رشد محسوس صادرات کالاهای ایران به اوراسیا

کشورمان  همانند روسیه طی سالهای اخیر با شدیدترین نظام تحریمی آمریکا و غرب روبرو شده، از این رو به نظر می رسد با امضای این موافقت‌نامه می‌تواند برخی از تحریم‌های اقتصادی را با دسترسی به بازارها و منافع اقتصادی کشورهای عضو این اتحادیه خنثی کند.

با توجه به شرایط اعضای این اتحادیه(روسیه، قزاقستان، ارمنستان، بلاروس و قرقیزستان) و نیز شرایط ایران به عنوان یکی از اقتصادهای پر قدرت منطقه خاورمیانه، داشتن منابع غنی معدنی و طبیعی و همچنین ذخایر فراوان نفت و گاز، توسعه ارتباط ایران با اعضای این اتحادیه، به طور قطع موجب ارتقای تجارت منطقه‌ای و جهانی شده و کشورهای عضو می‌توانند بازارهای مناسبی در جذب صادرات ایران و تأمین نیازهای وارداتی کشورمان باشند.

البته بد نیست بدانیم روسیه مهمترین شریک تجاری کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اورسیا با ایران است که این نقش و سهم، بعد از تحریم‌های غرب و اروپا علیه این کشور به دلیل جنگ با اوکراین گسترش حداقلی داشته است.

 با این حال با امضای توافقنامه تجارت آزاد بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا انتظار می‌رود روابط تجاری بیش از پیش گسترش یابد و این مهم می‌تواند نقش قابل توجهی در خنثی‌سازی تحریم‌های اقتصادی داشته باشد. با این حال بدون آماده‌سازی زیرساخت‌ها و تسهیل قوانین تجاری نمی‌توان انتظار داشت تغییر قابل توجهی در روابط تجاری بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا ایجاد شود.

علاوه بر این، در شرایط کنترل‌های ارزی و تجاری و وجود محدودیت‌های ناشی از تحریم اقتصادی باید راهکارها و تمهیدات لازم برای آسیب‌های حداقلی ناشی از توافقنامه تجارت آزاد بین ایران و روسیه در نظر گرفته شود.

وضعیت صادرات ایران به 5 کشور اوراسیا

در سال 1402 میزان صادرات کشورمان به کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا 4 میلیون و 124 هزار تن به ارزش یک  میلیارد و 667 میلیون دلار بود، این در حالی است که  در سال گذشته مجموع صادرات کشور با احتساب نفت، برق، تجارت چمدانی ۸۶.۹ میلیارد دلار بوده و همچنین وزن صادرات (بدون نفت خام) به حدود ۱۳۶.۴ میلیون تن است.

این در حالی است که طبق گفته محمد رضوانی، رئیس کل گمرک صادرات به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در پنج ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۶ درصد رشد داشته، از طرف دیگر اما حجم صادرات به این کشورها ۲.۲ میلیون تن بوده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۵ درصد رشد را نشان می دهد.

وی با بیان این که بیشترین رشد صادرات به قرقیزستان است، ادامه‌داد: ارزش صادرات به پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در این مدت ۷۴۸ میلیون دلار بوده است که این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد ۱۶ درصد همراه بوده است.

چه کالاهای به اوراسیا صادر می کنیم؟

بد نیست بدانیم حدود 80 درصد میزان صادرات کالاهای ایرانی به کشور روسیه است چون بازار 140 میلیون نفری این کشور سبب شده بیشتر کالاهای ایرانی خریداران زیادی داشته باشد به طوری که محصولات شیلاتی، لبنی، زراعی، باغی، غذایی و فرآوری ایرانی سهم بالای در مصرف روزانه روس ها دارند.

بیشتر کالای ایرانی از بنادر شمالی و  گمرکات امیرآباد، فریدون‌کنار، ساری و نوشهر به اتحادیه اقتصادی اوراسیا صادر می شود، با این حال کارشناسان معتقدند  رشد چند برابری صادرات به اوراسیا از بنادر شمالی کشور را به شرطی می‌توان شاهد بود که ضمن تقویت تشکل‌های تعاونی روستایی و کشاورزی، باید توسعه زیرساخت‌ها و تولید کیفی محصولات غذایی و زراعی و استمرار تامین محصولات موردنیاز این کشورها را با بالاترین استاندارد، در دستور کار تولیدکنندگان قرار گیرد و تشکل‌های مرتبط تمام زنجیره‌های تولید، تامین و ارزش را به صورت علمی مدیریت کنند تا ضمن فروش محصولات با کیفیت، در بازاریابی، بسته‌بندی و بازار رسانی مستمر نقش داشته باشند و قابلیت رقابت با سایرین را در این بازارها داشته باشند.

پیمان تجارت آزاد با اوراسیا معطل مجلس

گفتنی است اتحادیه اقتصادی اوراسیا دی‌ماه ۱۴۰۲ با جمهوری اسلامی ایران قرارداد تجارت آزاد امضا کرد که اجرایی شدن آن نیازمند تصویب در مجالس کشورهای عضو و مجلس شورای اسلامی است. طرفین تعرفه‌ها را برای ۸۷ درصد اقلام کالایی در مبادلات تجاری خود به صورت کامل حذف خواهند کرد.

 پیش از این، مراحل تصویب این موافقت‌نامه در مجالس کشورهای بلاروس، روسیه و قرقیزستان انجام شده است. ارمنستان و قزاقستان به عنوان دو عضو دیگر اتحادیه اوراسیا و همچنین جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور طرف قرارداد با این اتحادیه نیز برای اجرایی شدن قرارداد تجارت آزاد، باید مراحل قانونی تصویب را طی کنند.

 در همین خصوص چندی پیش محمد علی دهقان دهنوی، معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت گفت: اولین تجربه ما در حوزه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا رقم خورد. در همین خصوص چهار سال پیش ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا وارد تجارت ترجیحی شد و در این مدت تجارت ایران با کشورهای عضو این اتحادیه ۲.۵ برابر افزایش یافت. این افزایش تجارت فقط مربوط به کالاهایی نیست که تعرفه تجاری آن کاهش‌یافته بلکه مربوط به کالاهای دیگر نیز بوده است.

رئیس سازمان توسعه تجارت ایران ادامه داد: ما پیمان تجارت آزاد را با اتحادیه اقتصادی اوراسیا امضا کرده‌ایم که در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است. تاکنون ۳ کشور امضاهای مجالس خود را دریافت کرده‌اند و دو کشور دیگر هم در حال اخذ امضا هستند.

وی افزود: در صورت برقراری روابط تجارت آزاد ایران و اوراسیا ۸۷ درصد تعرفه کالاها کنار گذاشته می‌شود. لذا باید بازرگانان خود را برای تجارت به این شکل آماده کنند زیرا با حذف تعرفه‌ها یک رقابت جدید شکل می‌گیرد و در واقع تجارت آزاد با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا تمرینی برای ورود به تجارت آزاد با سایر کشورهای دنیا خواهد بود.

دهقان دهنوی در خصوص حضور ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در ارمنستان بیان کرد: در کنار مسائل تجارت آزاد، مشکلات صادرکنندگان ما در ارمنستان و به خصوص صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی مطرح شد که از جمله این مشکلات در حوزه صدور ضمانت نامه‌ها بود.

وی اضافه کرد: در این زمینه توافق‌های خوبی صورت گرفت به ویژه اینکه اتحادیه اوراسیا یک شرکت بیمه اتکایی ایجاد کرده است برای اینکه بیمه اعتبار صادراتی اعضای خود را پشتیبانی کند و از ما هم دعوت کرده است که با آنها همکاری داشته باشیم و این می‌تواند کانال خوبی باشد برای اینکه ضمانت نامه‌های مورد نیاز تجارمان را در ارمنستان و بقیه کشورهای اوراسیا تأمین کنیم.