زلنسکی در پایان راه ؟

گروه جهان: وضعیت برای ولودیمیر زلنسکی و اوکراین در میانه روزهای سرنوشت‌ساز جنگ 4 ساله با روسیه اصلاً خوب پیش نمی‌رود. رئیس‌جمهوری اوکراین در آخرین اقدام مجبور شد مشاور دیرینه‌اش را قربانی کند تا در جبهه داخلی اندکی گشایش حاصل شود؛ با این حال شاید این از سوی مخالفان اوکراینی پالسی تلقی شود که تضعیف هر چه بیشتر پایه‌های قدرت زلنسکی را به دنبال داشته باشد.

آندری یرماک، رئیس دفتر زلنسکی، در حالی که برای سفر به آمریکا و مذاکره با استیو ویتکاف و جرد کوشنر آماده می‌شد بعد از آنکه سازمان‌های مسئول مبارزه با فساد آپارتمانش را تفتیش کردند، از سمت خود استعفا کرد. رسانه‌های بین‌المللی یادآور شدند برکناری «آندری یرماک» از سمت رئیس دفتر بانفوذ «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهوری اوکراین تغییر عمده‌ای برای اوکراین محسوب می‌شود که زمینه‌ساز نبردی شدید بر سر نحوه اداره این کشور خواهد شد؛ به‌ویژه اینکه دونالد ترامپ چندبار اعلام کرده باید انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شود و زلنسکی از قدرت کنار برود.

نشریه آمریکایی پولیتیکو در این رابطه نوشت: با اینکه برکناری رئیس دفتر بانفوذ ریاست‌جمهوری اوکراین برای مخالفان این کشور فرصتی برای پافشاری بیشتر بر تشکیل یک دولت وحدت ملی محسوب می‌شود، برخی تحلیلگران  هنوز نسبت به تغییر شیوه حکمرانی رئیس‌جمهوری این کشور جنگ‌زده در نتیجه این تحول تردید دارند. این رسانه آمریکایی تأکید کرد، سیاستمداران مخالف از برکناری او در پی یک رسوایی فساد مالی ۱۰۰ میلیون دلاری بهره خواهند برد تا بر درخواست خود برای تشکیل یک دولت وحدت ملی در کی‌یف پافشاری کنند؛ موضوعی که از زمان آغاز تهاجم تمام‌عیار روسیه نزدیک به چهار سال پیش بر آن تأکید داشته‌اند و برکناری یرماک این احزاب را جسورتر خواهد کرد.

اکنون زلنسکی در آستانه زمستان و در حالی که نیروهای کرملین در تلاش برای حفظ برتری خود در میادین جنگی طاقت‌فرسای دونباس هستند، بدون تهیه‌کننده‌اش وارد مذاکرات دشوار با آمریکا درباره «طرح صلح»  «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا برای پایان دادن به جنگ می‌شود. به نوشته پولیتیکو با این حال کسی چندان عزای نبودن یرماک را نخواهد گرفت. انحصاری کردن قدرت توسط او انتقادات و ناامیدی‌های فزاینده‌ای هم در اوکراین و هم از سوی متحدان غربی در پی داشت.

روزنامه نیویورک تایمز هم در گزارشی نوشت که طی هفته گذشته یرماک برای تعدیل پیشنهاد دولت ترامپ که ۲۸ بند آن تا حد زیادی منعکس‌کننده خواسته‌های روسیه بود، مذاکره کرده بود. این درخواست‌ها شامل عقب‌نشینی از خاک شرق اوکراین، انصراف از عضویت در ناتو و رد احتمال اعزام نیروی حافظ صلح غربی پس از جنگ به اوکراین می‌شد. این پیشنهاد شامل وعده تضمین‌های امنیتی برای جلوگیری از تهاجم دوباره روسیه بود  که توسط ایالات متحده اجرا می‌شد، اما جزئیات سطح تعهد به دفاع از اوکراین توسط آمریکا مشخص نشده بود.

بر اساس این گزارش، رفتن یرماک یک رویداد تکان‌دهنده در سیاست دوران جنگ اوکراین است. او با کنار زدن سیستماتیک رقبا در کابینه وزیران و دفتر ریاست‌جمهوری، قدرت گسترده‌ای را در پشت صحنه به دست آورده بود؛ تحلیلگران می‌گویند او همزمان معاون رئیس‌جمهوری، نخست‌وزیر و رئیس دفتر بود. زلنسکی اکنون با این پرسش روبه‌رو است که بدون آندری یرماک، چگونه کنترل حزب و وزارتخانه‌های دولتی خود را در سیاست داخلی کثرت‌گرای اوکراین حفظ خواهد کرد.

به نوشته این روزنامه، اخراج یرماک شاید نگرانی‌ها در اوکراین را مبنی بر اینکه روسیه یا ایالات متحده از رسوایی فساد به عنوان اهرمی برای تحت فشار قرار دادن مقامات اوکراینی به منظور دادن امتیازات دردناک در مذاکرات استفاده خواهند کرد، کاهش ‌دهد.

برخلاف دیدگاه نیویورک تایمز، برخی از کارشناسان و رسانه‌ها، کنار گذاشتن یرماک را سیگنالی از سوی زلنسکی به ایالات متحده مبنی بر انعطاف بیشتر اوکراین در مذاکرات آتی ارزیابی می‌کنند. نشریه «امریکن کانسروتیو» در همین زمینه می‌نویسد: «خروج یرماک از سمت رئیس دفتر ریاست‌جمهوری می‌تواند نشان‌دهنده امتیازدهی‌های آتی اوکراین در مذاکرات صلح باشد.»

از نگاه این مجله آمریکایی، یرماک مدت‌هاست که در مذاکرات موضع سرسختانه‌ای داشته و با امتیازاتی که تحلیلگران برای دستیابی به توافق صلح ضروری می‌دانند، مخالفت کرده است. این هفته، او اظهار کرد که زلنسکی هرگز زمین را با صلح معامله نخواهد کرد، حتی با اینکه پیشنهاد ایالات متحده اجازه واگذاری بخشی از خاک اوکراین و تبدیل آن به یک منطقه غیرنظامی (اشاره به خروج نیروهای اوکراینی از کل منطقه دونتسک) را می‌داد. سال گذشته، یرماک در مجله «فارین افرز» مقاله‌ای نوشت که «پیروزی» را تنها راه صلح برای اوکراین معرفی می‌کرد.

رئیس‌جمهوری اوکراین روز گذشته اعلام کرد که «رستم اومروف» مذاکره‌کننده ارشد اوکراین و رئیس شورای امنیت و دفاع ملی به همراه یک تیم در حال حاضر در راه ایالات متحده هستند. طبق حکمی که در وب‌سایت رسمی زلنسکی منتشر شده است، او، اومروف را به جای «آندری یرماک» رئیس سابق دفتر خود، به‌عنوان رئیس هیأت اعزامی برای شرکت در مذاکرات با ایالات متحده، متحدان آن و روسیه منصوب کرده است.

 تشدید جنگ پیش از مذاکرات صلح 

پیش از برگزاری مذاکرات صلح، اوضاع در جبهه نبرد در حال تشدید است. پس از اینکه اوکراین، مسئولیت حمله به دو نفتکش روسیه در دریای سیاه را بر عهده گرفت، روز گذشته روسیه در پاسخ، پایتخت اوکراین را هدف حملات گسترده هوایی قرار داد.

یک مقام رسمی از سرویس امنیتی اوکراین دیروز (شنبه) اعلام کرد که اوکراین با استفاده از شهپادهایی در دریای سیاه دو نفتکش را هدف قرار داده است که روسیه از آنها برای صادرات نفت و دورزدن تحریم‌های غربی استفاده می‌کرد. به گزارش خبرگزاری رویترز، این مقام که خواست نامش فاش نشود، گفت که عملیات مشترک برای هدف قرار دادن کشتی‌های موسوم به «ناوگان سایه» توسط سرویس امنیتی اوکراین و نیروی دریایی این کشور انجام شده است. مقام اوکراینی یاد شده همچنین گفت که هر دو نفتکش به نام‌های «کایروس» و «ویرات» خالی و در راه بندر نووروسیسک -یک پایانه مهم نفتی روسیه- بودند. مقامات ترکیه روز جمعه گزارش دادند که انفجارهایی دو نفتکش ناوگان سایه را در نزدیکی تنگه بسفر ترکیه لرزاند و باعث آتش‌سوزی در این شناورها شد.

در همین حال و به گفته مقامات اوکراینی، روسیه روز شنبه حمله هوایی تقریباً 10 ساعته‌ای را در سراسر اوکراین انجام داد. این حمله (که با ده‌ها موشک روسی و صدها پهپاد انجام شد) در حالی رخ داد که انتظار می‌رفت مقامات دولت ترامپ در روزهای آینده به عنوان بخشی از تلاش دیپلماتیک برای پایان دادن به جنگ، با مقامات اوکراینی و روسی دیدار کنند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین اعلام کرد که روسیه در این حمله گسترده، زیرساخت‌های انرژی و «تأسیسات غیرنظامی» را هدف قرار داده است. نیروی هوایی اوکراین هم اعلام کرد که روسیه ۳۶ موشک و ۵۹۶ پهپاد تهاجمی شلیک کرده و منطقه کی‌یف زیر سنگین‌ترین آتش‌باری‌ها قرار  گرفته است.