محمدکاظم سجادپور؛
ایران، ایران است و هیچکس نمیتواند آن را در منطقه نادیده بگیرد
استاد روابط بین الملل با تأکید بر پویایی ساختارهای منطقهای، گفت: بلوکبندیها هنوز وجود دارند اما ثابت نیستند. او با اشاره به تغییرات گسترده سیاسی، اجتماعی و نسلی در کشورهای عربی و جهان، از شکلگیری روایتهای ملی و منطقهای جدید سخن گفت و تأکید کرد که هیچ کنشگری در منطقه قابل حذف نیست؛ از جمله ایران که با وجود تلاشهای آمریکا برای انزوا، همچنان نقشی تعیینکننده در معادلات منطقهای دارد.
گروه سیاسی _ ایران آنلاین: محمد کاظم سجادپور در گفتوگو با ایران گفت: یک نکته مهم وجود دارد؛ بلوکبندیها هنوز وجود دارند و به این معنا نیست که همه چیز تغییر کرده باشد. ما در منطقه، یک سیستم امنیتی آمریکامحور داریم که هم ساختار مادی دارد و هم ساختار معنایی. تمام کشورهای منطقه بجز ایران (و برخی استثنائات دیگر) در این سیستم قرار دارند، هر کدام با درجات و جایگاههای مختلف.
ایران و استثنائات دیگر در این بلوکبندی جای نمیگیرند، در کنار این بلوکبندی اصلی، بلوکهای فرعی نیز وجود دارند که عنصر فراملی یا ماورای منطقهای ندارند. برای مثال، در دنیای عرب، کشورهای خلیج فارس به یک بلوک تعلق دارند که از نظر ساختار با مناطقی مانند شامات یا شمال آفریقا تفاوت دارد.
پیوند میان این مناطق فرعی نیز نوعی بلوک بندی داخلی ایجاد کرده است. به عنوان مثال، در خلیج فارس، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) هستند، اما قطر بهطور آشکار به ترکیه نزدیک است.
همچنین یک بلوک محور ایران داریم که ساختار آن مانند بلوکهای دیگر نیست، اما برای خود چهارچوبها و مشخصاتی دارد. بنابراین، نمیتوانیم بگوییم که بلوکبندی در منطقه کاملاً از بین رفته است.
اما نکته دوم این است که منطقه بسیار تغییر کرده و در این زمینه هیچ تردیدی وجود ندارد. تغییرات نیز بسیار گسترده و با سرعت بالا رخ داده است. این تغییرات محدود به سیاست و مسائل استراتژیک نیست، بلکه شامل تحولات اقتصادی و اجتماعی نیز میشود.
به این معنا که نسلها عوض شدهاند؛ نسلی که اکنون در کشورهای عربی خلیج فارس قدرت را در دست دارد، کاملاً متفاوت از نسل قبلی است. در این سه تا چهار کشور، از جمله امارات، عربستان سعودی، قطر و حتی کویت و تا حدی عمان، تفاوتهای چشمگیری میان نسل جدید و نسل پیشین حکمرانان وجود دارد. این تغییرات فقط محدود به حکومتها نیست؛ جامعه نیز دگرگون شده و جامعه کشورهای خلیج فارس به طور جدی تغییر کرده است. وضعیت در سایر مناطق مانند ترکیه نیز همینگونه است. بنابراین، ما شاهد تغییرات اقتصادی و اجتماعی همهجانبه هستیم.
نکته سوم این است که این تغییرات صرفاً منطقهای و ملی نیستند. بخش مهمی از این تغییرات، حتی در سطح اقتصاد و جامعه جهانی اتفاق افتاده است. تغییرات سیاسی در سطح جهان طی چند دهه اخیر نیز امکان کنشگری گسترده برای بازیگران متعدد را فراهم کرده است. بنابراین، امروز با تعداد قابل توجهی بازیگر فعال و متنوع در منطقه مواجه هستیم.
اگر مطالعه دقیقتری داشته باشیم، میبینیم که این پدیده تنها محدود به منطقه ما نیست، بلکه در سراسر جهان نیز رخ داده است. قدرتهای منطقهای مهمتر شدهاند؛ برای مثال برزیل، آفریقای جنوبی و اندونزی نسبت به دو دهه قبل نقش بسیار پررنگتری پیدا کردهاند. همچنین، بسیاری از کشورهایی که از نظر جمعیت یا وسعت کوچک هستند، اما به لحاظ توان اقتصادی، رسانهای و دیپلماتیک قدرتمند شدهاند و میتوانند نقشهایی فراتر از اندازه خود ایفا کنند؛ از سنگاپور در جنوب شرقی آسیا گرفته تا سایر کشورها. این تغییرات بسیار مهم و حائز اهمیت هستند.
نکته آخر این است که این تغییرات همراه با پدیدهای جالب به نام روایتها رخ میدهند؛ هر کشور برای خود یک روایت ملی، یک روایت منطقهای و گاهی حتی یک روایت جهانی دارد. برای مثال، در ترکیه، گفتمانهای کنونی بیانگر آن است که این کشور خود را ماورای قدرت منطقهای میداند و حتی از نقش جهانی خود سخن میگوید.
لذا مجموع این گزارهها نشان میدهد که نه بلوک بندی در منطقه از بین رفته و نه اینکه بلوکبندی منطقهای ثابت است. این بلوکبندی در حال شکلگیری است و همزمان با تغییرات داخلی، تغییرات بیرونی و تلاش هر بازیگر برای تحمیل روایت ملی و منطقهای خود همراه است.
اجازه بدهید با این گزاره پایان دهم که هیچ کنشگری در منطقه قابل حذف نیست. برای مثال، تمام طرحهایی که آمریکاییها تاکنون داشتهاند عمدتاً بر حذف ایران متمرکز بوده، اما ایران، ایران است و هیچکس نمیتواند آن را در منطقه نادیده بگیرد. هر برنامهای، از جمله برنامههای انزوا، نمیتواند کنشگری ایران را نادیده بگیرد.
متن کامل این گفتوگو را اینجا بخوانید.
انتهای پیام/