در گفت‌وگو با «ایران آنلاین» بررسی شد؛
شاخص‌های رویت هلال ماه شوال
عضو دفتر استفتائات رهبر معظم انقلاب و رئیس مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی گفت: تفاوت نظر همچنان که در سایر علوم وجود دارد، در فقه هم هست. تفاوت نظر به تبع پیش می‌آید و اگر بنا باشد اختلاف نظر نباشد هیچ علمی پیشرفت نمی‌کند.
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسین فلاح‌زاده عضو دفتر استفتائات رهبر معظم انقلاب و رئیس مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایران آنلاین در پاسخ به این سوال که با توجه به اختلاف فقهی در اعلام روز عید فطر، مبنای علما برای اعلام این روز چیست، گفت: اصل مسئله ثابت شدن اول ماه با رویت هلال است، یعنی دیده شدن هلال ماه. گاهی ممکن است هلال ماه در افق متولد شده باشد اما به‌خاطر اینکه فرصت توقف آن در افق کوتاه است و نور خورشید هم زیاد است، ماه دیده نشود. به این پدیده اصطلاحا «قران نیرین» می‌گویند، یعنی نور ماه و خورشید نزدیک به هم شده که نور خورشید غالب و نور ماه دیده نمی‌شود.
مقصود از رویت ماه چیست؟
وی در ادامه افزود: ما روایات متعددی داریم که وقتی ماه دیده شد باید روزه گرفت و باز هم وقتی که ماه دیده شد روزه را باید به پایان رساند چرا که فردای آن، روز عید فطر است. اما اختلاف نظری که میان علما وجود دارد، مبنای علمی دارد. اولا مقصود از رویت چیست؟ مثلا منجم وقتی با تلسکوپ ماه را می‌بیند آیا این رویت است یا خیر؟ برخی از مراجع معظم تقلید بر این باورند که رویت باید با چشم عادی و معمولی صورت گیرد. حال برخی از فقها معتقدند که با ابزار و چشم مصلح هم کفایت می‌کند و برخی می‌گویند که کفایت نمی‌کند. اگر با دوربین محل ماه را پیدا کنیم، آن را کنار بگذاریم و با چشم عادی ماه را ببینیم به فتوای همه فقها اشکال ندارد.
حجت‌الاسلام فلاح‌زاده در ادامه اظهار کرد: اختلاف دوم این است که اگر در شهری ماه دیده شد و در شهر یا کشور دیگری ماه دیده نشد این دیده شدن ماه آیا برای همان منطقه است یا برای شهرها و کشورهای دیگر هم کفایت می‌کند؟ اینجا چند نظر فقهی وجود دارد. برخی معتقد هستند که تنها برای آن شهر یا کشور نیست بلکه مناطق نزدیک یا مناطقی که اتحاد افق دارند و از نظر طلوع و غروب ماه، هم افق هستند برای آن‌ها هم کفایت می‌کند. برخی نظرشان این است که کره زمین نیم آن شب و نیم آن روز است، لذا وقتی در منطقه‌ای ماه دیده شد تا نیمکره‌ای که در آن قرار داریم هم کفایت می‌کند. برخی هم نظرشان این است که اگر ماه در منطقه‌ای دیده شد برای همه آن مناطق کافی است. این‌ها مبانی هست که وجود دارد.
در موضوع رویت ماه شهادت بر شهادت کفایت نمی‌کند
عضو دفتر استفتائات رهبر معظم انقلاب خاطرنشان کرد: یک مسئله دیگر هم باز مدنظر است، در رساله‌های توضیح‌المسائل به‌عنوان کتاب فقهی یا فتوایی راه‌هایی براساس همان رویت ذکر شده برای اول ماه وجود دارد. یک مورد اینکه خود انسان ماه را در افق ببیند. اگر فردی ماه را ببیند حتی اگر هیچکس از اهالی محل ندیده باشد برای وی کفایت می‌کند، چون این رویت حسی فرد است. نکته دیگر اینکه اگر ۲ نفر عادل شهادت بدهند که ماه را دیده‌ایم به‌عنوان بینه شرعیه کفایت می‌کند. ولی این شهادت باید توسط کسانی باشد که ماه را دیده‌اند و شهادت بر شهادت کفایت نمی‌کند. یعنی اگر یک نفر ماه را دیده باشد و ۲ نفر بگویند آن یک نفر به ما گفته است که ماه را دیده فایده ندارد، حتی اگر بگوید آن فردی که ماه را دیده، مرجع تقلید باشد.
اگر ۳۰ روز بگذرد و ماه دیده نشود قطعا روز بعد اول ماه جدید است
وی ادامه داد: راه سوم این است که اگر ۳۰ روز از اول ماه بگذرد، چون ماه قمری یا ۲۹ روز است یا ۳۰ روز، پس فردای آن ۳۰ روز، اول ماه جدید است. وقتی ۳۰ روز بگذرد و ماه هم دیده نشود قطعا روز بعد اول ماه جدید است. راه چهارم هم این است که هر راهی که اطمینان حاصل شود، درست است. ولو مثلا فردی بگوید که تقویم‌هایی که نوشته می‌شود علمی است و من قبول دارم. یا از گفته منجمان و اخترشناسان که گفتند ماه دیده شده یا نشده اطمینان حاصل کند. یا دفتر مرجع تقلید فردی اعلام کند که فردا اول ماه است. این مورد جزو هیچ‌کدام از رده‌هایی که برشمردیم نیست، نه ماه را دیده، نه ۲ نفر عادل گفتند و نه ۳۰ روز گذشته است ولی می‌گوید حرف مرجع تقلیدم برای من اطمینان‌آور است.
رئیس مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی در ادامه افزود: همچنان که می‌گویند اگر گروهی آمدند و گفتند ما ماه را دیده‌ایم و از حرف آن‌ها اینطور برداشت نمی‌شود که توطئه یا تبانی در کار است، وقتی اطمینان لازم حاصل شود، کافی است. حجت شریف اینجا اطمینان فرد است. اطمینان فرد در هر نکته دیگری هم کافی است، مثلا لباسی نجس شده باشد و زمان شست‌وشو مطمئن شود که دیگر کافی است و لباس پاک شده کفایت می‌کند، یا مثلا مطمئن شود اذان شده می‌تواند نماز بخواند.
وی بیان کرد: راه آخر حکم حاکم است. اسلام در یک سری موارد که در صورت ایجاد اختلاف به ضرر جامعه اسلامی تمام می‌شود یک نفر را برای فصل‌الخطاب قرار داده است. در این شرایط اگر حاکم حکم به اول ماه کند تبعیت از حکم وی بر همه لازم است. همچنان که در سایر امور هم همین گونه است و این مسئله غیر از بحث تقلید است. تبعیت غیر از تقلید است.
اگر اختلاف نظر نباشد، هیچ علمی پیشرفت نمی‌کند
حجت‌الاسلام فلاح‌زاده درباره اینکه چرا برخی مراجع نظرشان با مراجع دیگر متفاوت است، خاطرنشان کرد: تفاوت نظر همچنان که در سایر علوم وجود دارد، در فقه هم هست. در دانش پزشکی نسبت به عوامل برخی از بیماری‌ها و راه درمان آن‌ها اختلاف میان پزشکان و متخصصان مربوطه آن وجود دارد. در سایر علوم هم همین گونه است.
وی در ادامه افزود: فقه یک علم است، هرچند علم دینی است و منابع معتبری مثل قرآن و روایات دارد اما به هرحال معصوم که نیست. در زمان غیبت، از فقها و دانشمندان صاحب نظر این رشته که قرآن را مطالعه کرده باشد، روایات را بررسی کرده باشد و از آن حکمی را استنباط کرده باید تبعیت کرد.
عضو دفتر استفتائات رهبر معظم انقلاب ادامه داد: تفاوت نظر به تبع پیش می‌آید و اگر بنا باشد اختلاف نظر نباشد هیچ علمی پیشرفت نمی‌کند. زنده بودن علم فقه هم به این است. یکی از شرایط مرجع تقلید این است که زنده باشد و همگام با زمان موضوعات را بشناسد و بر اساس آن‌ها نظر دین را اعلام کند.
انتهای پیام/