منابع آبی با تولید آب‌بر بلعیده می‌شود
ویرانگری صنایع تشنه در سرزمین خشک
۴۰۰ واحد صنعتی، سالانه ۱ میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌کنند
«صنایعی که آب‌ها را می‌بلعند»؛ شاید این جمله درست‌ترین تعریف از صنایع آب‌بر باشد. در شرایطی که کشور در حال تجربه ریاضت آبی است، حکمرانی نادرست آب طی چند دهه، موجب ایجاد واحدهای تولیدی آب‌بر در مناطق کم آب شده است. موضوع، جدید نیست. اما در سال‌های اخیر به خصوص در سال‌جاری که کمبود آب فراگیرتر شده، اندیشیدن به راهکارهای نجات منابع آبی از دست صنایع آب‌بر، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
بمان جان ندیمی بوشهر_ گروه اقتصادی: فعالیت این گروه از صنایع در مناطق کم آب، تنش‌های آبی در مناطق را افزایش می‌دهد. اخیراً عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب عنوان کرده است که صنایع آب‌بر ظرف ۳ سال موظفند یا تأسیسات خود را به کنار دریا انتقال دهند و یا از منابع آب غیرمتعارف مثل پساب فاضلاب استفاده کنند. به گفته او، اگر صنایع در این لحظه امکان استفاده از آب غیرمتعارف را نداشته باشند، می‌توانند تا زمان محدودی از آب متعارف استفاده کنند اما هزینه این آب با ارزش‌گذاری واقعی برای آنها حساب می‌شود. در این گزارش سعی بر این است که میزان مصرف صنایع آب‌بر، تأثیر حضور این صنایع در مناطق کم آب و راهکارهای حل چالش صنعت و آب بررسی شود.
تنش‌های آبی و اجتماعی صنایع آب‌بر
بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین صنایعی که مصرف آب دارند شامل صنایع کشاورزی پر مصرف مانند کشت برنج و نیشکر، صنایع نساجی و رنگرزی، صنایع کاغذ سازی، صنایع فولاد و فلزکاری و پتروشیمی و پالایشگاه‌ها می‌شود. ایجاد این صنایع در مناطق کم آب نه تنها تنش‌های آبی را افزایش داده، بلکه در برخی موارد موجب ایجاد تنش‌های اجتماعی نیز شده است. به عنوان مثال استان اصفهان، یزد، خوزستان و کرمان با کم آبی مواجه هستند اما بنگاه‌هایی مانند فولاد، پتروشیمی و کشاورزی که از لحاظ مصرف آب جزو صنایع پرمصرف قرار می‌گیرند، در این استان‌ها مستقر شده است. این موضوع موجب شده تا منابع آب برای مصرف خانگی محدود و جامعه محلی نیز از این موضوع متأثر باشد. از سوی دیگر بخشی از کشاورزان که معیشت آنها وابسته به زراعت است، به دلیل خشک شدن منابع آب‌های زیرزمینی، درآمدشان به خطر افتاده است. از این رو گاهاً شاهد اعتراضات محلی و حتی تجمعاتی در اعتراض به فعالیت‌های این صنایع هستیم.
شیوه مصرف آب صنایع در برنامه هفتم
تحلیل‌های آماری بیانگر آن است که میزان مصرف آب صنایع آب‌بر در ایران نسبت به متوسط جهانی بالاتر است. دلیل این امر نیز استفاده از فناوری‌های قدیمی و کمبود سیستم‌های بازیافت آب است. از سوی دیگر صنایع ترجیح می‌دهند به جای خرید پساب که هزینه تولیدشان را بالا می‌برد، از منابع آب‌های زیرزمینی استفاده کنند که رایگان است. اما در برنامه هفتم توسعه همه صنایع بجز صنایع خوراکی، دارویی و آشامیدنی موظف شده‌اند که آب مورد نیاز خود را از منابع آب نامتعارف تأمین کنند.
بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب
در این باره عنوان کرده است که بیش از ۴۰۰ واحد صنعتی بزرگ در کشور داریم که پر آب‌طلب بوده و سودده هستند و آنها را شناسایی کرده ایم. این صنایع سالانه حدود یک میلیارد متر مکعب آب در تمام کشور مصرف می‌کنند و در همه کشور پراکنده هستند؛ البته بیشتر این صنایع در فلات مرکزی و قطب‌های صنعتی مهم کشور قرار دارند.
مصرف آب صنایع در حالی بیشتر مورد هجمه رسانه‌ای قرار می‌گیرد که بر اساس گزارش‌های مرکز آمار، تنها ۲ درصد از آب مصرفی کشور مربوط به صنایع است. در این میان کشاورزی بیشترین مصرف و هدررفت آب را در اختیار دارد و مهم‌ترین عامل آن نیز استفاده از سیستم سنتی و نبود فناوری‌ها و تکنولوژی‌های جدید در حوزه کشت است.
مصرف آب صنایع در استان‌ها
مصرف آب در صنایع در هر استان بسته به تعداد صنایع آب‌بر متفاوت است. در این بخش، به مصرف آب تعدادی از استان‌ها اشاره خواهیم کرد. صنایع کوچک در استان اصفهان به طور میانگین یک چهارم میانگین کشوری آب مصرف می‌کنند. در استان کرمان نیز در سال گذشته حدود ۹۹.۵ میلیون متر مکعب آب در صنایع مصرف شده است. استان تهران در سال گذشته بیش از ۹۸ میلیون متر مکعب آب را در صنایع مصرف کرده است. میزان مصرف آب در بخش صنعت استان مرکزی نیز به طور میانگین ۴.۷ میلیون متر مکعب است.
هر صنعت چه میزان آب مصرف می‌کند؟
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، صنعت فولاد، نساجی، سیمان، کشت برنج و نیشکر، صنایع کاغذ‌سازی و پتروشیمی و پالایشگاه‌ها بیشترین مصرف آب را دارند. در این راستا به بررسی برخی از این صنایع در استان‌های کم آب پرداخته‌ایم. به طور مثال صنعت فولاد در استان کرمان سالانه ۴۰ میلیون متر مکعب آب مصرف می‌کند که این میزان در مقایسه با مصرف کل آب استان که حدود ۶.۴ میلیارد متر مکعب است، ناچیز است. اما میزان مصرف آب در صنعت نساجی استان اصفهان بویژه در فرآیند رنگرزی و شست‌و‌شو، به ازای هر کیلوگرم محصول ۱۰۰ تا ۲۰۰ لیتر است. صنعت سیمان نیز در استان سمنان سالانه حدود ۴ درصد از مصرف کل استان را به خود اختصاص می‌دهد.
انتقال آب راهکار درستی است؟
یکی از راهکارهایی که در سال‌های اخیر مورد توجه و تأکید سیاستمداران بوده، انتقال آب دریا به شهرهایی مانند اصفهان، کرمان و مشهد است. سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا هزینه انتقال آب مقرون به صرفه است؟
در پاسخ به این سؤال گفته می‌شود هزینه انتقال آب دریا ۶ برابر بازچرخانی آب است. در واقع تصفیه آب ۶.۵ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد؛ در حالی که هزینه انتقال ۶ برابر بازچرخانی است. بنابراین بازچرخانی یا تصفیه آب اگرچه به تکنولوژی بالایی نیاز دارد اما هزینه آن مقرون به صرفه‌تر از انتقال آب است. با اینکه انتقال آب دریا می‌تواند مخاطرات زیست‌محیطی را نیز به دنبال داشته باشد.
حرف آخر
صنایع آب‌بر با جانمایی در شهرها و استان‌های کم آب، منابع آب را بلعیده‌اند و بحران آب را در چند سال اخیر وخیم‌تر کرده‌اند. هرچند برآورد می‌شود بیشترین مصرف آب مربوط به بخش کشاورزی است و بخش صنعت حدود ۲ درصد مصرف آب دارند، اما کارشناسان اعتقاد دارند استفاده از فناوری‌های نوین، بهینه‌سازی مصرف آب، بازیافت پساب و مدیریت منابع آب به‌صورت یکپارچه مهم‌ترین راهکارهایی است که می‌تواند بحران آب صنایع آب‌بر را کاهش دهد.
انتهای پیام/