معرفی کتاب| از جمهوری تا انقلاب

به گزارش گروه فرهنگی ایران آنلاین، نگارش تاریخ انقلاب‌ها به‌دلیل اینکه ما در جریان آن با حوادث استثنائی مواجه هستیم، فرایند بسیار سخت و پیچیده‌ای است. در جریان این حوادث استثنائی، این مردم هستند که برای تغییر نظام حاکم، مستقیماً مسیر تاریخ را می‌پیمایند. فعالیت در این زمینه زمانی سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌شود که پژوهشگر پیش از سپری شدن یک مدت زمان طولانی و در حالی که شعله‌های حادثه در حال زبانه کشیدن است، به روایت تاریخ مرتبط با آن بپردازد. با اینهمه به‌نظر می‌رسد عزمی بشاره پژوهشگر مصری توانسته در کتاب دو جلدی «انقلاب مصر» که به تازگی موسسه انتشارات ایران آن را منتشر کرده به‌خوبی از عهده این کار برآید.

جلد اول این کتاب با عنوان «مصر: از جمهوری ژوئیه تا انقلاب ژانویه» راوی این دوره زمانی ست و عزمی که مدیرکل مرکز تحقیقات و مطالعات سیاسی و عضو هیئت مدیرۀ این مرکز عربی روایتی دقیق از این دوره مهم دارد. بشاره عزمی بین سال‌های ۱۹۸۶ و ۱۹۹۶ به عنوان استاد فلسفه و مطالعات فرهنگی در دانشگاه‌های معتبر تدریس کرد و در تأسیس مراکزی تحقیقاتی در فلسطین از جمله «مؤسسۀ فلسطینی مطالعات دموکراسی» مشارکت داشت. بشاره سال ۲۰۰۷ پس از تهدید اسرائیلی‌ها مجبور به جلای وطن شد. او در کنار مقالات بسیار در حوزۀ فرهنگ، اندیشه و تاریخ سیاسی خاورمیانه، سال ۲۰۱۱ کتابی مهم دربارۀ انقلاب‌های عربی نوشت که همان‌سال‌ها در سه مجلد منتشر شد: «انقلاب شکوهمند تونس»، «سوریه، مسیری دردناک به سوی آزادی: تلاشی در تاریخ» و «انقلاب مصر». این آثار به‌دلایل وقوع انقلاب در کشورهای عربی می‌پردازد و ریشه‌های آن را مورد واکاوی قرار می‌دهد. آثاری که ضمن ارائۀ مستندات و روایت‌هایی دقیق از جزئیات روزانۀ این انقلاب‌ها، نگاهی تحلیلی نیز در خود دارد و زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هر انقلاب را با یکدیگر پیوند می‌دهد و چشم‌اندازی روشن و شفاف پیش روی مخاطبان خود می‌گذارد. 

«انقلاب مصر» نوشتۀ عزمی بشاره که برای اولین‌بار ترجمه و در اختیار مخاطبان فارسی‌زبان قرار می‌گیرد، کتابی دوجلدی است که جلد اول آن، دورۀ تاریخی سال ۱۹۵۲ تا ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ (روز کناره‌گیری حسنی مبارک رئیس جمهور مصر) را پوشش می‌دهد و زیرعنوان «از جمهوری ژوئیه تا انقلاب ژانویه» برای آن در نظر گرفته شده است. جلد دوم، با زیرعنوان «از انقلاب تا کودتا»، اثری‌ است تاریخی و تحلیلی که نویسنده در آن با نگاهی جامع و گسترده، درک ساختار دولت و جامعه، رابطۀ ارتش با سیاست و گسترش اختیارات ریاست‌جمهوری در مصر را برای مخاطب روشن می‌سازد؛ دوره‌ای که به انقلاب ژانویه مصر منتج می‌شود. بشاره در این کتاب مفصل به مستندسازی و تحلیل انقلاب ۲۵ ژانویه بر اساس شهادت‌ها و منابع می‌پردازد و در بخش دوم دورۀ زمانی بین ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ تا ۳ ژوئیه ۲۰۱۳ را زیر ذره‌بین می‌برد و دلایل و زمینه‌های شکست فرایند انتقال قدرت در مصر را تحلیل می‌کند. نویسنده در بخشی از مقدمۀ کتاب روی این نکته تأکید می‌کند که «متوجه طولانی‌شدن کتاب هستم؛ اما درک تاریخ انقلاب مصر و تحلیل پیشینه اجتماعی و تاریخی آن بدون مستندات دقیق و دقیق ممکن نخواهد بود. اگر مبنا را بر این بگذاریم که چنین کتابی می‌خواهد شأن مرجعیت تاریخی به خود بگیرد و منبعی باشد برای محققان، جامعه، سیاستمداران و روشنفکران، پس باید در عمق مسائل غور کند و به سادگی از کنار موضوعات نگذرد.» همان‌طور که عزمی بشاره اشاره می‌کند این کتاب، یک اثر ژورنالیستی نیست که نویسندگانی غیربومی، پس از مدتی اقامت در مصر و انجام برخی مصاحبه‌ها نوشته‌‌ باشند و در نهایت نیز نتوانند تصویر و درک درستی به مخاطب ارائه دهند؛ بلکه نویسندۀ کتاب «انقلاب مصر» علاوه بر تحلیل نظری میان رشته‌ای (علوم سیاسی، اقتصاد، تاریخ، جامعه‌شناسی و تحلیل گفتمان) وظیفه‌ای به‌عهده می‌گیرد و آن ترسیم دلایل یک انقلاب و ریشه‌شناسی آن است. انتشارات ایران تا کنون کتاب‌های زیادی درباره تحولات تاریخی، سیاسی و اجتماعی خاورمیانه منتشر کرده است و در این کتاب نیز توجهی جدی به انقلاب مهم مصر داشته که می‌تواند برای مخاطبان این حوزه بسیار خواندنی و پرنکته باشد.