرهنگ و ادبیات ایران‌زمین شد.
یکی از مفاهیم کلیدی در شعر حافظ، «رندی» است. «رند» نزد حافظ کسی است که از ریاکاری و ظاهرگرایی عبور کرده و حقیقت را در «آزادی»، «عشق»، «می» و «خرابات» جست‌وجو می‌کند. این رندی به نوعی جهان‌بینی فرهنگی بدل شد که در برابر فشارهای سیاسی و اجتماعی، راهی برای بقا و نقد فراهم می‌آورد. همچنین، در فرهنگ ایرانی، رندی حافظ به صورت نوعی طنز و انتقاد اجتماعی تداوم یافته است. برخی از مثل‌ها و تکیه‌کلام‌های روزمره ریشه در غزل‌های او دارند.
تأثیرات عظیم او بر فرهنگ و هویت ایرانی در چهار حوزه مهم قابل بررسی است:
الف) فال حافظ: یکی از جلوه‌های ویژه حضور حافظ در فرهنگ ایرانی، رسم «فال حافظ» است. در شب یلدا، نوروز یا مناسبت‌های خانوادگی، دیوان حافظ گشوده می‌شود تا از آینده یا نتیجه نیت افراد بگوید. این رسم، حافظ را از سطح یک شاعر به سطح یک همراه معنوی در زندگی روزمره ایرانیان ارتقاء داده است. فال حافظ بیش از آنکه یک پیشگویی باشد، تجربه‌ای جمعی است که شعر را به آیین زندگی پیوند می‌زند.
ب) حافظ و موسیقی: شعر حافظ از دیرباز در موسیقی ایرانی جایگاهی برجسته داشته است. بسیاری از غزل‌های او با آوازها و نغمه‌های سنتی یا مدرن همراه شده‌اند. این پیوند شعر و موسیقی، حافظ را به بخشی از فرهنگ شنیداری ایرانیان بدل کرده است؛ به گونه‌ای که حتی کسانی که دیوان او را به‌طور کامل نخوانده‌اند، بسیاری از ابیات او را از طریق آواز و موسیقی می‌شناسند.
ج) حافظ در آیین‌ها و حافظه جمعی: دیوان حافظ در اغلب خانه‌های ایرانیان حضور دارد. این حضور، حافظ را به بخشی از حافظه جمعی و هویت فرهنگی مردم بدل کرده است.
د) حافظ و هنرهای تجسمی: غزل‌های حافظ الهام‌بخش خوشنویسها و نقاشها بوده است. نسخه‌های خطی دیوان او با تذهیب‌ها و خطاطی‌های باشکوه، از آثار هنری ارزشمند ایران‌اند. همچنین نقاشان قاجاری و معاصر، صحنه‌های شعر حافظ را در تابلوهای خود بازآفرینی کرده‌اند.
انتهای پیام/