همایش عدالت هوشمند با همکاری دولت و دستگاه قضا برگزار شد؛
اجرای عدالت با بهره‌گیری از سامانه‌های نوین
در راستای تأکید رئیس قوه قضائیه مبنی بر «الزام دستگاه قضا به هوشمندسازی» و «استفاده حداکثری از فناوری‌های نوین در عدلیه»، همایش «عدالت هوشمند» به همت مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه برگزار شد.
سمیه افشین فر - گروه اجتماعی: در این همایش که با حضور جمعی از مسئولان قضایی و دولتی از جمله حجت‌الاسلام والمسلمین خلیلی معاون اول قوه قضائیه، حسین سیمایی صراف وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، امین‌حسین رحیمی وزیر دادگستری، محمد کاظمی‌فرد رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، ذبیح‌الله خداییان رئیس سازمان بازرسی کل کشور، محمد صاحب‌کار معاون راهبردی قوه قضائیه و حسن عبدلیان پور رئیس مرکز وکلا برگزار شد، تعدادی از سامانه‌های نوین تحلیل داده‌های قضایی معرفی و رونمایی شد.
سامانه «خودکاربری دانش‌آموختگان حقوقی» به‌منظور تسهیل دسترسی به عدالت، سامانه ملی «آرای قضایی» برای ارتقای شفافیت حقوقی و سامانه «تحلیل نظام‌مند داده‌های قضایی» در راستای استفاده از رویکرد‌های نوین برای پیشگیری از وقوع جرم از جمله سامانه‌های نوین عدلیه هستند که در این همایش معرفی شدند. همچنین تفاهم‌نامه همکاری میان مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌منظور اشتراک‌گذاری داده‌ها، از جمله بیش از ۱۰ میلیون از آرای قضایی گمنام‌سازی شده برای بهره‌برداری پژوهشی جامعه علمی و دانشگاهی کشور با هدف تحقق «حکمرانی علمی و داده‌محور» منعقد میشود.
فناوری به کمک قضات آمده است
امین‌حسین رحیمی، وزیر دادگستری در این مراسم گفت: «اجرای عدالت و اجرای حق، رسالت اصلی قوه قضائیه است و این کار از طریق قاضی انجام میشود. قاضی رأی صادر می‌کند و با صدور رأی، حق را اجرا می‌کند. این قاضی برای رسیدن به حق به ابزار نیاز دارد. فناوری ابزار بسیار مهمی است که به کمک قاضی آمده است.»
او با اشاره به اینکه یکی از مواردی که فناوری به قاضی کمک می‌کند، بررسی ادله است، توضیح داد: «سامانه شناسایی شهود حرفه‌ای توسط مرکز آمار و فناوری اطلاعات دستگاه قضا راه‌اندازی شده و به قضات این امکان را می‌دهد تا شهودی که به صورت حرفه‌ای و با دریافت پول از طرفین پرونده به دروغ شهادت می‌دادند را شناسایی کند.»
وزیر دادگستری با تأکید بر اینکه تا چندی پیش نحوه ابلاغ اوراق قضایی به صورت سنتی بود، گفت: «هم اکنون ۹۶ درصد اوراق قضایی به صورت الکترونیکی ابلاغ میشود و اگر فردی به دادگاه دعوت شود و در جلسه حضور نداشته باشد، مشخص میشود که خود فرد بنا به هر دلیلی در دادگاه حاضر نشده است.»
رحیمی با اشاره به اینکه فناوری برای اجرای عدالت به کمک قضات آمده است، گفت: «اطلاعاتی که در قوه قضائیه وجود دارد، بسیار ذی‌قیمت است و از آنها می‌توان برای تحلیل و برنامه‌ریزی‌های مهم کشور استفاده کرد.»
۱۰ میلیون رأی در اختیار محققان علوم انسانی
سیمایی صراف، وزیر علوم در این همایش با اشاره به رونمایی از سامانه انتشار آرای قضایی گفت: «پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های دانشگاهی در ایران هنوز فاصله زیادی با مسائل واقعی جامعه دارند. دسترسی به این آرا می‌تواند موجب شکل‌گیری پایان‌نامه‌ها و تحقیقات مبتنی بر نیازهای واقعی مردم شود. با اطمینان می‌توان گفت مدیریت‌ها و سمت‌ها در کشور در دست عالمان است و عموماً مدیریت به دست دانشگاهیان و حوزویان انجام میشود و در سطوح گوناگون تحصیلکردگان کشور را اداره می‌کنند.»
سیمایی صراف توضیح داد: «اما در عین حال تصمیمات و سیاست‌ها آنچنان که انتظار می‌رود متقن و قابل اعتماد نیستند، چون حکمرانی، علمی نیست. یکی از پایه‌های حکمرانی علمی، داده‌ها هستند و امروز حکمرانی داده تبدیل به یکی از اقسام حکمرانی‌ها شده است و یک تغییر پارادایم در اداره کشور‌ها در سیاست‌گذاری و قانونگذاری محسوب میشود و داده‌ها حکومت می‌کنند و بر اساس داده‌ها تصمیم‌گیری انجام میشود.»
وزیر علوم با بیان اینکه حکمرانی داده یعنی اینکه به جای مدیریت شهودی، تجربی و سلیقه‌ای با اتکای داده‌ها تصمیم بگیریم، گفت: «حکمرانی داده‌ها منجر به سیاست‌گذاری‌های کم خطاتر، درست‌تر، شفاف‌تر و با ثبات‌تر میشود و کیفیت قانونگذاری هم ارتقا پیدا می‌کند، کما اینکه کیفیت قضاوت و دفاع نیز ارتقا پیدا می‌کند و هزینه‌ها کمتر شده و کارایی بیشتر میشود.»
سیمایی صراف با بیان اینکه هوش مصنوعی یک واقعیت است که زندگی بشر، اقتصاد، بهداشت، سلامت و حمل و نقل را در کنار چالش‌هایی که دارد ارتقا می‌دهد، گفت: «هرچه داده‌ها بیشتر شود مسلماً خروجی و دستاوردی که از این فناوری نتیجه می‌گیریم متقن‌تر و قابل اعتماد‌تر میشود. متأسفانه در دستگاه‌های دولتی با این ثروت‌ها برخورد مالکانه میشود و حتی یک اتاق با اتاق کناری خود این سرمایه‌ها را داد و ستد نمی‌کند.»
وزیر علوم با بیان اینکه امروز اگر حکمرانی علمی می‌خواهیم باید به حکمرانی داده برسیم و اگر حکمرانی داده می‌خواهیم باید داده‌ها را آزاد کنیم، توضیح داد: «در این جلسه با نویدی که رئیس مرکز آمار قوه قضائیه اعلام کرد، سخاوت علمی انجام میشود، بناست ۱۰ میلیون رای آزاد شود و در اختیار محققان سایر رشته‌های علوم انسانی قرار بگیرد. البته این داده‌ها برای خیلی از رشته‌ها مفید و مؤثر هستند و این کار بزرگی است و اگر محقق شود الگویی برای سایرین میشود.»
او با اشاره به امضای تفاهم‌نامه همکاری میان وزارت علوم و قوه قضائیه اعلام کرد: «در گام نخست، هفته آینده فهرستی از استادان حقوق معرفی خواهیم کرد تا بتوانند از سامانه‌های جدید استفاده کرده و به صورت مستقیم با داده‌های قضایی کار کنند. از قوه قضائیه برای این اقدام ارزشمند تشکر می‌کنم و امیدوارم این همکاری علمی، الگویی برای سایر دستگاه‌ها شود.»
عدالت بر پایه فناوری
حجت‌الاسلام والمسلمین خلیلی معاون اول قوه قضائیه، در این همایش با اشاره به اهمیت موضوعات مطرح شده از سوی وزیر، علوم، تحقیقات و فناوری گفت: «مواردی که وزیر علوم مطرح کردند مفاهیم بسیار ارزشمند برای فکر کردن است و می‌تواند محور بحث‌های دانشگاهی باشد. این مفاهیم علاوه بر تقویت اندیشه‌ها و داشته‌های ذهنی و قلبی ما، زمینه‌ساز حکمرانی داده‌ها نیز هستند. در این زمینه، بحث‌هایی عمیق‌تر از سوی بزرگان وجود دارد که در فرصت‌های دیگر و متناسب با موضوعات مرتبط مطرح خواهد شد.»
معاون اول قوه قضائیه با اشاره به موضوع مالکیت داده‌ها گفت: «موضوع مهمی که وزیر علوم مطرح کردند، ماهیت مالکیت داده‌ها است. اگر داده‌ها مالکیت مشاعی داشته باشد همه مالک آن هستند و به تعبیر امیرالمؤمنین(ع)، همه مردم استحقاق دارند و حق دارند از داده‌ها برخوردار شوند. اگر این داده‌ها را در اختیار افراد قرار ندهیم، عدالت رعایت نشده است.»
حجت‌الاسلام والمسلمین خلیلی تأکید کرد: «این موضوع باید بیشتر در مجامع دانشگاهی مطرح و بررسی شود. همچنین لازم است نسبت روش‌های نوین با تحقق عدالت نیز مورد توجه قرار گیرد تا دریابیم چه نسبتی می‌تواند با یکدیگر داشته باشد. با توجه به تجارب موجود، می‌توان این دو را به هم پیوند زد و روش‌های نو را در راستای تحقق عدالت به‌کار گرفت.»
او گفت: «امروز تشکیلات قضایی به دنبال این است که داده‌ها و دیتا‌های خود را در اختیار افراد قرار دهد چرا که اعتقاد دارد استفاده از روش‌های نوین برای تحقق عدالت ضروری است. اگر به این روش‌ها توجه نکنیم، در تحقق عدالت نقصان ایجاد خواهد شد. باید بپذیریم عدالت امر فطری و ذاتی میان انسان‌هاست و تمام انسان‌ها عدالت دوست، عدالتخواه و عدالت ورز هستند هیچ انسانی ظلم را نمی‌پذیرد. عدالت یک امر ثابت و غیرمقطعی است و در طول زمان و مکان تغییر نمی‌کند. هرچند تعاریف متفاوتی از عدالت وجود دارد، اما اصل ثبات عدالت مورد قبول است. ما در تلاشیم به این عدالت ثابت برسیم و برای این منظور نیازمند ابزار‌ها و روش‌هایی هستیم که ممکن است غیر ثابت و متغیر باشند.»
توقیف برخط اموال در ۴ دقیقه
کاظمی‌فرد رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه با اشاره به دستاورد‌های قوه قضائیه در عرصه فناوری گفت: «در حال حاضر ۸۵ درصد از جلسات رسیدگی زندانیان با قاضی به‌صورت الکترونیک برگزار میشود و فقط ۱۵ درصد از زندانیان برای جلسات رسیدگی جابه‌جا می‌شوند. سال گذشته نیز ۲۱۵ هزار جلسه رسیدگی الکترونیک با حضور مردم از نقاط مختلف، حتی خارج از کشور، برگزار شده است. یکی از مهم‌ترین ابزار‌های قوه قضائیه هوشمند، سامانه توقیف برخط اموال است؛ به‌گونه‌ای که بر اساس گزارش بانک مرکزی، فرآیندی که پیش‌تر تا ۴۰۰ روز زمان می‌برد، در حال حاضر فقط در چهار دقیقه انجام میشود و قاضی می‌تواند با یک کلیک، اموال مورد نیاز را به‌صورت آنلاین توقیف کند.»
کاظمی فرد گفت: «در سال گذشته یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار پرونده محکومیت و ۷۲۸ هزار پرونده اعسار از این قابلیت بهره‌مند شده‌اند. ارجاع هوشمند پرونده‌ها به کارشناسان نیز یکی از چالش‌های مهم دستگاه قضا بود؛ به‌گونه‌ای که در گذشته گاهی ۲۰۰ تا ۳۰۰ پرونده به یک کارشناس ارجاع می‌شد. این عدد در سال ۱۴۰۰ صفر درصد بود، اما امروز ۵۰ درصد از ارجاعات به‌صورت هوشمند انجام میشود و امکان دریافت نظر از قاضی و اصحاب پرونده نیز در سامانه فراهم شده است.»
او مهم‌ترین محصول فناورانه دستگاه قضا را دادنامه عنوان کرد و گفت: «سامانه «انتشار آرای قضایی» برای نخستین‌بار امکان دسترسی دانشگاه‌ها به ۱۰ میلیون و ۲۱۸ هزار رأی گمنام‌سازی‌شده را فراهم کرده است. این آرا محصول سال‌های مختلف است و پیش‌تر نیز در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار گرفته تا از آن در طراحی دستیار هوشمند قضایی و سامانه‌های هوش مصنوعی استفاده کنند؛ ابزاری که می‌تواند امکان پیش‌بینی، مشاوره و ارائه پیش‌نویس دادخواست را برای مردم فراهم کند. در این سامانه امکان جست‌وجوی خلاصه و متن کامل دادنامه‌ها وجود دارد و موضوعات مورد نظر پژوهشگران و حقوقدانان به‌صورت دقیق قابل استخراج است. این سامانه به‌زودی در جشنواره شفافیت سازمان بازرسی کل کشور به‌عنوان یکی از محصولات فاخر جمهوری اسلامی ایران معرفی خواهد شد.»
انتهای پیام/