گفت‌وگوی ملی؛ راهی برای تبدیل اختلاف‌نظرها به سیاست‌های قابل اجرا

گروه دیپلماسی_ ایران آنلاین: در بسیاری از کشورها، نهادهای وابسته به رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیر علاوه بر نقش تحلیلی، مأموریت دارند که فضای میان‌بخشی گفت‌وگوی سیاستی را حفظ کنند. در فرانسه، مرکز تحلیل راهبردی نخست‌وزیری به‌طور دوره‌ای میزبان مناظرات علمی درباره چالش‌های اجتماعی است و نتایج آن مستقیماً در گزارش‌های رسمی به دولت منتقل می‌شود. در کره ‌جنوبی، کمیته سیاست‌گذاری ریاست‌جمهوری با مشارکت نمایندگان جامعه مدنی و دانشگاهیان تشکیل می‌شود تا از تمرکز صرف تصمیمات در دولت جلوگیری شود. در آفریقای جنوبی، واحد مشارکت اجتماعی دفتر ریاست‌جمهوری، گفت‌وگوی میان دولت، اتحادیه‌ها و گروه‌های مدنی را برای ارزیابی برنامه توسعه ملی سامان می‌دهد.

این تجارب نشان می‌دهد که تحلیل راهبردی بدون گفت‌وگوی اجتماعی، ناقص است. زیرا هیچ تحلیلی نمی‌تواند واقعیت جامعه را بفهمد، مگر آنکه از دل گفت‌وگو با جامعه برآمده باشد. بر همین اساس، مرکز بررسی‌های استراتژیک در ایران نیز می‌تواند محور شکل‌گیری «سیاست‌پژوهی اجتماعی» شود؛ رویکردی که به‌جای تمرکز صرف بر داده‌ها و نظریه‌ها، واقعیت اجتماعی، تجربه زیسته شهروندان و دلالت‌های فرهنگی تصمیمات را نیز در نظر می‌گیرد. 

نکته مهم آن است که گفت‌وگوی ملی، برخلاف برداشت‌های سنتی، به معنای جدل سیاسی یا رقابت گفتمانی نیست، بلکه فرآیندی برای تبدیل اختلاف‌نظرها به درک متقابل و سیاست‌های قابل اجرا است. این همان نقشی است که در کشورهای توسعه‌یافته از نهادهای تحلیلی انتظار می‌رود: فراهم آوردن بستر گفت‌وگوی مستمر میان علم، جامعه و قدرت.

رئیس‌جمهوری می‌تواند با تقویت جایگاه مرکز در این مسیر، به بازسازی رابطه دولت با جامعه یاری رساند. زیرا در دنیای امروز، سرمایه اجتماعی دولت نه از طریق تبلیغ، بلکه از طریق شنیدن، گفت‌وگو و تحلیل دقیق واقعیت اجتماعی بازتولید می‌شود. مرکز بررسی‌های استراتژیک، اگر بتواند این نقش را ایفا کند، از نهادی صرفاً تحلیلی به معمار ارتباط میان دولت و ملت بدل خواهد شد. 

متن کامل این یادداشت را اینجا بخوانید.