الزامات پیش روی تعامل با تلگرام
عماد پاینده_ پژوهشگر فضای مجازی در یادداشتی نوشت: در مقایسه با تجربههای ناموفق گذشته، دور جدید مذاکرات ایران و مسئولان و مالکان پلتفرم «تلگرام» یک نقطه عطف محسوب میشود.
ایران آنلاین: در سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ تمرکز گفتوگوها بر الزام به میزبانی از داده در داخل کشور بود؛ مدلی که بهدلیل بیاعتمادی متقابل و مقاومت «تلگرام» در اعطای امتیاز واقعی به بنبست رسید. اما در الگوی تازه، تأکید بر «بهرسمیت شناختن پلتفرم» و «آزادی انتخاب کاربران» است، نه مسألههای فنی یا زیرساختی. این رویکرد با الگوهای تنظیمگری متداول در کشورهای دیگر نیز همخوان است که بر مبنای تعهدات رفتاری، شفافیت محتوایی و پاسخگویی پلتفرمها پیش میروند، نه الزام به میزبانی داخلی.
البته در فضای کنونی، رفع فیلتر «تلگرام» لزوماً به کاهش معنادار استفاده از فیلترشکنها منجر نخواهد شد. الگوی مصرف کاربران ایرانی در سالهای اخیر تغییر کرده و اکوسیستم VPN عملاً جزئی از زیست دیجیتال روزمره ایرانیان شده است.
در نتیجه، حتی در صورت تسهیل دسترسی، انتظار نمیرود موج بازگشت گسترده کاربران از سایر پلتفرمها یا ابزارهای دور زدن فیلتر رخ دهد. با وجود این، حجم داده و ترافیک روی بستر «تلگرام» بهطور قطع افزایش خواهد یافت؛ مسألهای که پایداری و ظرفیت شبکه داخلی و درگاههای بینالمللی را به چالش میکشد.
اجماع فعلی میان نهادهای رسمی بر سر تسهیل دسترسی به «تلگرام» پدیدهای کمسابقه است و باید با احتیاط تحلیل شود. این اجماع اگر بر مبنای ارزیابی واقعبینانه ظرفیت زیرساخت، امنیت داده و شفافیت تعهدات دوطرفه با «تلگرام» نباشد، میتواند به تجربهای تکراری و پرهزینه بدل شود. شفافسازی شروط مطرحشده با «تلگرام»، تعیین حدود مسئولیتها و ارزیابی فنی میزان آمادگی شبکه کشور، پیششرط هر نوع تصمیم اجرایی در این مسیر است.
رفع فیلتر یا حضور رسمی «تلگرام» بدون سازوکارهای مؤثر برای نظارت بر محتوای آسیبزا و صیانت از حقوق کاربران، میتواند صرفاً بازتولید همان چرخه شکست گذشته باشد. معیار موفقیت، نه در صدور مجوز یا امضای تفاهمنامه، بلکه در تعهد عملی «تلگرام» به اصولی چون مقابله با سوءاستفاده از کودکان، تبلیغات گمراهکننده و امنیت دادههاست.
برخی مصوبات اخیر شورای عالی فضای مجازی که با هدف تنوعبخشی به خدمات و حکمرانیپذیری پلتفرمها تدوین شدهاند، ممکن است در عمل زمینهساز انحصار و کنترل بیشتر باشند. تجربه سکوهای مشابهسازی شده تلگرام و پوستههای مشابه، نشان داد که رویکردهای جایگزین و بومیسازی صوری، اغلب به تهدیدی برای امنیت و اعتماد عمومی تبدیل خواهند شد.
آینده تعامل با «تلگرام» زمانی معنا خواهد یافت که اولویت سیاستگذاریها، نه صرفاً ابزارهای نظارت، بلکه منافع و آسودگی فعالیت کاربران باشد.
انتهای پیام/