«خوراک صدف»؛ روایتی از جوامع اروپایی گرفتار دوگانگی که در نهایت به شورش می‌انجامد

گروه کتاب - ایران آنلاین: فاندربکه در رمان خوراک صدف، خانواده را استعاره‌ای از نظام سیاسی آلمان شرقی معرفی می‌کند. پدری که همه چیز را تحت کنترل دارد، نماینده رژیم سرکوبگر آلمان شرقی است؛ مادر و فرزندان نیز مردمانی‌اند که زیر فشار، به‌ظاهر مطیع به نظر می‌رسند؛ اما در باطن خسته و آماده انفجارند. این خانواده باوجود آزار و اذیت فراوان پدر، هرگز تمایلی به مخالفت با او حتی در خلوت خودشان ندارند و به این سبک زندگی عادت کرده‌اند.

این نویسنده زن که با زندگی در هر دو بخش آلمان – شرقی و غربی – تجربه مستقیمی از چنین فضاهایی داشته است، به‌خوبی نشان می‌دهد چگونه نظام‌های سیاسی در شرق آلمان با دروغ‌های ایدئولوژیک و در غرب با زرق‌وبرق مصرف‌گرایی، افراد را تحت کنترل می‌گیرند. پدرِ خانواده سرخورده از «دروغ‌های شرق آلمان» و «انحطاط غرب» ‌آن همه عقده‌هایش را بر سر خانواده خالی می‌کند. از این منظر، «خوراک صدف» تنها داستان یک خانواده نیست، بلکه روایتی است از جوامع اروپایی گرفتار دوگانگی، که در نهایت به شورش و فروپاشی می‌انجامد.

این اثر به دلیل همزمانی انتشارش با فروریختن دیوار برلین بار سیاسی ویژه‌ای دارد. توانایی فاندربکه در کاوشی ژرف در موقعیت‌های روزمره و پیوند آنها با تاریخ و فرهنگ از او نویسنده‌ای منتقد و افشاگر ساخته است.

خود فاندربکه درباره کتابش گفته همیشه دوست داشته بداند «انقلاب‌ها چگونه آغاز می‌شوند» و برای یافتن پاسخش، خانواده‌ای را تجسم کرده که زیر سلطه پدری مستبد گرفتار است. موقعیت خاص انتشار این کتاب باعث شده «خوراک صدف» نه‌ فقط روایتی خانوادگی، بلکه سندی ادبی از دوران‌گذار جامعه آلمان باشد؛ دورانی که در آن، بسیاری از «پدرسالارها»، چه در خانواده و چه در سیاست جایگاه خود را از دست دادند. از دیگر نکات این کتاب پایان خاص آن است؛ چرا که داستان بدون هیچ برخورد مستقیم یا صحنه خشنی با سقوط آرام و افول پدرسالاری تمام می‌شود.

* متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید.