مسئولان در گفتوگو با «ایران» از توسعه حملونقل عمومی تبریز برای کاهش آلایندهها میگویند؛
بحران آلودگی هوا در پایتخت محیطزیست شهرهای آسیایی
پایتخت محیط زیست شهرهای آسیایی این روزها نفسش از آلودگی شدید هوا گرفته و در وضعیت قرمز به سر میبرد. شاخص آلودگی بارها از مرز هشدار عبور کرده و زندگی روزمره شهروندان تبریز را تحت تأثیر قرار داده است.
بیتا میرعظیمی - گروه ایران زمین: در یازده روز گذشته، انباشت ذرات معلق ناشی از خودروهای فرسوده و صنایع پیرامونی، شهری را در وضعیت اضطرار آلودگی قرار داده که در مجمع ۲۰۲۴ شهرداران آسیایی بهعنوان پایتخت محیط زیست شهرهای آسیایی انتخاب شد. این روزها اما نفس کشیدن در تبریز علاوه بر سلامت عمومی، کودکان و بیماران را بیش از دیگران در معرض خطر قرار میدهد.
«مجید فرشی» مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی، درتشریح وضعیت آلودگی کلانشهر تبریز به «ایران» میگوید: «بر اساس دادههای سامانه پایش کیفی هوا بر اساس ذرات ۲.۵ میکرون، شاخص هوای تبریز صبح روز گذشته (۱۴۷) در وضعیت قرمز و ناسالم برای همه گروههای سنی قرار داشت. امسال شاخص آلودگی هوا نسبت به سال گذشته رکوردشکنی داشته و در برخی روزها این شاخص براساس ذرات ۲.۵ میکرون تا بیش از ۲۰۰ نیز افزایش پیدا کرده است.»
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی، میافزاید: «به عنوان نخستین عامل آلودگی هوا، وسایل نقلیه شامل خودروها، موتورسیکلتها و اتوبوسهای شهری بیشترین سهم را دارند. دوم صنایع اطراف کلانشهرهاست که نقش عمدهای در افزایش آلایندهها ایفا میکنند. در مجموع، آلودگی تبریز بیشتر ناشی از وسایل نقلیه و صنایع پیرامونی است.» طبق گفته این مقام مسئول، «برای روزهایی که شاخص آلودگی بالا میرود، اقدامات فوری و کوتاهمدت مانند تعطیلی مدارس، دانشگاهها و ادارات دولتی، اجرای طرح زوج و فرد خودروها، تعطیلی صنایع آلاینده اطراف شهر و محدود کردن فعالیتهای ورزشی و مسابقات انجام میشود.»
«مجید فرشی» تصریح میکند: «برای مقابله با آلودگی هوا در سطح میانمدت نیز اقداماتی در دستور کار قرار دارد مانند ارتقای کیفیت بنزین مصرفی استان که عمدتاً یورو پنج و بخشی یورو چهار است. همچنین طرح تغییر سوخت نیروگاه تبریز به گاز طبیعی و گازوئیل دنبال میشود تا مصرف مازوت حذف شود. برخی صنایع اطراف شهر نیز در سالهای گذشته تغییراتی داشتهاند.» طبق گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی، «مجموعه اقدامات و تصمیمات اتخاذ شده در هنگام آلودگی هوا دارای دو جنبه است؛ حفظ سلامت عمومی، بویژه برای گروههای حساس مانند کودکان، نوجوانان و بیماران خاص و کاهش سطح آلودگی در سطح شهر. تعطیلیها و محدودیتها دراین زمینه اثرگذار هستند.»
توسعه حملونقل عمومی
چندی پیش و همزمان با تشدید بحران آلودگی هوا در تبریز، توافقنامهای برای توسعه ناوگان حملونقل برقی میان شهرداری و بخش خصوصی به امضا رسید.
«محمدرضا روشنی» سرپرست معاونت حملونقل و ترافیک شهرداری تبریز درباره جزئیات این توافقنامه به «ایران» میگوید: «شهرداری تبریز با شرکت ایرانخودرو، قرارداد خرید ۲۵ دستگاه اتوبوس برقی به ارزش هر دستگاه ۲۰ میلیارد تومان منعقد کرده است که مجموع ارزش این قرارداد حدود ۵۰۰ میلیارد تومان برآورد میشود. بخشی از منابع مالی این قرارداد از محل فروش اوراق مشارکت تأمین خواهد شد. پیشبینی میشود در سال آینده نیز بخشی از منابع از محل اوراق مشارکت جدید تأمین شود.»
طبق گفته سرپرست معاونت حملونقل و ترافیک شهرداری تبریز، «در سالهای گذشته و همزمان با شیوع کرونا، استفاده از حملونقل عمومی در شهرهای ایران منجمله تبریز کاهش یافت. نگرانی شهروندان از سرایت بیماری باعث شد استقبال از اتوبوسها کم شود؛ در نتیجه بخشی از ناوگان بتدریج فرسوده و از چرخه خارج شد. در تهران تعداد اتوبوسهای فعال از حدود ۷۰۰۰ دستگاه به ۲۳۰۰ دستگاه کاهش یافت و رغبتی به خرید اتوبوس جدید وجود نداشت. در تبریز نیز تعداد اتوبوسهای فعال که تا قبل از کرونا ۶۵۰ دستگاه بود، بشدت کاهش یافت.»
«محمدرضا روشنی» ادامه میدهد: «با تلاشهای شورای ششم شهر تبریز قرارداد خرید ۵۰۷ دستگاه اتوبوس دیزلی منعقد شده که تاکنون ۲۸۰ دستگاه آن تحویل گرفته شده و با اضافه شدن ۲۵ دستگاه اتوبوس برقی جدید، تعداد کل اتوبوسهای فعال شهر تبریز به ۳۷۵ دستگاه میرسد؛ بنابراین با تحویل باقیمانده اتوبوسها تا پایان این دوره شورای شهرتبریز، تعداد کل ناوگان فعال اتوبوس شهر تبریز به بیش از ۶۰۰ دستگاه خواهد رسید.» طبق گفته این مقام مسئول، «هدفگذاری مدیریت شهری تبریز این است که با قراردادهای جدید و ورود ناوگان تازه، تعداد اتوبوسهای فعال در سالهای آتی به حدود ۷۰۰ دستگاه برسد.»
نوسازی تاکسیهای فرسوده
سرپرست معاونت حملونقل و ترافیک شهرداری تبریز میگوید: «هماکنون ناوگان تاکسی تبریز شامل حدود ده هزار و ۵۰۰ دستگاه تاکسی است. در دوره شورای ششم تاکنون نزدیک به ۲ هزار دستگاه نوسازی شده و بیش از ۴ هزار دستگاه دیگر همچنان فرسوده و نیازمند نوسازی هستند. البته روند نوسازی تاکسیها با چالشهای مالی همراه است. طبق مواد ۸ و ۹ و ۳۳ قانون هوای پاک وظیفه نوسازی تاکسیهای فرسوده بهعهده دولت و از طریق اعطای تسهیلات بانکی کم بهره است اما بهدلیل کوتاهی دولتهای گذشته، شهرداری تبریز برای جلوگیری از توقف این روند، به ناچار خود اقدام به تأمین منابع مالی کرده است. در حالی که نرخ بهره تسهیلات صندوق ملی محیط زیست حدود ۴ درصد است، وامهایی که شهرداری از طریق بانکها فراهم کرده با نرخ ۲۴ درصد ارائه میشود. با این حال، شهرداری ۲۰ درصد از سود این وامها را خود پرداخت میکند تا در عمل شرایط برای رانندگان مشابه همان وام ۴ درصدی دولتی باشد. به این ترتیب، روند نوسازی متوقف نمیماند و رانندگان میتوانند از تسهیلات استفاده کنند.»
ضعف ناوگان حملونقل عمومی
طبق گفته«محمدرضاروشنی»، «در دولت چهاردهم صندوق ملی محیط زیست متعهد شده بخشی از منابع مالی نوسازی تعداد ۵۰۰ دستگاه تاکسی ون فرسوده تبریز را تأمین کند. با این تعهد، حدود یک میلیارد تومان وام به ازای هر دستگاه تاکسی ون برای این طرح اختصاص مییابد که نیمی از آن توسط شهرداری و نیم دیگر توسط صندوق ملی محیط زیست تأمین میشود. طبق قانون، بازپرداخت وامها برعهده رانندگان است، اما این حمایت مالی کمک میکند تا رانندگان بتوانند از محل درآمد روزانه خود وامها را بازپرداخت کنند.» وی تصریح میکند: «کلانشهر تبریز همانند سایر کلانشهرهای کشور از نظر تعداد تاکسی در مقایسه با بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا شرایطی منحصر بهفرد دارد. تاکسی در سطح جهان صرفاً بهعنوان حملونقل نیمه عمومی محسوب میشود. در حالی که استانبول با جمعیتی در حدود ۲۰ میلیون نفر قریب به ۱۲ هزار تاکسی دارد، تبریز با جمعیت یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر نزدیک به ۱۱ هزار تاکسی فعال دارد. این حجم بالای تاکسیها در واقع برای پر کردن خلأ ناشی از ضعف ناوگان حملونقل عمومی به کار گرفته شده است. این شرایط در همه شهرهای بزرگ ایران نظیر تهران، مشهد، اصفهان و شیراز نیز همانند شهر تبریز حاکم است.»
سرپرست معاونت حملونقل و ترافیک شهرداری تبریز تصریح میکند: «در حوزه مترو نیز ۹۷ درصد خط یک مترو تکمیل شده است. در حال حاضر خط یک متروی تبریز روزانه حدود ۶۰ هزار نفر را جابهجا میکند و در صورت تأمین قطار و ناوگان توسط دولت محترم، ظرفیت جابهجایی مسافر توسط خط یک مترو میتواند تا بیش از ۱۵۰ هزار نفر در روز ارتقا یابد. خط دوم متروی تبریز نیزتاکنون حدود ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. برای ادامه اجرای این خط، فاینانس چینی به ارزش ۴۲۰ میلیون دلار تأمین شده و مراحل قانونی آن در دولت طی و تصویب شده است.»
برش
توسعه حملونقل عمومی کارآمد
طبق گفته «محمدرضا روشنی» سرپرست معاونت حملونقل و ترافیک شهرداری تبریز، «با وجود پیشرفت و نوسازی ناوگان و توسعه خطوط حملونقل، همچنان چالش اصلی در تبریز و بسیاری از شهرهای ایران، استقبال محدود مردم از حملونقل عمومی است. بخشی از این مسأله به کیفیت و کارآمدی سیستم بازمیگردد؛ زیرا شهروندان انتظار دارند پس از پیاده شدن از خودرو یا ورود به ایستگاه، بتوانند بلافاصله و بهموقع از وسایل حملونقل عمومی استفاده کنند. وقتی این زیرساختها به اندازه کافی فراهم نباشد، طبیعی است که تمایل به استفاده از خودروی شخصی بیشتر شود.» طبق گفته این مقام مسئول، «از منظر فرهنگی و اجتماعی نیز این موضوع ریشههای عمیقی دارد. مردم انتخاب نادرستی نمیکنند؛ بلکه شرایط موجود باعث میشود استفاده از خودروی شخصی برایشان راحتتر باشد. بنابراین برای افزایش استقبال باید موانع ساختاری و خدماتی برطرف شود.»
روشنی ادامه میدهد: «مشکل اصلی ترافیک در شهرهای بزرگ ایران، نبود جایگزین واقعی برای خودروهای شخصی است. حملونقل عمومی در هیچیک از شهرها به سطحی نرسیده که بتواند مردم را به ترک خودروی شخصی متقاعد کند.» وی تصریح میکند:«بخشی از این مسأله به کمبود ناوگان و زیرساختها برمیگردد و بخشی دیگر به تمایل شهروندان. با این حال، مردم مقصر نیستند؛ مسئولیت اصلی برعهده مدیریت شهری است که باید هم زیرساخت مناسب فراهم کند و هم با آموزش و فرهنگسازی، شهروندان را به استفاده از حملونقل عمومی ترغیب کنند. تجربه جهانی نشان میدهد که تنها کار فرهنگی کافی نیست. در بسیاری از کشورها، علاوه بر توسعه و سرعتبخشی به حملونقل عمومی، محدودیتها و هزینههای بیشتری برای استفاده از خودروهای شخصی در شهرها اعمال میشود. این سیاستها باعث میشود مردم خودشان انتخاب کنند که از وسایل عمومی استفاده کنند، زیرا سریعتر و ارزانتر است. نمونههایی مانند محدودههای زوج و فرد یا طرحهای ترافیکی دقیقاً در همین راستا عمل میکنند.»
انتهای پیام/