خط وفاق با رفتن همتی پایان نمی‌یابد

گروه سیاسی ایران آنلاین، عبدالناصر همتی چهره اصلی جلسه استیضاح روز گذشته در مجلس شورای اسلامی بود. دیروز آخرین روز کاری وزیری بود که حالا باید او را وزیر سابق اقتصاد دولت چهاردهم نامید، اما باز هم چهره اصلی این جلسه همتی بود. زیرا وزیر سابق حاضر نشد برای حفظ صندلی وزارت هر چیزی به زبان بیاورد. نه از فشار حداکثری آمریکا گفت، نه ناترازی‌های به ارث رسیده را تشریح کرد و نه اشاره کرد کسری بودجه چه نقشی در نابسامانی‌های بازارها دارد. همتی با این نگفتن‌ها، هم مصالح ملی و اقتضائات مبتنی بر امنیت ملی در مقابل فشار حداکثری را پاس داشت، هم تا آخر حرف و نکته‌ای خلاف وفاق ملی نگفت. از وزارت اقتصاد رفت اما تا لحظه آخر نقش خود را در راهبرد ایستادگی حداکثری مقابل فشار حداکثری ایفا کرد، ضمن اینکه نخواست با بیان ناگفته‌ها وفاق حاکم بر کشور را دچار تکانه کند. رفتار وزیر سابق و البته رئیس جمهوری نه مقطعی و تکانشی، بلکه مبتنی بر نگاهی آینده‌نگرانه بود که مصالح درازمدت را در نظر داشتند. مصالح درازمدتی که همچنان باید پاس داشت و از این نهال شش ماهه صیانت کرد، وفاق ملی است. چه بسا همتی و پزشکیان این شعر «سایه» را پیش چشم داشتند که «امروز نه آغاز و نه انجام جهان است.» به این معنی که استیضاح آخرین پرده از فرآیندهای سیاسی نیست. استیضاح فقط یک پرده از سیاست است که البته در پایان به زیان دولت رقم خورد. اما سیاست پرده‌های بسیار دارد. آنچه دیروز در مجلس گذشت، پرده‌ای مهم بود و پیامد‌هایی هم خواهد داشت، اما تنها پرده نیست و نخواهد بود.

باید ابعاد، جزئیات و معانی آن پرده از سیاست را که دیروز در بهارستان به پایان رسید، کاوید. دیروز وزیر امور اقتصادی و دارایی استیضاح شد، اما جنبه سیاسی آن بر بعد اقتصادی غلبه داشت. از سال 1390 که تحریم‌ها و سپس بعد فشار حداکثری بر کشور تحمیل شد، فقط دو وزیر به دلیل تبعات ناشی از آنها صندلی‌های خود را از دست دادند؛ کرباسیان در دولت روحانی و همتی در دولت پزشکیان. دیگر وزرا و ارکانی که تحریم‌ها بر کار و راهبردهای آنان تأثیرگذار است، مخاطب سؤال‌ها یا استیضاح نشده‌اند. زیرا همگان واقف بودند که دلیل عمده تکانه‌های بازار، بیرونی است و در این کارزار ملی باید از سکاندار حمایت کرد. درباره عبدالناصر همتی چنین تشخیصی داده نشد.
بعد سیاسی دیگر پرده دیروز سیاست یعنی استیضاح، این است که همتی به رغم تخصص اقتصادی در دوره‌هایی نقش سیاسی برعهده گرفت. این نقش سیاسی در انتخابات 1400 آغاز شد و با اظهار نظرها درباره سیاست‌های اقتصادی دولت گذشته پررنگ‌تر شد. همتی در آن دوران آماج اصلی نقدهای رسانه‌ای بود. زیرا هم وزیر دولت دوازدهم بود و هم نقش یک رقیب انتخاباتی و سیاسی را ایفا کرده بود. تلاش برای رأی نیاوردن همتی در جلسه رأی اعتماد به کابینه، عمدتاً ناشی از همین بود. اما پس از وزارتش دو اتفاق عزم‌ها را جزم کرد تا رأی اعتماد شهریورماه در اسفندماه تصحیح شود. فشار حداکثری آمریکا تأثیراتی بر بازار داشت. اما آنچه مؤثرتر بود، سیاست‌های اصلاح بازار ارز بود که همتی با تصویب ارکان عالی کشور همچون سران قوا و شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا در پیش گرفت.

همه اینها باز هم رویه آن چیزی است که در استیضاح اتفاق افتاد. رویه اصلی رو آمدن و خود را در متن سیاست بازتعریف کردن بخش‌هایی است که با آغاز فعالیت دولت وفاق به حاشیه رفتند. در شش ماه فعالیت دولت چهاردهم، سیاست رنگی دیگر گرفت، سازش جای تنش و همکاری جای هجمه را گرفت. پس‌گرفتن رأی اعتماد به همتی یک حلقه از فرآیند بازگرداندن سیاست به جریان گذشته است، یعنی بازگرداندن تنش به جای سازش و هجمه به جای همکاری. برای همین است که حتی با استیضاح سکاندار و مجری سیاست‌های اقتصادی دولت، همچنان باید وفاق را پاس داشت.

کیست نداند همتی همان وزیری بود که در 3 سال فشارحداکثری دور نخست ریاست جمهوری ترامپ، کشتی اقتصاد کشور را هدایت کرد. اما امروز بدون همتی هم باید کارزار ایستادگی حداکثری مقابل فشار حداکثری را پیش برد و درعین حال وفاق برخاسته از انتخابات 1403 را هم پاس داشت.
وفاق ملی هنوز جوان است و آبیاری و تیمارداری‌ها باید تا این نهال نورس شاخ و برگ بگیرد و به درختی استوار بدل شود. یک راه تیمارداری وفاق ملی، عبور از چیزی است که در جلسه دیروز مجلس گذشت. باید به آینده چشم داشت و نیازهای پیش رو را دید که پاسخ به این نیازها همچنان به وفاق نیاز دارد. ایستادن روی دیروز و همچنان تازه داشتن استیضاح، به معنای زنده نگه داشتن هر چیزی است که مغایر و ضد وفاق است. زیرا «امروز نه آغاز و نه انجام جهان است» و سیاست نه پایان دارد و نه توقف می‌پذیرد. فقط بازیگری بهنگام و کنشگری براساس منطق موقعیت است که باعث خواهد شد سیاست‌ورز همچنان تعیین کننده خط سیاست باقی بماند. خط وفاق با رفتن همتی پایان نمی‌یابد.