آنچه باید در مورد قمر در عقرب بدانیم

طبق محاسبات نجومی سه شنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ ساعت ۱۶ و ۴۷ دقیقه ماه به صورت عقرب وارد می‌شود. یعنی ماه وارد صورت عقرب شده و دو روز بعد یعنی در ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ ساعت ۱۷ و ۳۷ دقیقه قمر در عقرب به پایان می‌رسد یعنی ماه از صورت عقرب خارج می‌شود.

در همین راستا با کاظم کوکرم-سخن‌گوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران گفت و گو کردیم تا در مورد این که آیا این پدیده پایه و اساس علمی دارد یا نه بیشتر بدانیم.

کاظم کوکرم در سوال به این که قمر در عقرب چقدر واقعیت دارد و آیا پایه و اساس علمی دارد یا نه، می‌گوید:

قمر در عقرب پدیده ای است که در جریان آن ماه از جلوی یک سری ستاره در آسمان که شکلی شبیه به عقرب را می‌سازند از دید ناظر زمینی عبور می‌کند.

این اشکال که به صورت فلکی معروف هستند، ریشه باستانی دارند. به آن دسته از صور فلکی که حرکت ظاهری ماه و خورشید از مقابل آن‌ها انجام می‌شود «برج» گفته می‌شود. پرداختن به موضوعاتی از قبیل اینکه اقامت ماه و خورشید و دیگر سیارات در حین حرکت ظاهری آن‌ها در هر یک از این برج‌ها،چه تاثیری بر احوال ساکنان زمین دارد، عمدتا در اعتقادات و باورهای مردمی که در گذشته‌های خیلی دور زندگی می‌کردند و ستاره پرست بودند ریشه داشته و پایه و اساس علمی ندارد.

واقعیت این است که ما مثلا یک سری ستاره‌ها را از زمین در کنار هم به شکل عقرب می‌بینیم در حالی که فاصله بین این ستاره‌ها با زمین چند صد سال نوری یا حتی چند هزار سال نوری هست.

همچنین فاصله بین آن ستاره‌ها با هم، از مرتبه چند هزار و چندصد سال نوری است و برای این‌که نور هرکدام از این ستاره‌ها به زمین برسه یا به همدیگر برسد، نور باید با سرعت سیصد هزار کیلومتر بر ثانیه حرکت بکند و این مسافت را به اندازه چندصد یا چندهزار سال هم نور باید در راه باشد.

بنابراین صورت‌های فلکی و برج‌هایی که در آسمان شب می‌بینیم، از جمله برج عقرب، شکل‌هایی اساطیری هستند که گذشتگان ما در آسمان تشخیص می‌دادند و هنوز هم برای ما قابل ردیابی هستند اما واقعیت این است که چنین مفاهیمی اساسا در طبیعت وجود ندارد و زاییده تصور انسان است.

و حالا ماه هم که به عنوان قمر زمین به دور زمین می‌چرخد در هر ماه تقومی به اندازه دو تا سه شبانه روز طول می‌کشد که از جلوی ستاره‌های برج عقرب عبور بکند. به همان ترتیب که از مقابل ستاره‌های برج‌های دیگر مانند صور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله و ... عبور می‌کند.

در دوران باستان که ماهیت ستاره‌ها برای بشر شناخته نشده بود و فواصل نجومی را نمی‌شناختیم، تصور می‌شد که ستاره‌ها مثل میخ‌های نقره‌ای بر کف گنبد آسمان چسبیده‌اند. ما اصلا نمی‌دانستیم ستاره‌ها چه ابعاد و فواصلی دارند، تصور بر این بود که ماه هر زمان از جلوی ستاره‌های عقرب عبور بکند، اتفاقات بدی می‌افتد و اگر می‌خواهیم کار مهمی مثل ازدواج، سفر، کشاورزی و ... انجام دهیم بهتر است موکول به زمان دیگری کنیم.

اما در عصر حاضر وقتی مطالعات آماری انجام می‌دهیم، متوجه می‌شویم هیچ فرقی بین شب‌هایی که ماه از جلوی ستاره‌های برج عقرب عبور می‌کند با شب‌های دیگر وجود ندارد و این فقط باوری در گذشته بوده است و ریشه علمی ندارد.

بعد از آن با حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا موحدنژاد، عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری گفت و گو کردیم تا از ریشه مذهبی قمر در عقرب بدانیم.

حجت الاسلام موحدنژاد در پاسخ به این سوال که آیا قمر در عقرب پایه و اساس علمی دارد یا نه گفتند: بر اساس روایتی از امام صادق علیه السلام، بهتر است که ازدواج و مسافرت در این زمان انجام نشود.

در این روایت فقط به همین دو مورد اشاره شده است و موارد اضافه‌تری که گفته می‌شود اثبات علمی ندارد.

به گفته او در قدیم منجمین احکامی بر این باور بودند که در این زمان هم و غم برای مردم پیدا می‌شود و شروع به کارهای اساسی مناسب نیست. اما این که اتفاق خاصی می‌افتد یا نه، باید از جهت علمی بررسی شود که آیا در زمان قمر در عقرب برای مردم احساس غم و اندوه بیشتر می‌شود؟ یا مثلا مسافرت‌هایی که صورت گرفته در آن حوادثی رخ داده است یا نه.