جایی که مستند جلوتر از مسئولین می‌ایستد

گروه فرهنگی - ایران آنلاین: فتح‌الله امیری، مستندساز شناخته‌شده حوزه محیط‌زیست و حیات وحش ایران که آثارش در جشنواره‌های ‌داخلی و بین‌المللی دیده و تحسین شده، معتقد است، «مستند زمانی به رسالت واقعی خود می‌رسد که فراتر از هشدار، به صحن تصمیم‌سازی راه پیدا کند؛ جایی که تغییر، نه در سطح افکارعمومی، بلکه در سطح اختیار و اجرا رقم می‌خورد.» امیری با اشاره به تجربه‌های جهانی تأکید می‌کند، «بسیاری از مستندهای محیط‌زیستی در عمل جلوتر از سازمان‌ها و نهادهای رسمی حرکت کرده‌اند.» او مستند «خلیج کوچک» (The Cove) را مثال می‌آورد؛ فیلمی که در ژاپن فجایع قتل‌عام دلفین‌ها را افشا کرد و واکنش اجرایی به دنبال داشت. به باور امیری، «مستند اگر قرار است از مرحله «هشدار» عبور کند، باید موج بسازد. این موج تنها از طریق مخاطب عام شکل نمی‌گیرد؛ بلکه باید سراغ گروهی رفت که قدرت تصمیم‌گیری دارند.» مثال او، مستند «مادرکشی» است که با حمایت محمد درویش (فعال محیط‌زیست) توانست تبدیل به بحث عمومی و سپس مداخله مدیریتی شود. نیروی اثرگذاری، در نگاه او، فراهم کردن امکان تماشای مستند برای مسئولان مربوطه است؛ حوزه آب، حیات وحش، محیط‌زیست، منابع طبیعی و هر گروهی که تصمیم‌گیر است. تماشا، مقدمه تغییر است.

میان انکار و خوشبینی کاذب

او می‌گوید، «انسان تمایلی به باور بحران ندارد، بویژه وقتی فاجعه تدریجی رخ می‌دهد. نمونه‌های دریاچه ارومیه و یوز ایرانی، شاهدی بر همین دیرشنوی و انکار هستند. بحران زیست‌محیطی «ناگهان» اتفاق نمی‌افتد؛ شیب فرسایش آن آرام است، همان مثال قورباغه در آب جوش.» مدیران، به تعبیر او، اگر مستند را ببینند و عمق بحران را لمس کنند، امکان شکل‌گیری موج اجتماعی و رسانه‌ای به وجود خواهد آمد؛ موجی که باید به‌نحو مستمر، در رسانه ملی، شبکه‌های اجتماعی و نهادهای تخصصی امتداد یابد. امیری از ضرورت «فعال بودن» سخن می‌گوید، نه از نمایش‌های مقطعی. او پیشنهاد مشخص دارد: «تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای نمایش مستند به مدیران و مسئولان.» در نگاه او، این فرآیند باید سازمان‌یافته باشد نه فردی و پراکنده. دعوت از وزیران، مدیران حوزه آب، محیط‌زیست و منابع طبیعی به نشست‌های نمایش، گفت‌وگو با تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزی برای رؤیت مؤثر اثر، بخشی از وظیفه مشترک نهادها و مستندساز است.
 

* متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید.