۷۰ درصد سالمندان فعالیت بدنی کافی ندارند

محدثه جعفری - روزنامه‌نگار: به گفته متخصصان، پیاده ‎روی، ورزش پرهزینه‎ای نیست، اما سدهایی وجود دارد که اجازه نمی‎دهد افراد سالمند حتی به سمت همین فعالیت بدنی ساده هم حرکت کنند. براساس اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، حدود ۷۳ درصد سالمندان دنیا فعالیت بدنی کافی دارند که در سالمندان ژاپنی ۸۰ درصد است، اما این آمار در ایران برعکس بوده چون ۷۰ درصد سالمندان ایرانی فعالیت بدنی کافی ندارند.

دکتر فاطمه سادات میرزاده متخصص طب سالمندان، معاون آموزشی گروه طب سالمندی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره ضرورت ورزش سالمندی به «ایران» می‎گوید: «درباره فعالیت بدنی در دوره سالمندی باور غلطی وجود دارد. اینکه افراد فکر می‎کنند  سن‎شان بالا رفته، پس دیگر ورزش برایشان خوب نیست یا بعضی فکر می‎کنند چون مشکلات قلبی یا دیابت دارند، پس نباید ورزش کنند. در کنار این تفکرات اشتباه، اتفاقات دیگری هم رخ داده، با این عنوان که می‎گویند ورزش برای سلامتی مضر است. اما سن هیچ وقت مانعی برای انجام فعالیت بدنی نیست و بهتر است، ورزش را از همان دوران کودکی یاد بگیریم تا به شکل منظم انجام شود. در بیشتر اوقات افراد یک ماه کلاس ورزش می‎روند، با شدت ورزش می‎کنند اما بعد از مدتی رها می‎کنند، چون بدن درد می‎گیرند و مفاصلشان آسیب می‎بیند.»

سن مانعی برای ورزش نکردن نیست

سالمندان نباید سن را عاملی برای دوری از ورزش تلقی کنند. او می‌گوید: «افراد سالمند به طور معمول یک یا چند بیماری همزمان دارند و به دلیل وجود برخی از این بیماری‌ها و ظرفیت قلبی، تنفسی‎شان باید بررسی شود و بر اساس شرایط جسمی‌ای که دارند، برنامه ورزشی دریافت کنند. معمولاً توصیه می‎شود، افرادی که تا حالا ورزش نکردند و قرار است ورزش را شروع کنند، یک بار در هفته و با حرکات سبک حرکات نرمشی انجام بدهند. کم‎کم بر اساس ظرفیت قلبی، تنفسی‎، میزان کالری و انرژی‌ای که دارند، شدت و میزان ورزش را در طول هفته افزایش بدهند تا جلوی بسیاری از بیماری‎های دوره سالمندی با فعالیت بدنی گرفته شود.»

یکی از اتفاقاتی که همراه با افزایش سن در بدن افراد رخ می‎دهد، کاهش حجم عضله است. معاون آموزشی گروه سالمندی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این‎باره می‎گوید: « یکی از دلایل ایجاد این عارضه نداشتن فعالیت بدنی خاص است. ورزش کردن به صورت مناسب کمک می‎کند تا توان عضلانی افراد بالا برود و راه رفتن‎شان قوی‎تر شود، در نتیجه احتمال زمین‌خوردگی و شکستگی‎های لگن که در افراد سالمند بسیار رخ می‎دهد، کاهش می‎یابد. به از دست دادن حجم و توان عضلانی در دوران سالمندی «سارکوپنی» گفته می‌شود. شاید فرد بیماری خاصی نداشته باشد، اما توان انجام کارهای شخصی‎اش را در دوره سالمندی از دست داده است. حتی نفس کشیدن؛ گاهی آنقدر حجم عضلات کاهش پیدا می‎کنند که توان عضلانی کم می‎شود و فرد بدون اینکه مشکل ریوی یا قلبی داشته باشد، نمی‎تواند به راحتی نفس بکشد.»

تعداد قدم‎‎ها افزایش یابد ابتلا به زوال عقل کمتر می‎شود

برخی افراد، مبتلا به بیماری‎های نارسایی قلبی، دیابت و فشارخون هستند، به همین دلیل باید یکسری از ورزش‎ها مثلاً ورزش‎های هوازی را تحت نظارت خاصی انجام دهند که این موضوع می‎تواند به کنترل و بهبود بیماری‌ آنها کمک کند و وضعیت سلامت جسمانی‎شان را بهبود بخشد. دکتر میرزاده با بیان این موضوع توضیح می‎دهد: «کسانی که به آسم یا بیماری‌های مزمن تنفسی مبتلا هستند، باید یکسری تمرینات ورزشی انجام بدهند که عضلات تنفسی آنها را تقویت کند. همچنین یکی از عوامل اصلی که قندخون را کنترل می‌کند، ورزش کردن است. چون گلوکز را می‎سوزاند، به تناسب اندام و کم شدن چربی احشایی که مهم‌ترین چربی برای ابتلا به سکته مغزی، سکته قلبی و نارسایی‌های عروقی است، کمک می‌کند.»

مطالعه‎ای در سال ۲۰۲۳ در رابطه با ارتباط تعداد قدم‌ها و میزان ابتلا به زوال عقل یا همان دمانس انجام شده که نشان می‎دهد، هر چقدر افراد تعداد قدم‎هایشان در طول روز بیشتر شود، احتمال اینکه دچار زوال عقل شوند، کمتر است. حتی ابتلا به سایر بیماری‎های مزمن مثل دیابت، فشار خون و... هم کمتر می‎شود و کیفیت زندگی افراد افزایش پیدا می‎کند. معاون آموزشی گروه سالمندی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این موضوع می‎گوید: «این ارتباط از ۴ هزار قدم تا ۷ هزارو ۵۰۰ قدم ثابت شده است، یعنی اگر هر فرد در طول روز ۷۵۰۰ قدم بردارد، احتمال اینکه به زوال عقل مبتلا شود، کم می‌شود. پیاده‎روی، ورزش پرهزینه‎ای نیست، اما موانع زیادی وجود دارد که نمی‎گذارد سالمندانی که علاقه‎مند به ورزش هستند، این فعالیت را انجام بدهند. بحث اول متناسب نبودن باشگاه‎های ورزشی است. موضوع دوم یکسان بودن برنامه ورزشی است که در این باشگاه‌ها برای افراد نوشته می‎شود. بحث بعدی طرز تفکر افراد است که همانند سدی مانع ورزش کردن آنها می‎شود، با این باور که الان ۷۰ سال سن دارم و دیگران به ورزش کردن من می‎خندند. متأسفانه گاهی به افراد سالمند این گونه نگاه می‎شود که حالا با این سن و سال ورزش هم می‎کند.»

زمین خوردگی چالش بزرگ سالمندان 

دکتر میرزاده به تفاوت ورزش سالمندان ایران و دیگر کشورها اشاره می‎کند و می‎گوید: «المپیک سالمندان برای افراد بالای ۵۰ سال برگزار می‎شود و سالمندان در حدود ۲۱۶ رشته ورزشی با هم رقابت می‌کنند. خانمی ۷۵ ساله قهرمان دو ۱۰۰ متر است، کاری که شاید من به عنوان جوان نتوانم انجام بدهم. این را گفتم که بدانید چقدر فعالیت بدنی ما در دوره سالمندی نسبت به بقیه دنیا پایین‎تر است. همین موضوع باعث می‎شود تا شاهد مشکلاتی در سالمندان باشیم که ناشی از کاهش فعالیت بدنی است. مثلاً در افراد بالای ۶۵ سال، از هر چهار نفر یک نفر در سال زمین می‌خورد. اگر این آمار را در سالمندان ۸۰ ساله نگاه کنیم، هر فردی که بالای ۸۰ سال دارد، یک بار در سال زمین می‎خورد. به همین دلیل اصلی‎ترین شکستگی‎های لگن به خاطر زمین‌خوردگی است.» به گفته او، مهم‌ترین عامل اصلی این زمین‌خوردگی‌ها و آمار بالای فوتی آن، کاهش فعالیت بدنی افراد است. البته زندگی‌هایی که اکنون وابسته به تکنولوژی و تحرک نداشتن است، این موضوع را تشدید می‎کند.

شهر برای سالمندان آماده نیست

متخصص طب سالمندان با بیان اینکه جامعه برای بدوی‎ترین نیاز سالمندان آماده نیست، توضیح می‎دهد: «اگر روزانه ۷۵۰۰ قدم برداریم از مشکلات جسمی و فکری پیشگیری می‎شود. اما آیا پیاده‎روهای شهرهای ما برای این گام برداشتن سالمندان مناسب‌سازی شده است؟ در حال حاضر پیاده‎روها یا محل عبور موتورسوارها شده یا پر از چاله چوله است. پارک‌ها و فضای سبز محلات هم برای سالمندان مناسب‌سازی نشده‌اند. بعضی از سالمندان ممکن است با واکر راه بروند، اما در بعضی از پیاده‌روها و ورودی پارک‎ها میله‎هایی نصب شده که افراد سالمند نمی‌توانند با واکر از آن عبور کنند. مشکل بعدی فضاهای ورزشی است. 

بیشتر باشگاه‌های ورزشی زیر زمین هستند و تعداد زیادی پله دارند. یک سالمند چطور این پله‎ها با شیب‎های غیراستاندارد را بالا و پایین برود. البته حتی اگر باشگاه ورزشی در شرایط استاندارد هم یافت شود، مربی‌های آنها دوره آموزش نحوه کار با سالمندان را ندیده‎اند.»

۸۰ درصد ژاپنی‌ها ورزش می‎کنند

فقط حدود ۱۰ درصد از مردم ایران در ورزش‎های همگانی فعال هستند و ورزش جزئی از برنامه روزانه‌ آنها محسوب می‎شود. این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این موضوع توضیح می‎دهد: «کافی است به اطرافتان نگاه کنید، چند نفر از اطرافیان شما ورزش می‎کنند. در کشورهای دیگر بعد از گذشت سال‎ها به این نتیجه رسیدند که اهمیت ورزش کردن چقدر برای  بدن مهم است. بیشتر کشورهای اروپایی بعد از ۲۰۰ سال به این جمعیت سالمند رسیده‌اند، اما کشور ما در بازه زمانی ۳۰ ساله به پیری جمعیت رسیده است. 

براساس آمارها، فعالیت‌های ورزشی در کشورهای اروپایی از ۲۵ درصد به ۷۵ درصد رسیده است. ژاپن که سالمندترین کشور دنیا به شمار می‎رود، از سال ۱۹۵۷ حدود ۱۴ درصد جمعیت‌شان ورزش می‎کردند، سال ۱۹۷۹ این عدد به ۶۸ درصد رسیده و اکنون نزدیک به ۸۰ درصدشان ورزش می‎کنند.»

بــــرش

در آینده با ۳۰ میلیون سالمند روبه رو خواهیم شد

دکتر میرزاده با بیان این موضوع می‎گوید: « بر اساس آمارها بیش از ۷۰ درصد سالمندان ایرانی کم‎تحرک هستند و بعضی از آنها اصلاً تحرکی ندارند. اما طبق اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، حدود ۷۳ درصد سالمندان دنیا فعالیت بدنی کافی دارند و فقط ۲۷ درصد فعالیت بدنی  ندارند.»