وفاداری به آوای ایرانی

گروه فرهنگی - ایران آنلاین: نگاه تقوایی به موسیقی فیلم، نگاهی بود از جنس برخورد با یک مقوله صددرصد جدی و مهم؛ آنچنانکه نسل او چنین نگاهی را به موسیقی داشتند. تقوایی اما به دلیل شناخت ویژه و عرقی که نسبت به موسیقی داشت، شکل دیگری سراغ آن می‌رفت، با آهنگسازان متفاوتی کار می‌کرد و به موسیقی فیلم، نگاه تألیفی داشت. لیست آهنگسازانی که او در طول عمر حرفه‌ای‌اش با آنها همکاری داشته است، به خوبی این واقعیت را اذعان می‌کند که تقوایی موسیقی را در عالی‌ترین و جدی‌ترین وضعیت خود و همواره با صدایی ایرانی می‌خواست. او سراغ آهنگسازان حرفه‌ای موسیقی کلاسیک که به موسیقی ایرانی هم تسلط داشتند می‌رفت و آنها برای او نه تنها موسیقی ارکسترالی استخوان‌دار می‌نوشتند بلکه به فراخور هر فیلم، المان‌های مخصوص فضای فیلم را می‌گنجاندند. در «ناخدا خورشید» فریدون ناصری که دیرزمانی رهبر ارکسترسمفونیک تهران بود و از استادان بنام موسیقی کلاسیک در ایران محسوب می‌شد، برای این فیلم موسیقی نوشت. او که با موسیقی ایرانی نیز آشنایی خوبی داشت و از شاگردان خوب مرتضی حنانه بود، چندین ماه به بندر لنگه رفت و در کنار ناصر تقوایی و تیم فیلمسازی زمان گذراند و بعد سراغ ساخت موسیقی‌اش با بهره‌گیری از سازهای بومی منطقه رفت تا آنجا که از آنها در تیتراژ و اغلب قطعات استفاده کرد.

در «آرامش در حضور دیگران» و «صادق کرده»، تقوایی سراغ هرمز فرهت رفت؛ هرمز فرهتی که به عنوان یکی از اولین آهنگسازان حرفه‌ای موسیقی فیلم در ایران شناخته می‌شود؛ کسی که تحصیلات عالی موسیقی کلاسیک داشت، موسیقی ایرانی را کاملاً می‌شناخت، پیش از این برای «گاو» مهرجویی موسیقی نوشته بود و بنابراین تقوایی در سال ۴۹ از او خواست تا برای «آرامش در حضور دیگران» و دو سال بعد برای «صادق کرده» موسیقی بنویسد. فرهت که با آواهای موسیقی ملی ایران آشنایی بسیار خوبی داشت، ساخت موسیقی فیلم برای تقوایی را پذیرفت. او در تمام زندگی‌اش برای ۳ فیلم از مهرجویی و ۲ فیلم از تقوایی موسیقی نوشت. تقوایی با شناختی که نسبت به او داشت، دستش را برای ساخت هر دو موسیقی بسیار باز گذاشت و او برای هر دو از موسیقی ایرانی بهره گرفت.

تقوایی در «دایی جان ناپلئون» از موسیقی شیدا قره‌چه داغی بهره گرفت. قره‌چه داغی نیز، برای این سریال سراغ سازهای ایرانی در کنار سازهای کلاسیک رفت. وجود تکنوازی‌هایی از تار، سنتور و گاهی کمانچه و مانور ویژه روی تم اصلی سریال که یک سُلوی سنتور بود و مکرراً در سریال تکرار می‌شد، با ایرانی بودن فضای این اثر، معماری آن، شخصیت‌ها و شوخی‌ها همخوانی بسیار داشت. به واسطه دیده شدن بسیار زیاد این سریال و استفاده از ساز سنتور، موسیقی آن بسیار شنیده شد.

در «نفرین» او از هنر اسفندیار منفردزاده استفاده کرد و در «کاغذ بی‌خط» از موسیقی‌ کارن همایون‌فر بهره گرفت. اما یکی از به‌یادماندنی‌ترین موسیقی‌ها روی آثار تقوایی، «ای ایران» با موسیقی ناصر چشم‌آذر است. تقوایی که تمام داستان را بر پایه جادوی موسیقی و همدلی‌ای که به واسطه آن اتفاق می‌افتد، نوشته بود و از حضور چهره‌ای چون حسین سرشار که با اجرای اپرا آشنایی تخصصی داشت و در فیلم نقش معلم مدرسه را ایفا می‌کرد، بهره می‌برد، در سکانس پایانی فیلم، از قطعه ملی میهنی ای ایران بهترین استفاده را کرد تا آنجا که هنوز یکی از خاطره‌انگیزترین سکانس‌های سینمای ایران محسوب می‌شود. 

به جز تمامی موسیقی فیلم‌ها، تقوایی در مستندهایش هم علاقه وافرش به موسیقی را عیان کرده بود. در مستند «تمرین آخر- تعزیه حر دلاور»، «موسیقی جنوب» و «باد جن» او به صورت خاص، درباره موسیقی گفته بود و ساخته بود. تقوایی چه در انتخاب آهنگساز، چه در انتخاب موسیقی و چه در ساخت مستندهایی با موضوع موسیقی، تلاش کرده بود تا از بالاترین سطح موسیقی بهره ببرد و در عین حال پیوسته به صدای ایرانی فیلم‌هایش وفادار ماند.