با روند بودجه‌ریزی کنونی، تکمیل پروژه‌های نیمه‌کاره ۱۳ سال زمان می‌برد
انباشت ۱۷۱۳ طرح عمرانی روی دست دولت
بررسی‌ها از لایحه بودجه سال آینده نشان می‌دهد، متوسط عمر پروژه‌های عمرانی که در «پیوست یک» این لایحه گنجانده شده، به ۱۷ سال رسیده است. اعتبار مورد نیاز برای اتمام کار این میزان پروژه بر زمین مانده معادل ۴ هزار و ۶۰۰ هزار میلیارد تومان است. اما فقط ۳۵۰ هزار میلیارد تومان برای این طرح‌ها در نظر گرفته شده و با چنین روندی، تکمیل آنها ۱۳ سال زمان می‌برد.
به گزارش گروه اقتصادی ایران آنلاین، طرح‌های عمرانی که عنوان آن در بودجه‌های سالانه «طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای» است، شامل پروژه‌های ملی و استانی است. در میان انبوه مشکلاتی که طرح‌های عمرانی با آن روبه‌روست، مسأله کمبود اعتبار و همچنین عدم تخصیص اعتبارات مصوب، از مشکلات اساسی است. بودجه‌های عمرانی در دولت‌های مختلف به بهانه کسری بودجه، همواره کمترین تخصیص را دارد. از همین رو، دقت و واقع‌بینی در برنامه‌ریزی مالی این طرح‌ها که در سند بودجه منعکس می‌شود، ضرورت ویژه‌ای دارد.
طرح‌های عمرانی در بودجه ۱۴۰۴
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد، در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، کل اعتبارات طرح‌های عمرانی در مصارف عمومی دولت برابر ۶۰۰ هزار میلیارد تومان است که شامل ۳۸۸ هزار میلیارد تومان طرح‌های دستگاه‌های اجرایی ملی، ۹۴ هزار میلیارد تومان اعتبار دستگاه‌های اجرایی محلی در استان‌ها و ۱۱۷ هزار میلیارد تومان اعتبارات ردیف‌های متفرقه است. به این ترتیب ۶۵ درصد از بودجه عمرانی مربوط به طرح‌های ملی، ۱۶ درصد مربوط به ردیف‌های متفرقه و ۱۹ درصد مربوط به طرح‌های استانی است.
البته بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی در کشور و طرح‌های عمرانی بزرگ از طریق شرکت‌های دولتی انجام می‌شود که بودجه آنها خارج از بودجه عمومی دولت مورد بررسی قرار می‌گیرد و اعداد و ارقام آن در بودجه عمومی لحاظ نشده است. به طور مشخص در لایحه بودجه سال آینده بالغ بر ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان هزینه سرمایه‌ای برای شرکت‌های دولتی پیش‌بینی شده است که بخشی از آن (حدود ۱۵۶ هزار میلیارد تومان) از طریق بودجه عمومی دولت و بقیه آن از طریق منابع داخلی خود این شرکت‌ها تأمین می‌شود. بنابراین علاوه بر رقم ۶۰۰ هزار میلیارد تومانی که در مصارف عمومی دولت برای طرح‌های عمرانی در نظر گرفته شده است، پیش‌بینی شده حدود ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان دیگر نیز توسط شرکت‌های دولتی سرمایه‌گذاری شود. علاوه بر این، شهرداری‌های کشور نیز در سرمایه‌گذاری‌های عمومی نقش دارند که بودجه آنها مستقل از بودجه دولت بوده و ارقام آن در بودجه عمومی لحاظ نمی‌شود.
همچنین بر اساس قانون «استفاده متوازن از امکانات کشور و توزیع عادلانه و رفع تبعیض و ارتقای سطح مناطق کمتر توسعه‌یافته و تحقق پیشرفت و عدالت»، علاوه بر ارقام ذکر شده، ۱۱۰ هزار میلیارد تومان دیگر برای اعتبارات عمرانی دستگاه‌های اجرایی محلی در استان‌ها در نظر گرفته می‌شود. این رقم از سرجمع اعتبارات بودجه عمومی دولت کسر و به اعتبارات عمرانی استانی اضافه می‌شود. بخشی از منابع دستگاه‌های اجرایی کشور که تحت عنوان منابع اختصاصی شناخته می‌شود نیز می‌تواند به مصارف سرمایه‌ای این دستگاه‌ها اختصاص یابد. در لایحه بودجه ۱۴۰۴ این رقم برابر ۴۰ هزار میلیارد تومان است.
رشد اعتبارات از محل منابع عمومی
در لایحه بودجه ۱۴۰۴ میزان اعتبارات عمرانی از محل منابع عمومی نسبت به قانون بودجه ۱۴۰۳ حدود ۵۰ درصد رشد داشته است، اما سهم این اعتبارات از کل منابع و مصارف عمومی دولت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ حدود ۱۲ درصد است که نسبت به قوانین بودجه سال‌های قبل به طور قابل‌توجهی کمتر است. بر اساس این گزارش، سهم اعتبارات مصوب عمرانی در سال‌های اخیر روند کاهشی داشته و این نسبت در قانون بودجه ۱۴۰۴ به کمترین مقدار خود در ۱۰ سال اخیر رسیده است.
بودجه طرح‌های عمرانی استانی
یکی از نقاط قوت بودجه‌های عمرانی در سال ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، کاهش سهم ردیف‌های متفرقه در لایحه و اضافه شدن اعتبارات آن به طرح‌های مشخص و شفاف هر دستگاه است که این تغییر شفافیت بیشتر بودجه عمرانی را در پی دارد. بر طبق گزارش بررسی بودجه عمرانی سال آینده، سهم اعتبارات ملی اندکی کاهش یافته و سهم اعتبارات استانی از کل اعتبارات عمرانی افزایشی است. با در نظر گرفتن اعتبارات قانون استفاده متوازن(۳ درصد کل بودجه عمومی) و اعتبارات طرح‌های ملی واگذار شده به استان، سهم استان‌ها از اعتبارات عمرانی مصوب به نزدیک ۲۸ درصد خواهد رسید.
بازنگری در طرح‌ها
با طولانی شدن روند تکمیل طرح‌های عمرانی و انتقال این طرح‌ها به سال‌های بعد، در بودجه سال آینده ۲۰ درصد طرح‌ها از نظر تعداد و ۱۱ درصد از نظر بودجه اختصاص‌یافته، سرمایه‌گذاری جدید محسوب نمی‌شوند. در میان پروژه‌های عمرانی غیرجاری نیز در بودجه سال آینده، طرح‌هایی دیده می‌شود که متعلق به ۲۰ سال پیش است. مشخص است که به دلیل تغییر و تحولات مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و اقلیمی در کنار توسعه فناوری، این طرح‌ها بعید است مطابق نیازهای امروز کشور باشند. همچنین روشن است که به دلیل تغییرات برنامه‌های توسعه و سایر اسناد بالادستی در کشور طی ۲۰ سال گذشته این طرح‌ها نیازمند بازنگری و غربالگری جدی هستند.
انباشت ۱۷۱۳ طرح غیرجاری
همچنان مهم‌ترین چالش در برنامه‌ریزی و مدیریت طرح‌های عمرانی دولت، ناکارآیی مصارف عمومی و تعداد بالای طرح‌هایی است که بدون پیشرفت قابل توجه از سالی به سال دیگر منتقل می‌شوند. در لایحه بودجه سال جاری ۱۷۱۳ طرح غیرجاری وجود دارد که اتمام همه آنها حدود ۴۶۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد و درسال ۱۴۰۴ صرفاً ۳۵۰ هزار میلیارد تومان آن قابل تأمین است. به این ترتیب، حدوداً ۱۳ سال زمان برای اتمام این طرح‌ها لازم است.
لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ در راستای غربالگری طرح‌ها و تمرکز منابع در طرح‌هایی با بازده اجتماعی بالا ،گام مؤثری برنداشته است. توزیع منابع محدود بودجه‌ای به این حجم از طرح‌ها که زمان زیادی از انجام مطالعات توجیهی آنها گذشته است، یکی از عوامل ناکارآیی مصارف عمومی در حوزه اعتبارات عمرانی است.
۸۹ درصد طرح‌های عمرانی امسال به سال بعد می‌رود
از مجموع ۱۷۱۳ طرح عمرانی غیرجاری، براساس برآوردهای سازمان برنامه و بودجه کشور، قرار است ۷ طرح در سال ۱۴۰۴ به اتمام رسیده و عمده طرح‌ها تا پایان سال ۱۴۰۷ تکمیل شوند. با وجود این و با در نظر گرفتن روند تخصیص اعتبارات عمرانی در سال‌های اخیر، بعید است طرح‌ها در زمان مشخص شده تکمیل شوند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد، در سال ۱۴۰۳ حدود ۸۹ درصد طرح‌ها برخلاف برنامه‌ریزی اولیه به اتمام نمی‌رسد.
یکی از عوامل انباشت طرح‌های نیمه‌تمام در کشور، عدم رعایت دقیق مراحل مقدماتی در تعریف و تصویب طرح‌های عمرانی است. بی‌توجهی به مطالعات توجیهی طرح‌ها و عدم انتشار آنها (با وجود الزامات قانونی متعدد) موجب شده تعریف و تصویب طرح‌ها تحت تأثیر عواملی خارج از حوزه فنی و اقتصادی قرار گرفته و کشور را درگیر مسأله سرمایه‌گذاری‌های بدون بازگشت کرده است.
انتهای پیام/