گزارش میدانی «ایران» درباره نگرانیها و انتظارات عمومی از مصوبه دولت؛
شفافیت در اطلاعرسانی راه برقراری آرامش اجتماعی
مصوبه نرخ جدید بنزین، اگر چه هنوز اجرایی نشده است، بار دیگر نگاهها را به تأثیر این تصمیم بر زندگی مردم جلب کرده است. رانندگان تاکسی خطی و آنلاین از فشار هزینهها و احتمال کاهش تعداد مسافر میگویند، کارمندان، مغازهداران و تولیدکنندگان از تورم و گرانی احتمالی کالاها نگران هستند و برخی شهروندان امیدوارند این تصمیم بتواند مصرف سوخت را مدیریت کند و ترافیک و آلودگی هوا را کاهش دهد.
مرجان قندی - گروه گزارش: این د رحالی است که هدف دولت چهاردهم از افزایش قیمت بنزین، فقط کسب درآمد نیست دولت میخواهد با ترکیبی از اصلاح الگوی مصرف، کاهش فشار تورمی و بازتوزیع منابع به نفع اقشار ضعیف این طرح را اجرا کند. به زبان ساده، کسانی که بیشتر مصرف میکنند هزینه بیشتری بپردازند و این هزینه به شکل کالابرگ به خانوارهای کمدرآمد برگردد. به نظر می رسد هدف اصلی دولت از تصمیم بنزینی، مدیریت مصرف روز افزون، از بین بردن جذابیت ها برای قاچاق بنزین، حذف یارانه بخش های برخوردار که احتمالا بیش از یک خودرو یا خودروهای لوکس دارند و در نهایت توزیع عادلانه منابع است. اجرای درست این مصوبه به حصول منابعی می انجامد که می تواند در بخش های ضروری دیگر صرف شود چنانکه برخی دولتی ها در روزهای گذشته تاکید کرده اند که این منابع برای تامین کمک های معیشتی و کالابرگ نیازمندان هزینه خواهد شد. با این حال، جامعه با ترکیبی از نگرانی و انتظار به آینده این طرح چشم دوخته است.
رضایی که در حوزه سیستمهای حفاظتی برقی فعالیت میکند و شغل آزاد دارد، با طرح پرسشی درباره وعدههای دولت میگوید: «در دولت آقای پزشکیان قرار بود قیمت بنزین افزایش نیابد و در صورت تصمیم برای این افزایش، با مردم مشورت شود، در حال حاضر چگونه این تصمیم گرفته شده است؟ مسئولان در جریان هستند که اکثریت مردم در مورد این افزایش قیمت رضایت دارند یا خیر؟» او میگوید: «با اینکه هنوز این طرح اجرایی نشده است، میتوانیم اثر آن را در افزایش قیمت برخی کالاها، بویژه کالاهای اساسی، مشاهده کنیم. اما برای میزان دقیق تأثیر این افزایش نرخ، باید منتظر بمانیم تا طرح اجرا و نتیجه نهایی مشخص شود.»
رضایی معتقد است که دولت باید درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین را بیشتر به حوزه حملونقل عمومی، بویژه در حوزه حملونقل کالا اختصاص دهد تا فشار اقتصادی روی مردم کمتر شود. او میگوید: «افزایش کرایههای حمل میتواند منجر به بالارفتن قیمت نهایی کالاها شود. بنابراین با تمرکز بر توسعه و بهبود سیستم حملونقل عمومی و حملونقل کالا میتوانند به کنترل قیمتها و جلوگیری از افزایش بیرویه قیمت اجناس کمک کنند.» او به تأثیر نابرابری اقتصادی بر اقشار مختلف جامعه اشاره میکند و میگوید: «سرمایهداران، به دلیل ثروت و قدرتی که دارند، ممکن است اهمیت زیادی به این افزایش قیمتها ندهند یا نسبت به آن بیتفاوت باشند. در مقابل، قشر ضعیف جامعه در مواجهه با فشارهای مالی و اقتصادی تحت تأثیر این نابرابریها قرار میگیرند. این وضعیت باعث میشود که افراد ضعیف احساس کنند مبالغ و فشارهای مالی فقط به آنها وارد میشود و این موضوع نشان میدهد که نابرابریها برای قشر ضعیف بسیار ملموستر و تأثیرگذارتر است.»
رضایی به راهکارهای جایگزینی که میتواند هم به مدیریت مصرف سوخت و هم کاهش فشار اقتصادی کمک کند اشاره میکند و میگوید: «یکی از راههای مؤثر، آزادسازی واردات خودرو است که این اقدام میتواند منجر به واردات خودروهای باکیفیت و ارزانتر، مانند نمونههای خارجی شود. این کار باعث کاهش وابستگی به تولیدات داخلی میشود، چون تولیدات داخلی در حال حاضر یکی از عوامل اصلی افزایش مصرف بنزین در کشور هستند.»
انتظارات رانندگان تاکسی از دولت
حسینیفر، راننده تاکسیهای آنلاین با گلایه از افزایش قیمت قطعات و کالاهای مصرفی خودرو میگوید: «در ماه گذشته بدون اینکه قیمت بنزین افزایشی داشته باشد، حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد قیمت برخی از کالاهای مصرفی خودرو بالا رفته است. اگر قیمت بنزین به ۵ هزار تومان برسد، وضعیت بدتر خواهد شد و باید افزایش نرخ کرایهها، بهانهجوییهای صنفی و اعتراض مسافران را شاهد باشیم.»
او با اشاره به مشکلات رانندگان تاکسی توضیح میدهد: «با اجرای هر طرح، فقط چند روز یا چند ماه مبلغ اندکی ـ مثلاً دوهزار تومان به ازای هر کیلومتر ـ به رانندگان پرداخت میشود، اما پس از مدتی این پرداختها هم قطع میشود. این وضعیت ناپایدار برای ما رانندگان ناعادلانه است. برای همین ما رانندگان میخواهیم بدانیم که سازوکاری برای نظارت بر این سهمیه وجود دارد تا عدالت رعایت شود و سوءاستفاده رخ ندهد؟»
حسینیفر در عین حال مزیت احتمالی افزایش نرخ بنزین را کاهش ترافیک میداند و میگوید: «با اجرای این طرح شاید مردم کمتر با خودروهای شخصی بیرون بیایند و همین موضوع میتواند به بهبود هوای آلوده شهر کمک کند.» او با بیان اینکه واقعی شدن قیمتها باید همراه با واقعی شدن میزان حقوقها باشد تا سطح رفاه و توان خرید مردم بهبود یابد، میگوید: «برخی میگویند قیمت هر لیتر بنزین در ترکیه حدود ۲۸ تا ۵۳ لیر است، در حالی که در ایران هر لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومان قیمت دارد که بسیار پایین است. اگر بحث مقایسه است، باید حقوق کارگران و کارمندان در ایران هم واقعی شود و با حقوق افراد در ترکیه مقایسه شود. من دو فرزند دارم و با اینکه دوشغله هستم، با حقوق یک ماه خود نمیتوانم خریدهای روزمره آنها را تأمین کنم. تفاوت در قدرت خرید و سطح درآمدها یکی از مشکلات اصلی جامعه ماست. درخواست من از دولت این است که وقتی قیمتها را بهروز میکنند، میزان حقوق کارگران را هم بهروز کنند. چون وقتی در ابتدای سال حقوق ما مثلاً معادل ۲۰۰ دلار تعیین میشود، در پایان سال این مبلغ به ۱۵۰ دلار کاهش یافته است.»
چرخه تورمی غیرقابل اجتناب
مؤمن، زنی کارمند و سرپرست خانوار که هر روز از کرج به تهران رفتوآمد دارد، میگوید: «با توجه به عدم ثبات قیمت کالاها که این روزها شاهد هستیم، افزایش نرخ بنزین حتماً روی نرخ تورم تأثیر مستقیم و غیرمستقیم خواهد داشت. اولین و مستقیمترین اثر این افزایش، بالارفتن نرخ کرایههای حملونقل است، چه تاکسیهای درونشهری و چه بینشهری. این موضوع برای کسانی مثل من که مسیرهای طولانی را هر روز طی میکنند، فشار اقتصادی ایجاد میکند. افزایش هزینه حملونقل کالاها هم بهطور اجتنابناپذیر باعث رشد قیمت کالاهای وابسته به جابهجایی میشود. در نتیجه سبد مصرفی خانوارها تحتتأثیر قرار میگیرد و قدرت خرید کاهش مییابد. این چرخه تورمی غیرقابل اجتناب است و بیشترین فشار آن بر دوش خانوادههایی خواهد بود که سرپرست خانوار هستند و باید هزینههای روزانه را مدیریت کنند.»
او که سالها قبل، در یک مرکز پژوهشی فعالیت داشته، می گوید: « من از مسئولان دولت این سؤال را دارم که با اجرای افزایش نرخ بنزین، همزمان چه برنامهای برای توسعه حملونقل عمومی (مترو، اتوبوس و...) دارد تا مردم بتوانند جایگزین مناسبی برای خودرو شخصی داشته باشند؟»
او میگوید: «افزایش ناوگان برای حملونقل عمومی هم میتواند توجیهی برای این افزایش قیمت باشد. اما ما مردم متوجه عدم زیرساخت درست در حملونقل عمومی هستیم و تا بهبود این وضعیت را تجربه نکنیم دولت نمیتواند توقع حمایت مردم از افزایش قیمت بنزین را داشته باشد. با سوخت مازوت هم نمیتوان به بهانه کاهش آلودگی هوا به این مورد اشاره کرد. به نظر من برای مدیریت مصرف سوخت بدون ایجاد فشار شدید بر مردم، میتوان ترکیبی از سهمیهبندی هوشمند، تقویت حملونقل عمومی و حمایت هدفمند از دهکهای پایین را اجرا کرد. این یعنی دولت ابتدا سهمیه عادلانهای برای هر خانوار تعیین و فقط مصرف مازاد را با قیمت واقعی محاسبه کند تا هزینه بنزین برای اقشار کمدرآمد افزایش نیابد. همزمان باید بخشی از درآمد افزایش قیمت صرف نوسازی اتوبوسها، توسعه خطوط مترو و بهبود کیفیت تاکسیهای شهری شود تا مردم واقعاً امکان جایگزینی سفر با خودروی شخصی را داشته باشند. همچنین میتوان با ارائه کارتهای اعتباری حملونقل، تخفیف برای سفرهای کاری و تشویق دورکاری در ادارات، هزینه رفتوآمد را کاهش داد. این ترکیب، هم مصرف سوخت را کنترل و هم کمترین فشار را بر زندگی روزمره مردم وارد میکند.»
حملونقل عمومی نیازمند سرمایهگذاری
فرجی، واردکننده کالا با اشاره به تجربیاتش در سالهای گذشته در پی افزایش قیمت بنزین میگوید: «این موضوع تأثیر مستقیم و قابل ملاحظهای بر تورم و قیمت اقلام ضروری دارد. اما دولت باید چند اقدام اساسی انجام دهد. اولاً، باید حملونقل عمومی را به سرعت گسترش دهد و خودروهای فرسوده را از مدار خارج کند تا تردد و آلودگی و هزینههای حملونقل کاهش یابد. ثانیاً، کنترل نرخ تورم در کالاهای اساسی که تأثیر زیادی بر سطح قیمتها دارند، باید در دستور کار قرار گیرد تا فشار اقتصادی بر مردم کاهش یابد. همچنین، حمایت از مشاغل کوچک و متوسط که در حال حاضر فعالیت میکنند، ضروری است تا بتوانند در شرایط اقتصادی سخت، پایداری خود را حفظ کنند و این اقدامات در مجموع میتواند به کاهش فشار اقتصادی بر مردم کمک کند.»
او با طرح این پرسش که دولت با اجرای این طرح چه میزان میتواند واردات بنزین را کاهش دهد و صرفهجویی ارزی ایجاد کند؟ میگوید: «دولت در حملونقل عمومی سرمایهگذاری کافی انجام نداده است. این عدم سرمایهگذاری باعث میشود که درآمدهای حاصل از این بخش به صورت مالی به دست دولت برسد، اما در عین حال، نارضایتی مردم از وضعیت حملونقل عمومی بیشتر میشود. بنابراین، عدم توجه به بهبود و توسعه حملونقل عمومی، باعث تشدید نارضایتی اجتماعی میشود. تمامی اقشار جامعه، چه قشر متوسط، چه قشر ضعیف و چه قشر مرفه، در مواجهه با افزایش هزینههای زندگی تحت فشار قرار میگیرند. این فشار ناشی از رشد هزینهها به طور نسبی برای همه یکسان است، اما تأثیر آن بر قشر مرفه کمتر و بر قشر ضعیف بسیار بیشتر است. در نتیجه، در شرایط کنونی، قشر متوسط و بویژه قشر ضعیف بیشترین فشار را تحمل میکنند، چون توانایی کمتری در مقابله با افزایش هزینهها دارند، در حالی که قشر مرفه نسبت به دیگر اقشار کمتر تحت تأثیر قرار میگیرد.» مسیبی، دانشجوی ۲۲ ساله درباره مدیریت مصرف سوخت بدون ایجاد فشار شدید به مردم میگوید: «میتوان ترکیبی از سهمیهبندی هوشمند، تقویت حملونقل عمومی و حمایت هدفمند از دهکهای پایین را اجرا کرد. اما بهنظرم اگر قیمت بنزین بالا برود، مردم کمتر از ماشین شخصی استفاده میکنند و این میتواند به کاهش ترافیک و آلودگی کمک کند. البته باید همزمان وضعیت و تعداد اتوبوس و قطارهای مترو بهتر شود، اگرنه نتیجه اجرای این طرح فقط فشار اقتصادی روی مردم میشود.»
تورم روانی
وهابی، مغازه میوهفروشی دارد، او با اشاره به تأثیر روانی خبر گرانی بنزین میگوید: «وقتی خبر افزایش قیمت منتشر میشود، حتی پیش از اجرای آن، بسیاری از فروشندگان اجناس خود را گران میکنند.
این تصور ذهنی باعث میشود قیمتها بالا برود چون فروشندهها فکر میکنند هزینه حملونقل و خرید بعدی بیشتر خواهد شد. به نظرم همیشه در جامعه ما تورم روانی از خود گرانی بنزین سریعتر عمل میکند. البته با توجه به تجربههای قبلی، مردم به اولین چیزی که پس از شنیدن خبر افزایش قیمت بنزین فکر میکنند، تورم است. وقتی بنزین گران شود، کرایهها بالا میرود و بعد از آن قیمت مواد غذایی و پوشاک و... افزایش پیدا میکند. کارگران و کارمندانی که حقوق ثابت دارند بیشترین انتقاد را دارند، چون دخل و خرجشان با هم نمیخواند. در نهایت این خبر برای اغلب مردم بیشتر احساس نگرانی به همراه دارد تا امید.»
شفاف سازی موضوع
چنانکه در بیان برخی نظرات مردم آمد، سابقه ذهنی مثبتی از تجارب پیشین افزایش قیمت بنزین وجود ندارد. آنها نگران آثار تورمی این تصمیم هستند. با این حال در لابه لای همین اظهار نظرهای مردمی هم به ضرورت اصلاح هدفمند مصرف سوخت و ساماندهی به وضعیت حمل و نقل عمومی تاکید شده است. بنابر این به نظر می رسد درک مشترکی از وجود یک بحران در حوزه بنزین و تبعات ادامه روند فعلی وجود دارد.
کاهش فشار تورم و توزیع عادلانه منابع مهمترین هدف دولت است. برای همین قراراست درآمد حاصل از اصلاح قیمت بنزین صرف مسائل معیشتی شود. در همین راستا، احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی روز گذشته درباره دلایل تعیین نرخ سوم بنزین گفت: «درآمد حاصل از این افزابش قیمت به تأمین مالی کالابرگ اختصاص مییابد. رئیسجمهوری به صراحت دستور دادهاند که منابع حاصل از افزایش نرخ سوخت برای حمایت از معیشت گروههای کمدرآمد صرف شود.» همچنین محمدجعفر قائمپناه، معاون اجرایی رئیسجمهور درباره اهمیت اجرای این طرح گفت: «واردات گسترده بنزین موجب تشدید تورم میشود و فشار اصلی آن بر اقشار کمدرآمد وارد خواهد شد، بنابراین دولت ناچار به اصلاح چرخه معیوب مصرف و یارانه است. مدیریت مصرف انرژی، اصلاح قیمت بنزین و تقویت طرح کالابرگ مهمترین راهکارهای کاهش فشار معیشتی و تورم بر مردم است.»
انتهای پیام/