نوآوری مدام

ایران آنلاین: برخی از ناظران حتی آموزش عالی را در آستانه مرگ می‌دانند. کتاب «دانشگاه‌های جهانی جدید/The New Global Universities» برخلاف این نظر با ارائه استدلالی بدیل، داستان رهبران آموزشی را روایت می‌کند که تصمیم گرفته‌اند از آموزش عالی دست نکشند، بلکه آن را از نو احیا کنند. این کتاب، تاریخچه راه‌اندازی و توسعه هشت کالج و دانشگاه نوآور در آفریقا، آسیا، خاورمیانه و آمریکای شمالی را شرح می‌دهد و ترکیبی از شجاعت فکری، جسارت کارآفرینی و هدایت ​​​​مورد نیاز برای راه‌اندازی مؤسسات آموزشی امروزی را توصیف می‌کند.

برایان پنپراز و نوح پیکوس نشان می‌دهند چگونه بنیانگذاران کالج‌ها و دانشگاه‌های جدید، برندهای متمایزی را در بخشی که تحت سلطه مؤسسات چند صد ساله است، ایجاد می‌کنند، منابع خلاقانه تأمین مالی را کشف می‌کنند، اساتید و دانشجویان شاخص را جذب می‌کنند و برنامه‌های درسی و پردیس‌های جذابی را طراحی می‌کنند؛ همه اینها در حالی است که بده بستان‌ها و موانع را مدیریت می‌کنند، نیازهای محلی و آرمان‌های جهانی را متعادل می‌کنند و با چالش‌های آزادی دانشگاه دست و پنجه نرم می‌کنند. این مؤسسات آموزشی جدید شامل دو دانشگاه در آسیا و خاورمیانه هستند که توسط مؤسسات مادر آمریکایی معتبر ساخته شده‌اند، دانشگاه‌های دیگری در آفریقا و آمریکای شمالی که اصلاحات جامعی را از پایه ارائه می‌دهند و از فناوری‌های جدید برای کاهش هزینه‌ها استفاده می‌کنند و دانشگاه‌های دیگری که مدل هنرهای آزاد آمریکایی را با زمینه‌های آسیایی و آفریقایی تطبیق داده‌اند. تجربیات آنها درس‌هایی را برای بنیانگذاران آینده دانشگاه‌های جدید - و برای کسانی که می‌خواهند دانشگاه‌های موجود را نوسازی و به‌ روز کنند - ارائه می‌دهد.

برایان پنپراز در حال حاضر به عنوان محقق میهمان در دانشگاه هاروارد مشغول به تحقیق در مورد آینده آموزش عالی و کار روی کتاب جدیدی در مورد دانشگاه‌های آینده است و نوح پیکوس، معاون دانشگاه دوک است. آنان در این کتاب ابتدا به مرور حیات تاریخی دانشگاه پرداخته و می‌نویسند: «شواهدی مبنی بر اینکه دانشگاه به‌عنوان یک نهاد از نظر تاریخی ضروری بوده است با این واقعیت نشان داده می‌شود که دانشگاه به‌تدریج در دوره‌های مختلف، اما در مراحل مشابه در همه انواع جامعه توسعه‌یافته است، زیرا به نظر می‌رسد رسوخ ساختار دانشگاه در آموزش و پرورش اساساً با نظام‌مند شدن و افزایش مداوم استفاده از زبان نوشتاری مرتبط است.»

جالب اینکه در ابتدای بحث و بررسی تاریخ دانشگاه، نویسندگان به ایران اشاره کرده و می‌نویسند: «آموزش در ایران باستان شامل آموزش مادام‌العمر بود که تمام فعالیت‌های فرد را تا نزدیک شدن به پیری پوشش می‌داد. علاوه بر انتقال دانش، علوم، فضایل اخلاقی و رشته‌های فکری، شامل آموزش مدنی و کارآموزی در زندگی عملی نیز می‌شد.»

درخصوص تاریخچه دانشگاه در اروپا نیز موضوع را بر مبنای آیین مسیحیت پیگیری کرده و می‌نویسند: «در دورانی که مسیحیت بر بخش بزرگی از جهان تسلط داشت، دین اقتدار خود را در هر حوزه زندگی احساس می‌کرد و امپراطوری آن، بیش از همه، به آموزش و پرورش گسترش یافت. می‌توان گفت در اروپای قرون وسطی، کلیسا و دانشگاه با استثنائات اندک، یک چیز بودند. این بدان معنا نیست که دانشگاه هرچند که با دین عجین شده بود، قادر به تطبیق خود با اهداف خاص شاهزادگان و بازرگانان، کارمندان یا جنگجویان نبود. دانشگاه قرون وسطایی اساساً پاسخی به شرایط جامعه فئودالی و همچنین ایده‌های مذهبی بود.»

نکته مهم این کتاب تبیین ارتباط جمعیت‌شناسی و نیاز مبرم به دانشگاه در سراسر جهان و بویژه در مکان‌هایی مانند هند و بخش‌هایی از آفریقا است. در حالی که در هند، در حال حاضر، ۴۰ میلیون دانشجو به تحصیلات دانشگاهی نیاز دارند، این رقم تا سال ۲۰۳۵ به ۹۲ میلیون نفر خواهد رسید. و در آفریقا، ۶۰ درصد از کل قاره تا یک دهه دیگر زیر ۲۵ سال سن خواهند داشت، بنابراین به معنای واقعی کلمه صدها میلیون جوان نیاز به آموزش دارند. اما نویسندگان کتاب معتقدند: «در جهان امروز، دانشگاه، دانشجویان را قادر می‌سازد تا آموزش ببینند، مدیر شوند، به روش‌های جدید فکر کنند، دانش را در حوزه‌های مختلف ترکیب کنند و با افرادی از بخش‌های مختلف کار کنند. این برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه جهان که به نسل جدیدی از رهبران نیاز دارند که بتوانند نسبت به کشورهای در حال توسعه سریع خود پاسخگوتر باشند، بسیار مهم است.»

بر همین اساس به موضوع ارتباط فناوری و دانشگاه پرداخته شده و بویژه اشاره می‌شود در جامعه وقتی در مورد نوآوری صحبت می‌کنند، به یک اپلیکیشن یا فناوری فکر می‌کنند که همه چیز را تغییر می‌دهد، اما در اینجا، فناوری دانشگاه‌ها چندان در مورد نرم‌افزار، سخت‌افزار و الکترونیک نیست، بلکه در ایجاد جوامع و فرهنگ‌ها است. بنابراین فناوری مورد نظر در بحث دانشگاه توانمندسازی و نوآوری تحول‌آفرین و ایجاد یک فرهنگ دانشگاهی منسجم است که در آن حس یکپارچه‌ای از تعلق، مالکیت و هم‌آفرینی وجود دارد. این چیزی است که فعالیت دانشگاه‌های جدید را بسیار هیجان‌انگیز می‌کند. برای ساخت یک دانشگاه یا یک سیستم دانش، دردنیای امروز لازم است فناوری نقش اساسی برعهده بگیرد.

البته به‌رغم اهمیت موضوع فناوری نکته مهم اهمیت مستمر نقش فرهنگ هر کشور در طراحی برنامه‌های دانشگاهی است. بنابراین در مورد این دانشگاه‌ها موضوع بسیار هیجان‌انگیز این است که آنها از فرهنگ‌هایی که در آنها تأسیس شده‌اند، الهام می‌گیرند و آن فرهنگ‌ها را تفسیرمی‌کنند؛ بنابراین به یک معنا دانشگاه نوعی لنز است که کشور و فرهنگ از طریق آن بیان یا منکسر می‌شود و برنامه‌ درسی همان شیوه بیان است. در همین بخش است که نویسندگان به یک موضوع اساسی و ضروری دانشگاه اشاره کرده و می‌نویسند: «برنامه درسی چیزی است که اساتید و دانشجویان آن را شکل می‌دهند؛ بنابراین به یک دارایی فکری مشترک تبدیل می‌شود که در حال ایجاد می‌شود و برای زمانه خلق می‌شود. برخلاف برنامه درسی بسیاری از دانشگاه‌ها که از گذشته به ارث رسیده و با اصلاحاتی جزئی از دهه‌ای به دهه دیگر منتقل شده‌، دستاوردهای فناوری برای نیازهای جدید کشور ایجاد شده‌اند، بنابراین آنها بیان‌های شگفت‌انگیزی از ارزش‌ها، نیازها و آرمان‌های زمان و مکانی هستند که در آن ساخته شده‌اند.»

از این دیدگاه دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر دچار تغییرات اساسی شده‌اند، زیرا جوامع تغییرات اساسی پیدا کرده‌اند. برای درک این تغییرات می‌توان از نوعی رویکرد ساختارشکنانه یا یک رویکرد تدریجی رادیکال، بهره گرفت. به گمان نویسندگان کتاب، آن رویکرد تدریجی رادیکال می‌تواند راهی برای پذیرش یک نوع تغییر مداوم و پیوسته باشد. از این رو اساتید و دانشجویان باید آن را تقویت کنند. قبلاً اگر هر ۲۰ سال یک‌بار یک بازنگری در برنامه درسی انجام می‌شد، امروزه باید به صورت مداوم آن را انجام داد. در اینجا نقش بخش‌هایی که در ایجاد تغییرات و انجام تحولات در برنامه‌های درسی مدخلیت دارند، اهمیت می‌یابد. مثلاً از هشت مطالعه موردی در پنج مورد بر نقش برجسته اعضای هیأت علمی در تدریس تمرکز شده است. همچنین روشن شده که نیاز به درک یادگیری مدرن، ضروری است، لذا درک واقعی آن اولویت داشته و جلب همکاری همه مجموعه دانشگاهی در این زمینه، نه به عنوان یک موضوع فرعی، بلکه به عنوان یک موضوع اصلی و فداکاری برای بهبود مداوم؛ واقعاً نیاز به توجه تمام وقت آنها دارد. از میان عوامل متعدد نیز اعضای هیأت علمی و محققین تمام وقت و کسانی که تدریس می‌کنند، در اولویت قرار دارند زیرا همچنان در دانشگاه فقط به عنوان یک معلم خوب، می‌توان آموزش را برای دانشجویان در بالاترین سطح انجام داد.

بنابراین سهم قابل توجهی از تحقیقات و پژوهش‌ نویسندگان بر نقش محوری اساتید در تعیین کیفیت و موفقیت این مؤسسات تمرکز دارد. از نظر نویسندگان کتاب در شرایط جدید تأکید دانشگاه‌ها باید براستخدام اساتیدی با تجربه بین‌المللی است که به زمینه‌های فرهنگی محلی نیز حساس هستند. دانشگاه‌های موفق در جهان اساتیدی را بیشتر جذب می‌کنند که دارای دیدگاه جهانی هستند. نویسندگان کتاب معتقدند در عصرتحولات سریع جهانی، مؤسسات آموزش عالی در سراسر دنیا باید به طور مداوم خود را با تحولات وفق دهند و صد البته همه دانشگاه ها هم باید با یکدیگر در ارتباط مستمر باشند تا دانشجویان را برای جهانی متصل به هم آماده کنند.

با فراهم آمدن شرایطی که به آنها اشاره شد؛ دانشگاه‌ها می‌توانند راه‌حل‌های نوآورانه‌ای برای فائق آمدن بر چالش‌های آموزش سنتی ارائه ‌دهند. این موضوع سهم قابل توجهی در موضوع آینده دانشگاه‌ها دارد. نویسندگان استدلال می‌کنند که دانشگاه‌های نوپای جهانی با ترکیب آگاهی فرهنگی، دانش محلی و منطقه‌ای و شبکه‌سازی استراتژیک، راه خود را از میان پیچ و خم‌های آموزشی محلی به گستره وسیع جهان می‌یابند. شبکه‌سازی استراتژیک دانشگاه‌ها موجب ایجاد مشارکت با سایر مؤسسات آموزشی، ارتباط با مدیران صنعت و مؤسسات دیگر شده و موجب ارائه یک تجربه یادگیری جامع به دانشجویان است و همچنین نشان‌دهنده یک پیشرفت حیاتی در تکامل بین‌المللی‌سازی آموزش عالی در دانشگاه‌ها است. در نهایت این کتاب تصویر مثبتی از چگونگی هدایت دانشگاه‌های نوین به سمت یک الگوی آموزشی جدید و کارآمد از طریق بهبود کیفیت آموزش به صورت مستمر ارائه می‌دهد.

دانشگاه‌های
جهانی جدید
بازآفرینی آموزش
در قرن بیست و یکم

 نویسندگان: Bryan Penprase and Noah Pickus
برایان پنپراز و نوح پیکوس
 انتشارات: Princeton
University Press
 تعداد صفحات: ۳۵۲ صفحه
  قیمت: ۲۸/۱۵ یورو