افزایش یارانه و کالابرگ سپر سفره مردم در مقابل تورم

به گزارش گروه اقتصادی ایران آنلاین، یک خانوار کارگری در اسفندماه ۱۳۹۹ در دولت قبل باید ۴۴ درصد مجموع درآمد و یارانه‌اش را صرف خرید ۱۱ قلم کالای اساسی می‌کرد اما در اسفند ۱۴۰۲ با بهره‌مندی از افزایش چند برابری یارانه نقدی و توزیع طرح کالابرگ الکترونیکی در دولت سیزدهم، ۲۲ تا ۲۳ درصد مجموع درآمد و یارانه‌اش را صرف خرید این ۱۱ قلم کالا کرده است.
طی هفته‌های اخیر، رسانه‌های نزدیک به دولت روحانی به صورت هماهنگ اقدام به تولید گزارش‌هایی درباره میزان رشد قیمت کالاهای خوراکی در دو سال و نیم دولت سیزدهم کردند و از کاهش قدرت خرید مردم در این مدت گفتند. این ادعا در حالی است که برای سنجش قدرت خرید، تنها ملاک قرار دادن قیمت‌ها باعث خطا در نتیجه‌گیری می‌شود؛ چراکه برای سنجش قدرت خرید، هر دو سوی درآمد و هزینه خانوار باید محاسبه شود. مقایسه سطح درآمد و هزینه یک خانوار ۴ نفره با حقوق کارگری، می‌تواند تصویر دقیقی از وضعیت قدرت خرید خانوار در دولت گذشته و دولت سیزدهم ارائه کند.
در این گزارش، برای قضاوت دقیق قدرت خرید، مجموع کل حقوق یک خانوار کارگری دارای دو فرزند به اضافه کل یارانه دریافتی آن با هزینه تأمین ۱۱ قلم کالای خوراکی اساسی مقایسه شده است. در دولت سیزدهم یارانه نقدی رشد چند برابری داشت و علاوه بر این، اعتبار ۲۲۰ هزار تومانی کالابرگ هم به آن اضافه شده است؛ این در حالی است که در دولت گذشته فقط یک بار در سال ۱۳۹۸ پس از گرانی بنزین، رقم ناچیزی به یارانه نقدی مردم اضافه شد.
دولت سیزدهم از اوایل سال ۱۴۰۱ سیاست ارز ۴۲۰۰ تومانی را کنار گذاشت و به جای آن به حدود
۹۰ درصد مردم یارانه‌های نقدی ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی پرداخت کرد. یارانه‌های ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی چند برابر یارانه‌هایی است که در دولت‌های گذشته به طور نقدی به مردم پرداخت می‌شد و در دهک‌های پایین درآمدی سبب افزایش قدرت خرید آنها شد و نهایتاً شاخص ضریب جینی (شکاف درآمدی) را در سال ۱۴۰۱ پایین آورد.
افزایش حدود ۵ برابری یارانه نقدی خانوارها نسبت به دولت گذشته در سال ۱۴۰۱ و اجرای طرح کالابرگ الکترونیک در سال ۱۴۰۲ سبب بهبود قدرت خرید خانوارهای متوسط و کم‌درآمد جامعه برای تأمین مواد خوراکی با وجود تداوم رشد قیمت‌ها شده است. با اجرای طرح بزرگ کالابرگ الکترونیکی در سال ۱۴۰۲، تمامی خانوارهای دهک‌های اول تا هفتم (بالغ بر ۶۱ میلیون ایرانی) مشمول افزایش یارانه شدند و در این طرح، ابتدا یارانه افراد مشمول حداقل به میزان ۱۲۰ هزار تومان افزایش یافت و در مرحله دوم این رقم اضافی به ۲۲۰ هزار تومان رسید.
در این طرح یک سبد ۱۱ قلمی برای تأمین حداقل کالری، پروتئین، ریزمغذی و ویتامین‌های لازم برای هر فرد (منطبق با نظر انستیتو تغذیه ایران) با قیمت‌های ثابت انتخاب شده است. به موجب این طرح، اعتبار کالابرگ برای همه یارانه‌بگیران از یک ماه قبل واریز می‌شود، اما برای دهک‌های اول تا هفتم، علاوه بر اعتبار موجود (۴۰۰ هزار تومان و ۳۰۰ هزار تومان)، اعتبار اضافی به مبلغ ۲۲۰ هزار تومان هم داده می‌شود. ۱۱ قلم کالای اساسی شامل برنج، گوشت منجمد گوساله، حبوبات، شیر کم‌چرب، پنیر، ماست، مرغ، تخم‌مرغ، روغن مایع، ماکارونی و قند و شکر است که خانواده‌ها در دهک‌های اول تا هفتم می‌توانند این اقلام را با قیمت ثابت از طریق کالابرگ الکترونیکی خریداری کنند. مبنای قیمت‌های اعلام‌شده در طرح کالابرگ الکترونیکی بر اساس قیمت‌های سال ۱۴۰۱ است؛ به ‌عنوان مثال یک خانوار ۴ نفره در طول هر ماه می‌تواند ۸ کیلو برنج به قیمت ۴۰ هزار تومان دریافت کند؛ ضمن اینکه طبق این طرح، در صورت افزایش قیمت کالاها در بازار، قیمت ۱۱ قلم کالای اعلام‌شده در سبد خرید خانوارها تا انتهای سال ۱۴۰۲ ثابت مانده و بر اساس قیمت مبنای ۱۴۰۱ است و دولت مابه‌التفاوت قیمت هر یک از ۱۱ قلم کالا در سال ۱۴۰۲ با قیمت مبنای ۱۴۰۱ را پرداخت می‌کرد.
 
آمارسازی منتقدان دولت
رسانه‌های نزدیک به دولت قبل با تمرکز بر افزایش قیمت‌ها و سانسور اقدامات دولت سیزدهم در چند برابر کردن یارانه نقدی و کالابرگ اعتباری، به گونه‌ای ‌برای مخاطب گزینش آماری کرده و قیمت مواد غذایی را با چند سال قبل مقایسه می‌کنند تا کاهش قدرت خرید را القا نمایند؛ گویی در دولت سیزدهم قیمت‌ها افزایش یافته اما حقوق‌ و یارانه هیچ تغییری نسبت به دولت گذشته نکرده و ثابت مانده است. این در حالی است که نمی‌توان آثار افزایش قیمت مواد خوراکی پس از حذف ارز ۴۲۰۰ را در محاسبات مربوط به هزینه‌های مردم آورد اما یارانه نقدی پرداختی را جزو درآمدهای مردم محاسبه نکرد و این اشتباهی است که منتقدان دولت مرتکب می‌شوند. اشتباه مهم منتقدان دولت، کم‌نمایی درآمد خانوارها در دو سال اخیر است. رسانه‌های حامی دولت گذشته، یارانه نقدی ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی که از ابتدای سال ۱۴۰۱ به حساب خانوارها واریز شده را در درآمد خانوارها محاسبه نمی‌کنند و صرفاً به مقایسه هزینه‌ها می‌پردازند. برخلاف محاسبه منتقدان دولت، حداقل درآمد خانوارها پس از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی باید با اضافه کردن یارانه نقدی ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی لحاظ ‌شود. اشتباه دوم منتقدان دولت در محاسبه نکردن قیمت ۱۱ قلم ماده غذایی در سبد کالابرگ اعتباری است که دولت به مردم تخصیص داده است.
این در حالی است که دولت ۱۱ قلم ماده خوراکی مذکور را با قیمت یارانه‌ای به خانوارهای مشمول عرضه می‌کند. جمع خرید ۱۱ قلم ماده غذایی مذکور برای یک خانوار ۴ نفره در قالب طرح کالابرگ با مقدار ماهانه مصرفی مشخص و بر اساس قیمت‌های مصوب به ۲ میلیون و ۴۰۳ هزار تومان می‌رسد. استقبال گسترده چند ده میلیون نفر از مشمولان از کالابرگ اعتباری هم بیانگر موفقیت این طرح و ترجیح مردم به خرید مواد غذایی با نرخ کالابرگ به جای خرید از بازار آزاد است. اشتباه دیگر منتقدان دولت، نادیده گرفتن موضوع افزوده شدن یارانه ۲۲۰ هزار تومانی به اقشار مشمول (بیش از ۶۰ میلیون نفر از مردم) در صورت خرید ۱۱ قلم ماده خوراکی از طریق طرح کالابرگ اعتباری است. بنابراین به عنوان مثال، یک خانوار ۴ نفره با خرید از طریق کالابرگ اعتباری، ۸۸۰ هزار تومان یارانه تشویقی هم دریافت می‌کند.  کل یارانه دریافتی یک خانوار ۴ نفره با درآمد متوسط (دهک‌های ۴ تا ۷) شامل یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان یارانه نقدی به اضافه ۸۸۰ هزار تومان اعتبار کالابرگ است که معادل ۲ میلیون و ۸۰ هزار تومان می‌شود. این رقم برای دهک‌های اول تا سوم به ۲ میلیون و ۴۸۰ هزار تومان افزایش می‌یابد چون یارانه نقدی این اقشار هر نفر ۴۰۰ هزار تومان است.
 
ارتقا قدرت خرید کارگران با بهره‌مندی از یارانه و کالابرگ
اگر خانوارهای کارگری را لحاظ کنیم، مشخص می‌شود در دولت سیزدهم قدرت خرید آنها بهبود یافته است.
نسبت هزینه خرید ۱۱ قلم کالای اساسی به کل دریافتی یک خانوار کارگری ۴ نفره در اسفند ۱۳۹۹ معادل ۴۴ درصد درآمد آن (مجموع دستمزد و یارانه) بوده است. اما در اسفند ۱۴۰۲ با در نظر گرفتن اینکه ۱۱ قلم کالای یادشده با قیمت یارانه‌ای در قالب کالابرگ به دست مردم می‌رسد و از سوی دیگر یارانه هم در این دولت چند برابر شده و حقوق‌ها هم افزایش یافته، نسبت مذکور برای یک خانوار کارگری ۴ نفره جزو دهک‌های متوسط به ۲۳ درصد و در دهک‌های کم‌درآمد به ۲۲ درصد کاهش یافته که به وضوح نشان‌دهنده بهبود قدرت خرید مردم بویژه در حوزه خرید کالاهای اساسی است.
در واقع با خرید از بسته اعتباری کالابرگ، نسبت هزینه ۱۱ قلم کالای خوراکی اساسی به درآمد متوسط خانوارهای کارگری در اسفند ۱۴۰۲ نصف اسفند ۱۳۹۹ بوده است. یک خانوار کارگری در اسفند ۱۳۹۹ باید ۴۴ درصد درآمد و یارانه‌اش را صرف خرید ۱۱ قلم کالای اساسی می‌کرد اما در اسفند ۱۴۰۲ با بهره‌مندی از طرح کالابرگ و یارانه نقدی چند برابری، ۲۲ تا ۲۳ درصد درآمد و یارانه‌اش را صرف خرید این ۱۱ قلم کالا کرده است.