سیاست جبرانی می‌تواند تورم خوراکی‌ها را کاهش دهد؟
۴ نکته تورم بهمن ماه
مرکز آمار ایران تازه‌ترین تحولات شاخص قیمت مصرف‌کننده را در میانه زمستان منتشر کرده که حاوی اطلاعات مهمی است. در گزارش تازه این مرکز نشان داده شده که در فاصله یک ماهه پایان دی تا پایان بهمن ماه، نرخ تورم بیش از ۴ درصد رشد کرده و بخش عمده‌ای از این رشد بالا نیز به دلیل افزایش تورم در سبد کالای خوراکی بوده است.
به گزارش گروه اقتصادی ایران آنلاین، اتفاقی که در آستانه سال نو و البته ماه مبارک رمضان، به زیان دهک‌های کم درآمد خواهد بود؛ چرا که معمولاً فشار هزینه‌های خوراکی در سبد خانوارهای کم درآمد بیشتر است. شاید به همین دلیل هم هست که دولت به تازگی مجوز برداشت یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی را برای تأمین مالی سیاست جبرانی «کالابرگ» دو مرحله‌ای دریافت کرده است.
تحلیل وضعیت تورم در بهمن ماه
براساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم سالانه در بهمن ماه ۱۴۰۳ نسبت به دی ماه تغییر نکرده و در سطح ۳۲ درصد ثابت مانده است. این درحالی است که طی ماه‌های گذشته، معمولاً نرخ تورم سالانه به دلیل فاصله وعمق زیادی که داشته، روبه کاهش بود. نرخ تورم سالانه، به معنای شاخص قیمت یک سبد خوراکی مشخص در 12 ماه منتهی به بهمن امسال نسبت به 12 ماه منتهی به بهمن سال گذشته است.
به نظر می‌رسد با توجه به اینکه در ماه‌های قبل تورم ماهانه بسیار پایین یا حتی منفی بوده باشد، افزایش تورم ماهانه در ماه‌های اخیر تأثیر کمی بر تورم سالانه داشته است، زیرا افزایش اخیر با کاهش قبلی خنثی می‌شود.
بنا به گفته کارشناسان اقتصادی، ثبات تورم سالانه، می‌تواند ناشی از تغییر سال پایه باشد. اگر نرخ تورم در دوره مشابه سال قبل خیلی پایین بود، حتی یک افزایش کوچک‌تر در شاخص قیمت از نظر «حسابی» نرخ تورم بالایی در حال حاضر ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، اگر شاخص قیمت در دوره مشابه سال قبل با نرخ بالایی افزایش یافته و نرخ تورم بالایی را ثبت کرده باشد، افزایش مطلق مشابه در شاخص قیمت، نرخ تورم کمتری را در حال حاضر نشان خواهد داد.
ضمن اینکه برخی از کالاها و خدمات ممکن است به دلیل عوامل فصلی (مانند تغییرات آب و هوا یا تعطیلات) در ماه‌های خاصی افزایش قیمت داشته باشند. این افزایش قیمت‌ها ممکن است موقت باشد و تأثیر محدودی بر تورم سالانه بگذارد، زیرا در بلندمدت این تغییرات فصلی خنثی می‌شوند. بنا به گزارش مرکز آمار، نرخ تورم سالانه در بهمن ماه سال 1402 نسبت به 12 ماهه منتهی به بهمن سال 1401، 42.5 درصد بوده که این میزان در بهمن امسال نسبت به یک ساله منتهی به بهمن سال 1402، به 32 درصد کاهش یافته است. در یک سال اخیر نیز بانک مرکزی با اجرای سیاست‌هایی مانند کنترل نقدینگی و تنظیم نرخ بهره، توانسته است تورم سالانه را در سطح ۳۲ درصد ثابت نگه دارد. سیاست‌هایی که به کاهش تقاضا در یک‌ساله اخیر منتهی به بهمن امسال و در نتیجه تعدیل فشارهای تورمی کمک کرده است.
البته بنا به گفته کارشناسان اقتصادی، کاهش تقاضا و رکود در تولید در کاهش نرخ تورم میانگین در بهمن ماه اثر‌گذار بوده است.
برای مثال، کاهش قیمت گوشت قرمز و سفید و افت نرخ تورم ماهانه آنها در بهمن ماه، پایین‌تر از میانگین نرخ تورم ماهانه بوده است. دراین‌باره شاید بتوان گفت که به دلیل قیمت‌های بالا، این محصولات با کاهش تقاضا و اشباع بازار مواجه شده وشتاب افزایش قیمت آنها کنترل شده است. از سویی دیگر، کاهش تورم سالانه به ۳۲ درصد نشان‌دهنده تعدیل نسبی در رشد قیمت‌ها ست، اما نرخ تورم همچنان در سطح بالایی قرار دارد و تأثیرات منفی آن بر اقتصاد و معیشت مردم ادامه دارد. برای کاهش بیشتر تورم و رساندن آن به زیر ۳۰ درصد، نیاز به اجرای سیاست‌های جامع‌تر و پایدارتر احساس می‌شود. این سیاست‌ها باید شامل کنترل نقدینگی، بهبود زنجیره تأمین، کاهش هزینه‌های تولید و حمایت از دهک‌های کم‌درآمد باشد.
علت افزایش تورم ماهانه
براساس گزارش مرکز آمار، بیشترین افزایش تورم ماهانه در گروه‌های خوراکی مانند سبزی‌ها و حبوبات (۱۶.۹ درصد) و میوه و خشکبار رخ داده است. این افزایش قیمت‌ها ناشی از عوامل فصلی، اختلالات زنجیره تأمین و افزایش هزینه‌های تولید بوده است. به‌عنوان مثال، کاهش عرضه سبزی‌ها به دلیل شرایط آب و هوایی یا افزایش هزینه‌های حمل‌و‌نقل می‌تواند قیمت این اقلام را بالا ببرد.
رشد تورم نقطه‌به‌نقطه (مقایسه قیمت‌ها در بهمن ۱۴۰۳ با بهمن ۱۴۰۲) به ۳۵.۳ درصد رسید که نشان‌دهنده افزایش سریع قیمت‌ها در یک سال اخیر است. این شاخص بویژه تحت تأثیر افزایش قیمت کالاهای اساسی مانند انرژی و مواد غذایی قرار گرفته است.
فشار بر دهک‌های کم‌درآمد
تورم خوراکی‌ها در دهک‌های کم‌درآمد (دهک اول) به ۷.۲ درصد رسید، در حالی که این رقم در دهک‌های پردرآمد (دهک دهم) تنها ۰.۸ درصد بود. این اختلاف نشان می‌دهد که خانوارهای کم‌درآمد بخش بیشتری از درآمد خود را صرف خرید مواد غذایی می‌کنند و فشار تورمی بر آنها سنگین‌تر است.
تورم منطقه‌ای
در بهمن ماه امسال تورم سالانه شهرنشینان در مقایسه با دی ماه سال‌جاری تغییری نداشته و در همان رقم 32.4 درصد ثابت باقی مانده است. اما تورم سالانه روستایی‌ها با کمی افزایش از 29.5 درصد به 29.8 درصد رسیده است.
تورم ماهانه شهرنشینان و روستایی‌ها مثل تورم ماهانه کل با افزایش روبه‌رو بوده، بطوری که نرخ تورم ماهانه بهمن شهرنشینان از 2.9 درصد به 4 درصد افزایش یافته و نرخ تورم روستانشینان نیز از 3.1 درصد در دی ماه امسال به 4.7 درصد در بهمن ماه سال 1403 رشد کرده است. در بهمن ماه امسال، نرخ تورم نقطه‌ای مصرف‌کنندگان شهری با افزایش 3.5 درصدی به 35.3 درصد رسیده است. این در حالی است که نرخ تورم نقطه‌ای روستایی‌ها بالاتر از تورم نقطه‌ای شهرنشینان ثبت شده و تورم آنها با رشد 5 درصدی به 36 درصد رسیده است.
ایلیا پیرولی
خبرنگار گروه اقتصادی
انتهای پیام/