انتخابات تناسبی؛ گامی در جهت برقراری «عدالت سیاسی» و «پاسخگویی» به مردم

ایران آنلاین: همفتمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا جمعه یازدهم اردیبهشت ماه ۱۴۰۵ برگزار می شود، اما این دوره یک تفاوت اساسی با سایر ادوار دارد و آن «تناسبی شدن» انتخابات در تهران است. در صورتی که این شیوه برگزاری انتخابات با موفقیت انجام شود به گفته دبیر ستاد انتخابات کشور از دوره‌های بعد به تمام شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر تعمیم پیدا می‌کند.

به گزارش ایرنا، با این حال به باور بسیاری از فعالان سیاسی و مسئولان انتخابات «تناسبی» عاملی برای «تقویت احزاب» خواهد بود. وزیر کشور اخیرا با بیان اینکه برگزاری انتخابات تناسبی گامی رو به جلو در مسیر توسعه سیاسی و تقویت فعالیت حزبی است، درباره نحوه اجرای این شیوه جدید گفته است: «هر حزب یا جبهه سیاسی که مرکب از چند حزب در انتخابات یک کد انتخاباتی مشابه نامزدها دریافت خواهد کرد. این کد به رأی‌دهندگان امکان می‌دهد تا به فهرست حزبی مورد نظر خود رأی دهند و کرسی‌ها بر اساس نسبت آرای کسب‌شده میان احزاب توزیع شود».

«افزایش مشارکت مردم» شاخصه مثبت دیگری است که دست اندکاران سیاسی امیدوارند با برگزاری «انتخابات تناسبی» محقق شود. در این زمینه رئیس مجلس شورای اسلامی در اولین همایش هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات شوراهای اسلامی کشور با هیأت‌های عالی نظارت استان‌ها تصریح کرد: «انتخابات تناسبی که فعلا قرار است در شهر تهران انجام شود باید به تدریج در انتخابات شوراها به کل کشور تسری پیدا کند و در انتخابات مجلس نیز باید جهت گیری ما برگزاری انتخابات به شیوه تناسبی باشد. اینکه انتخابات به صورت تناسبی برگزار شود در پیشرفت کشور، انسجام مردم، فعالیت‌های مردمی ومشارکت آن ها موثر است.»

با وجود جایگزینی انتخابات تناسبی در برابر انتخابات اکثریتی که بناست در گام نخست در تهران اجرا شده و سپس به سایر شهرها تعمیم داده شود تا شاهد مشارکت بیشتر مردم باشیم اما در برخی ادوار غلبه فضای سیاسی بر شوراها موجب شده است تا آن‌ها از وظایف اصلی خود که حل مشکلات مردم است عدول کنند.

در ادامه گفتگو با سعید نورمحمدی سخنگوی حزب ندای ایرانیان در زمینه جایگاه شوراها در ساختار حکمرانی کشور و تناسبی شدن انتخابات این دوره از شوراها را در زمینه تقویت جایگاه احزاب و پاسخگو کردن آن‌ها به مردم را می‌خوانید:

شوراها یکی از حلقه‌های وصل مردم و نهادهای حاکمیتی هستند

نورمحمدی در پاسخ به پرسشی درباره اهمیت جایگاه شوراها در ساختار حکمرانی کشور گفت: شوراهای شهر و روستا جایگاه ویژه‌ای در مدیریت شهری دارند زیرا اگر قائل باشیم که نهاد ریاست‌جمهوری در سطح کلان مدیریت کشور را به عهده دارد، شوراها در سطح خردتری این مدیریت را به عهده دارند و این شوراها یکی از حلقه‌های وصل مردم و نهادهای حاکمیتی هستند.

وی در واکنش به تناسبی شدن انتخابات پیش‌روی شورای شهر تهران اظهار کرد: به نظر می‌آید بر اساس آن‌چه که در قانون تصریح شده است دیگر قرار نیست یک جریان سیاسی اقلیت از صحنه انتخابات کشور حذف شود. ایراد انتخابات پیشین و حتی همین انتخابات پیش‌رو البته به جز تهران این است که شاید یک جریان اقلیت در انتخابات حضور پیدا کند که رأی قابل توجهی هم داشته باشد اما با توجه به این که رأی آن‌ها از نفر آخر پیروز کمتر است، امکان حضور در شورا را پیدا نمی‌کنند.

این فعال سیاسی افزود: در این دوره از انتخابات برای اولین بار قانون‌گذاران به این نتیجه رسیده‌اند که فرصت حضور قانونی جریان‌های اقلیت را نیز در شوراها فراهم کنند تا یک جریان اقلیت قوی از صحنه سیاست حذف نشود و این مهم‌ترین ویژگی انتخابات تناسبی است. البته باید اجازه بدهیم تا انتخابات برگزار شده و ایرادات آن در حین کار دیده شود؛ سپس قانون‌گذاران از تجربه آن برای تعمیم به سایر شهرها و حتی انتخابات مجلس استفاده خواهد کرد.

نورمحمدی در پاسخ به این پرسش که چطور می‌توان از تبدیل شوراها به جایگاه نزاع سیاسی پیشگیری کرد تا این نهاد از وظیفه اصلی خود که حل مشکلات مردم است، عدول نکند، گفت: به علت نوپا بودن نهاد شورها، دعواهای سیاسی در یک یا دو کلانشهر پیش آمد اما اگر چند دوره دیگر انتخابات برگزار شود و احزاب به این بلوغ سیاسی برسند که حضور در انتخابات شوراها را از زاویه تخصصی نگاه کنند، بخش زیادی از این مشکلات حل خواهد شد. به این معنی که اگر احزاب کاندیدایی برای انتخابات معرفی می‌کنند، آن افراد تخصص مورد نیاز برای حضور در شوراها را داشته باشند.

وی با ابراز تاسف از نزاع‌هایی که هرازگاهی در برخی شوراها ایجاد می‌شود، اظهار کرد: در سال‌های اخیر برخی شوراها حتی تبدیل به محل دعواهای اقتصادی و تأمین خواسته‌های اقتصادی اعضا در شهرستان‌ها شد و در نهایت قوه قضائیه ناچار به ورود و انحلال این شوراها شد. البته همان‌طور که پیشتر نیز گفتم این نقص ناشی از کم‌تجربگی است و با غلبه نگاه تخصصی به مساله انتخابات شوراها، به تدریج برطرف خواهد شد.

سخنگوی حزب ندای ایرانیان در پاسخ به این پرسش که چه عاملی موجب افزایش مشارکت مردم در انتخابات پیش‌رو می شود؟ گفت: یکی از مولفه‌ها نحوه بررسی صلاحیت نمایندگان مردم در انتخابات است. اگر نهاهای نظارتی تصمیم بگیرند به سبک انتخابات گذشته بخشی از مردم را از داشتن کاندیدا محروم کنند، این سیاست تاثیر منفی بر میزان مشارکت مردم در انتخابات شوراها خواهد گذاشت.

مردم باید به این باور برسند که حضورشان در انتخابات تزئینی نیست

نورمحمدی افزود: مولفه دیگری که سبب افزایش مشارکت مردم می شود، عامل «امید» است. اگر احزاب و سیاست‌گذاران بتوانند حس امید را به مردم تزریق کنند تا آن‌ها به این باور برسند که حضورشان در انتخابات، تزئینی نیست و باعث تغییراتی در سیاست‌گذاری می‌شود، آن زمان می‌توانیم انتظار داشته باشیم که مردم علاقمند به مشارکت در انتخابات خواهند شد. اما هنگامی که مردم پای صندوق رأی بیایند اما فرد منتخب توان حل مطالباتشان را نداشته باشد، دیگر امید به حل مسائل از طریق صندوق رأی کم می‌شود.

وی در ارزیابی میزان پایبندی شوراها به وظایفشان در ادوار گذشته اظهار کرد: شوراها تاکنون به طور نسبی موفق بودند البته این ارزیابی نافی تجربیات منفی برخی شوراها نیست، اما در مجموع شوراها در سراسر کشور توانستند در اداره شهرها و روستاها نقش ایفا کنند و اگر پاره‌ای از ضعف‌ها نیز برطرف شود، این موفقیت بیشتر خواهد شد.

انتخابات تناسبی گامی در جهت برقراری «عدالت سیاسی» است

سخنگوی حزب ندای ایرانیان در پاسخ به این پرسش که آیا در شرایط فعلی احزاب آماده برگزاری انتخابات تناسبی هستند و این انتخابات چگونه به برقراری «عدالت سیاسی» کمک می کند؟ بیان کرد: احزاب این انتخابات را به چشم فرصت نگاه می‌کنند زیرا بر این باور هستند بر اساس آنچه در قانون آمده، قرار نیست از صحنه مدیریت شهر حذف شوند. بنابراین انتخابات پیش‌رو یک بازی برد-برد برای همه جریان‌های سیاسی است و می‌توان آن را گامی در جهت تحقق «عدالت سیاسی» ارزیابی کرد. بر این اساس تا جایی که اطلاع دارم همه احزاب در حال آماده شدن برای انتخابات شوراها هستند.

نورمحمدی با انتقاد از برخی بی‌عدالتی‌های سیاسی در انتخابات ادوار گذشته، تصریح کرد: اگر یک جریان سیاسی بتواند به علت برخی نارسایی‌ها تمام جریان‌های دیگر را کنار بگذار و یک تنه مدیریت شهر را در دست بگیرد، عدالت از صحنه انتخابات حذف می‌شود و چنین فرایندی نباید تکرار شود. انتخابات تناسبی تجربه نوینی برای پیشگیری از تجربه ناموفق گذشته و اصلاح رویه‌های نادرستی است که حاصلی جز نارضایتی و ناامیدی مردم ندارند.

انتخابات تناسبی شروعی برای اصلاح قانون انتخابات به نفع احزاب است

وی در پاسخ به این پرسش که انتخابات تناسبی چگونه باعث «تقویت» جایگاه احزاب و «پاسخگو» کردن آن‌ها می‌شود؟ گفت: برای انتخابات پیش‌رو اگرچه تغییراتی که در قانون لحاظ شده اما هنوز کافی نیست. با این وجود انتخابات تناسبی شروعی برای اصلاح قانون انتخابات به نفع احزاب است و حتما یک گام رو به جلو به نفع جریان‌های متنوع سیاسی در کشور خواهد بود.

سخنگوی حزب ندای ایرانیان افزود: زمانی‌که احزاب و جریان‌های شناسنامه‌دار، مسئولیت افراد پیروز در انتخابات را به عهده می‌گیرند، مردم می‌دانند که کدام جریان مسئول پاسخگویی در برابر عمکرد فرد پیروز در انتخابات است. بنابراین به نفع کشور است که احزاب میدان‌داری بیشتری در عرصه انتخابات داشته باشند.

نورمحمدی با اشاره به برگزاری تجربه انتخابات تناسبی در سایر کشورها گفت: یکی از دلایل موفقیت انتخابات تناسبی در کشورهای توسعه یافته سیاسی این است که هم‌زمان با انتخابات، مساله حزب نیز در آن‌جا شکل گرفته است اما در ایران مساله احزاب به دلایل متعددی هنوز قوت لازم را پیدا نکرده است. این وضعیت باعث شده تا شبکه‌های غیررسمی «حامی پروری» جایگرین احزاب شودند.

وی با تاکید بر ضرورت پاسخگو شدن احزاب در برابر عملکرد کاندیدهایی که معرفی می کنند، تصریح کرد: به جای اینکه یک حزب سیاسی بتواند مسئولیت فرد منتخب را به عهده بگیرد، نهادهای غیررسمی پشت پرده صرفا منافع خود را از آن فرد طلب می‌کنند و هیچ مسئولیتی را هم به عهده نمی‌گیرند. علت این است که این شبکه‌های حامی پروری، غیررسمی هستند و مردم نمی‌دانند مطالبات خود را باید از چه کسانی پیگیری کنند.

شبکه‌های حامی پروری باعث ناکارآمدی برخی نهادهای‌های انتخابی می‌شوند

سخنگوی حزب ندای ایرانیان افزود: این رویه نادرست یعنی فعالیت غیرمسئولانه شبکه‌های حامی پروری در غیاب احزاب شناسنامه‌دار باعث ناکارآمدی برخی نهادهای‌های انتخابی در کشور شده است. اما اگر رویه فعلی تغییر کند و احزاب به صحنه بیایند چون قرار نیست در یک دوره باشند و دوره دیگر نباشند، آینده حیات سیاسی خود را قربانی منافع زودگذر نخواهند کرد. در چنین شرایطی اگر فرد پیروز در انتخابات عملکرد قابل دفاعی نداشته باشد خود احزاب می‌توانند وی را کنترل کنند و در برابر مردم هم پاسخگو خواهند بود. بنابراین با تقویت احزاب حتما جریان «مردم‌سالاری» تقویت خواهد شد.

نورمحمدی با اشاره به حضور برخی چهره‌های شاخص سیاسی در بیش از یک لیست در انتخابات ادوار گذشته و عدم پایبندی به وعده‌های هیچ یک از آن لیست‌ها، افزود: متاسفانه در گذشته شاهد بودیم برخی کاندیداها هم در لیست جریان اصلاحات و هم در لیست یک جریان سیاسی دیگر قرار می‌گرفتند و هنگامی که این فرد پیروز می‌شد؛ اولا مردم نمی‌دانستند که چه جریانی پاسخگوی عملکرد وی است و منتخب نیز خود را متعلق به هیچ جریانی نمی‌دانست. اما در انتخابات تناسبی این نقص برطرف شده است و افراد فقط مجاز به حضور در یک لیست هستند. بنابراین این تصمیم به پاسخگویی کاندیدها به احزاب و مردم کمک خواهد کرد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا حزب متبوعش برنامه‌ریزی برای حضور در انتخابات پیش‌رو را آغاز کرده است؟ گفت: اعضای ستاد انتخابات حزب متشکل از یازده عضو حقوقی و ده عضو حقیقی انتخاب شده‌اند و از این هفته نیز جلسات ستاد انتخابات آغاز می‌شود. هم‌زمان رایزنی‌های خود را در دورن جریان اصلاحات نیز آغاز کرده‌ایم و به دنبال این هستیم که در انتخابات شوراها جریان اصلاحات به یک لیست واحد رسیده و به صورت یکپارچه در انتخابات شرکت کند.