خودروهای هیبریدی؛ الگوی مناسب ایران

یاسمن صادق‌شیرازی_ گروه خودرو: این اعلام، علاوه بر بازتاب گسترده در صنعت خودرو، واکنش‌های فوری در بازار خودرو نیز به همراه داشت. موضوعی که نشان می‌دهد افکار عمومی و بازار از تغییر مسیر خودروسازی کشور استقبال کرده‌اند. کارشناسان صنعت خودرو معتقدند، مسیر تازه‌ای که دولت برای صنعت تعیین کرده، اگرچه چالش‌برانگیز است، اما می‌تواند درصورت اجرا به تحولی بنیادین در ساختار تولید و فناوری خودرو منجر شود. بابک صدرایی، کارشناس صنعت خودرو، در گفت‌وگو با «ایران» می‌گوید: «با وجود دشواری‌های این مسیر، نمی‌توان اهمیت این ضرب‌الاجل را دست‌کم گرفت.» او تأکید می‌کند: «مسیر جدیدی که دولت برای خودروسازان ترسیم کرده، قطعاً می‌تواند صنعت خودرو را متحول کند. اینکه همه اقدامات ظرف یک‌سال به نتیجه نهایی برسد، بعید است، چراکه این اقدام فرآیندی مرحله به مرحله و زمانبر است.» او درباره چالش‌های اجرایی ضرب‌الاجل یک‌ساله توضیح می‌دهد: «بزرگ‌ترین مشکل خودروسازهای داخلی، ضعف در پلتفرم‌ها است. اکثر خودروهای تولید داخل روی پلتفرم‌های قدیمی قرار دارند و امکان تغییرات گسترده در فاصله یک سال وجود ندارد. اگر بخواهیم موتور یک خودرو را با موتور دیگر جایگزین کنیم، این فرآیند دست‌کم تا دو سال طول می‌کشد. موتور جدید باید تست‌های محیطی و فرآیندهای مختلف را طی کند و این پروسه زمانبر است.» این کارشناس صنعت خودرو درباره گزینه واردات موتور خارجی نیز توضیح می‌دهد: «اگر قصد داشته باشیم موتورخودروها را از خارج تأمین کنیم، حتی برای وارد کردن موتور از چین و تولید تیراژ انبوه، حداقل تا دو سال زمان نیاز است.»

کیفیت سوخت؛ پیش‌شرط بهینه‌سازی
صدرایی در ادامه بر ضرورت اصلاح کیفیت بنزین برای کاهش مصرف و بهینه‌سازی عملکرد خودروها تأکید می‌کند و می‌گوید: «تولید خودروهای باکیفیت و جدید، به‌طور قطع نیازمند ارتقای همزمان کیفیت سوخت است و این دو عامل باید در کنار یکدیگر انجام شوند. در یک‌سال اخیر خودروهای لوکس وارداتی در شرایط استفاده با بنزین موجود با مشکلات متعددی مواجه شدند. این موضوع نشان می‌دهد که بدون بهبود کیفیت سوخت، ارتقای موتورها به‌تنهایی نمی‌تواند بهینه‌سازی واقعی مصرف سوخت و کاهش آلایندگی را به همراه داشته باشد.» او تأکید می‌کند: «این پروسه نیازمند برنامه زمان‌بندی شده و موازی است؛ یعنی کیفیت موتور باید ارتقا یابد و همزمان کیفیت سوخت بهبود پیدا کند. علاوه بر این، حرکت تدریجی به سمت خودروهای پلاگین هیبرید(PHEV) در ایران ضروری است، زیرا این فناوری‌ها هم در کاهش مصرف سوخت مؤثرند و هم مطابق با استانداردهای روز جهان هستند.» اگرچه بهینه‌سازی موتورهای محصولات فعلی خودروسازان اقدامی ضروری است، اما حرکت به سمت فناوری‌های روز دنیا امری اجتناب‌ناپذیر است. این کارشناس صنعت خودرو در این باره، می‌گوید: «اینکه بخواهیم صرفاً به موتورهای بنزینی قدیمی بچسبیم و انتظار معجزه داشته باشیم، بسیار بعید است. بهتر است خودروسازان در مراحل طراحی و تولید، یا حتی در همکاری با شرکت‌های خارجی مانند چینی‌ها، به سمت موتورهایی بروند که با فناوری پلاگین هیبرید طراحی شده‌اند. این مسیر قطعاً در کاهش مصرف سوخت و آلایندگی مؤثرتر است.» او تأکید می‌کند: «درست است که این خودروها گران‌تر خواهند بود، اما با تسهیلات، کاهش مالیات‌ها و مشوق‌های مناسب می‌توان انگیزه لازم را برای تولید و خرید آنها ایجاد کرد. این اقدام هم به کاهش مصرف سوخت کمک می‌کند و هم اثر مستقیم در کاهش آلودگی هوا دارد.»
به گفته بابک صدرایی، استفاده از خودروهای پلاگین هیبرید در ایران راهکاری عملی‌تر و مؤثرتر از خودروهای کاملاً برقی است. او توضیح می‌دهد: «در شرایط فعلی، تولید و استفاده از خودروهای برقی خالص در کشور به دلیل محدودیت‌ها و زیرساخت‌ها تا سال‌ها امکان‌پذیر نیست.» او تأکید می‌کند: «به این ترتیب، راهکار مناسب برای ایران نه خودروهای صرفاً بنزینی و نه خودروهای صرفاً برقی، بلکه حرکت به سمت فناوری ترکیبی است. در حالی که خودروهای تمام برقی نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم در زیرساخت‌ها هستند و حتی در کشورهای پیشرفته نیز هنوز مشکلات خود را دارند.» کارشناسان صنعت خودرو تأکید می‌کنند که تحقق مسیر تعیین‌شده برای خودروسازان نیازمند حرکت همزمان در دو مسیر است: ارتقای فناوری‌های روز توسط خودروسازان و حمایت از روند واردات و مونتاژ. صدرایی در این زمینه توضیح می‌دهد: «ما نیازمند یک سیستم استراتژیک موازی هستیم. از یک‌سو واردات خودروهای پلاگین هیبرید باید تسهیل شود و از سوی دیگر، به ‌صورت تدریجی مونتاژ و تولید داخل آغاز شود تا در نهایت تولید انبوه داخلی شکل بگیرد. این روش باعث می‌شود خودروهای لوکس و گران‌قیمت با واردات تأمین شوند و خودروهای متوسط و ارزان‌تر، با حداقل تعرفه و حمایت‌های مالی، در داخل تولید شوند؛ موضوعی که علاوه بر کاهش آلایندگی، موجب ایجاد انگیزه برای استفاده گسترده از خودروهای پاک و کم‌ریسک می‌شود.» این کارشناس صنعت خودرو در ادامه می‌گوید: «این مسیر طولانی‌مدت و پیوسته باید اجرا شود. اجرای مستمر و منظم برنامه طی چندین سال، اصلاح ساختاری صنعت خودرو و ارتقای سیستم‌ها را ممکن می‌کند. بنابراین صد درصد موافق تصمیم دولت هستم، به شرطی که این سیاست در عمل اجرا شود و شامل حمایت‌های موازی وارداتی، مونتاژی و تولیدی باشد تا هم تعداد خودروهای پاک افزایش یابد، هم فرهنگ مصرف آن در جامعه جا بیفتد و هم سهم بازار ارتقا پیدا کند.»
 
ملاک، تنها کیفیت موتور نیست
حسین رحیمی‌نژاد، کارشناس صنعت خودرو، در گفت‌وگو با «ایران» تأکید می‌کند: «‌با توجه به دشواری‌های این مسیر بعید است همه اقدامات ظرف یک‌سال به نتیجه نهایی برسد.»پس از اعلام ضرب‌الاجل رئیس‌جمهوری، سؤالات متعددی درباره نحوه اجرای این دستور مطرح شد؛ اینکه خودروسازان چگونه می‌توانند در یک بازه کوتاه‌مدت موتور خودروها را بهینه کنند و تولید خودروهای برقی و هیبریدی را توسعه دهند. رحیمی‌نژاد، نیز معتقد است، این اقدام اگرچه می‌تواند گامی درست در راستای کاهش آلودگی هوا و هدررفت منابع سوخت باشد، اما همزمان تأکید می‌کند که سهم کیفیت خودروهای نو، در این مسائل اولویت اول نیست: «سهم خودروها در آلودگی هوا و هدررفت منابع، در رده‌های بعدی قرار دارد. مهم این است که تنها کیفیت موتور را ملاک قرار ندهیم؛ عواملی مانند کیفیت سوخت، ترافیک و فرسودگی ناوگان، نقشی بسیار تعیین‌کننده دارند که نباید از آنها غافل شد.» از سوی دیگر، برنامه‌های برقی‌سازی خودروها در ایران با محدودیت‌های زیرساختی مواجه است. جایگاه‌های شارژ کم، نگرانی بابت تأمین برق و نبود زیرساخت‌های گسترده، از چالش‌های مهم این مسیر هستند. رحیمی‌نژاد در این باره توضیح می‌دهد: «اما تا زمانی که قیمت سوخت در ایران بسیار پایین است، انگیزه اقتصادی لازم در مصرف‌کننده، برای خرید خودروی برقی وجود ندارد. این مسأله مختص ایران نیست؛ در کشورهای دیگر دنیا  نیز بازار خودروهای برقی اقبال قابل‌توجهی نداشته است.» رحیمی‌نژاد درخصوص عاملی پنهان در افزایش آلایندگی و مصرف سوخت در آینده، ناشی از سیاست‌گذاری نادرست هشدار می‌دهد: «تعرفه واردات و مونتاژ بر اساس حجم موتور تعیین شده است. این سیاست باعث شد واردکنندگان و مونتاژکاران برای کاهش هزینه، سراغ موتورهای کوچک بروند. اما برای جبران ضعف توان این موتورها، اغلب آنها به توربوشارژ مجهز شدند. این اتفاق باعث استهلاک بیشتر خودروها خواهد شد و با توجه به فرهنگ رانندگی و عمر بالای استفاده خودرو در کشور، می‌تواند در بلندمدت سبب افزایش آلایندگی و مصرف سوخت بیشتر شود.»