معمای روزهای آخر دمشق
رسانه منطقه‌ای «میدل ایست آی»، در گزارش مبسوطی به نقل از برخی منابع امنیتی ادعا کرده، طرح رژیم صهیونیستی برای سوریه، تجزیه این کشور به سه منطقه با حفظ دولت بشار اسد بوده است. به ادعای این رسانه، پیشروی تحریرالشام باعث شده طرح اسرائیل ناکام شود. اگرچه در ابتدای پیشروی معارضین در سوریه منابع عبری در گزارش‌های خبری خود خبر دادند که رژیم اسرائیل به دنبال تضعیف بشار اسد و تبدیل دولت او به یک «دولت فرومانده» بوده است اما باید منتظر بود تا گزارش‌های تکمیلی درباره ادعای میدل ایست آی منتشر شود.
به گزارش گروه بین الملل ایران آنلاین، نکته قابل تأمل در این گزارش اما، نقش امارات عربی متحده است که تلاش داشته در کانون پلن اسرائیلی برای سوریه قرار بگیرد و وظیفه ارائه مشوق‌های مالی به دولت اسد برای حفظ آن را بر عهده گرفته بود. طبق این گزارش امارات و اردن تا لحظه آخر برای اینکه قدرت به دست جولانی و مبارزان تحریرالشامی خود واگذار نشود تلاش کردند.
منابع امنیتی می‌گویند که اسرائیل می‌خواست بشار اسد را تحت قیمومت امارات در قدرت نگه دارد و همزمان با کردها در شمال شرق و دروزی‌ها در جنوب روابط نظامی و استراتژیک برقرار کند.
به گفته منابع امنیتی که در مورد این توطئه مطلع شده‌اند، سرنگونی دولت بشار اسد طرح اسرائیل برای تجزیه سوریه به سه بلوک به منظور قطع روابطش با ایران و حزب‌الله را ناکام گذاشت.
اسرائیل قصد داشت روابط نظامی و راهبردی با کردها در شمال شرق و دروزی‌ها در جنوب برقرار کند و اسد را در قدرت در دمشق تحت حمایت و کنترل امارات قرار دهد.
این امر همچنین می‌توانست به محدود کردن نفوذ ترکیه در سوریه به ادلب و شمال غرب، پایگاه هیأت تحریر الشام (HTS) و گروه‌های شورشی مورد حمایت ترکیه کمک کند.
این طرح در یک سخنرانی توسط گیدئون سار، وزیر امور خارجه اسرائیل یک ماه پیش اشاره شد که در آن وی گفت اسرائیل باید با کردها و دروزی‌ها در سوریه و لبنان ارتباط بگیرد و افزود که «جنبه‌های سیاسی و امنیتی ای» وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند.
ساعر گفت: «ما باید به تحولات در این زمینه نگاه کنیم و درک کنیم در منطقه‌ای که همیشه در آن اقلیت خواهیم بود، می‌توانیم با سایر اقلیت‌ها اتحادهای طبیعی داشته باشیم».
اما زمانی که ارتش سوریه در حمص و حماه از هم پاشید و راه دمشق را باز گذاشت، این طرح با حوادثی روبه‌رو شد. شورشیان در آن زمان خطوط مقدم را شکسته بودند و حلب به عنوان بزرگ‌ترین شهر سوریه را بدون جنگ تصرف کرده و موازنه قدرت را در جنگ داخلی 13 ساله این کشور تغییر داده بودند.
در ساعات اولیه یکشنبه 8 دسامبر، محمد قاضی الجلالی، نخست‌وزیر سوریه در پیامی ویدیویی گفت که مایل است قدرت را به صورت مسالمت‌آمیز تحویل دهد.
احمد الشرع، رهبر تحریرالشام که با نام ابومحمد الجولانی شناخته می‌شود بسرعت پاسخ داد که آماده است تا جلالی را در قدرت نگه دارد تا زمانی که روند انتقال دولت سازماندهی شود.
امارات و اردن علیه جولانی
منابع امنیتی فاش کردند حتی زمانی که تحریرالشام به پایتخت نزدیک می‌شد سفیران امارات و اردن در سوریه تلاش‌هایی برای جلوگیری از کنترل این گروه نظامی بر دمشق انجام دادند.
اردن، ارتش آزاد سوریه و گروه‌های متحدش را از جنوب تشویق کرد تا قبل از تحریرالشام به دمشق بروند.
منابع امنیتی که نخواستند نامشان فاش شود به میدل ایست آی گفتند، «پیش از رسیدن جولانی، دو سفیر ترتیبی دادند که جنگجویان ارتش آزاد سوریه نخست‌وزیر سوریه را از خانه‌اش به هتل چهارفصل ببرند و در آنجا رسماً نهادهای دولتی را به گروه‌های مسلح این کشور در جنوب تحویل دهند.»
تصاویر جلالی در حال اسکورت به هتل توسط سربازان منطقه حوران در جنوب سوریه متعلق به سپاه پنجم ( یک نیروی نظامی متشکل از شورشیان سابق که قبلاً با دولت سوریه آشتی کرده بودند)، منتشر شده است.
یک منبع گفت: «جلالی متوقف شد و با جولانی تماس گرفت. جولانی به او گفت: «این کار را نکن» و جلالی به این توصیه توجه کرد.
زمانی که اسرائیل متوجه شد نمی‌تواند مانع از تسلط تحریرالشام بر این کشور شود، شروع به تخریب دارایی‌های نظامی سوریه، از جمله غرق کردن ناوگان این کشور در لاذقیه و اشغال سرزمینی از جمله کوه هرمون- بلندترین کوه سوریه در جبل الشیخ در نزدیکی مرز با لبنان و بلندی‌های جولان اشغالی- کرد.این سلاح‌ها در زمان اسد امن بودند. این همان مقداری بود که اسرائیل برای کنترل این سلاح‌ها سرمایه‌گذاری کرد. اما وضعیت این سلاح‌ها در دست شورشیان ناامن محسوب می‌شدند.
مقامات اردن و امارات نسبت به تسلط تحریرالشام و چشم‌انداز یک دولت تحت رهبری اسلامگرایان در سوریه ابراز نگرانی کرده‌اند، حتی اگر همان‌طور که احمد الشرع وعده داده است همه جناح‌ها و مذاهب در دولت نماینده داشته باشند.
از زمان فوران انقلاب‌های عربی در سال 2011 اماراتی‌ها در خط مقدم تلاش‌های ضدانقلابی و ضد دموکراتیک در مصر، لیبی، تونس و یمن بوده‌اند. اردن بیش از یک میلیون پناهنده سوری دارد و مرز بیابانی طولانی با سوریه و قبایلی که در هر دو طرف مرز زندگی می‌کنند، دارد.در واکنش به حوادث دمشق، اردن آخر هفته گذشته کمیته تماس وزیران عرب در مورد سوریه را در عقبه تشکیل داد. در بیانیه‌ای که پس از آن منتشر شد، از نیاز به «نظارت بر روند انتقال» و افزایش تلاش‌ها برای مبارزه با تروریسم با توجه به اینکه خطری برای سوریه و امنیت منطقه است صحبت شد.
آخرین ساعات اسد در دمشق
جزئیات لحظات آخر حکومت بشار اسد ظاهراً تا حدی توسط ابراهیم الامین، سردبیر روزنامه الاخبار که به انعکاس دیدگاه حزب‌الله مشهور است، تأیید شده است.
الامین نوشت که اسد تا جایی به حمایت امارات متحده عربی امیدوار بود که «تا ساعات پایانی» قبل از ترک دمشق منتظر ماند.
او نوشت: «یکی از نزدیکان اسد که تا ساعات پایانی همراه او در دمشق بود، می‌گوید او همچنان امیدوار بود که اتفاقی بزرگ رخ دهد و حمله گروه‌های مسلح متوقف شود. او باور داشت که «جامعه عربی و بین‌المللی» ترجیح می‌دهند او در قدرت بماند تا اینکه اسلامگرایان اداره سوریه را به دست گیرند.»
اسد زمانی متوجه پایان بازی شد که وزیر امور خارجه ترکیه، هاکان فیدان، همتایان روسی و ایرانی خود، سرگئی لاوروف و عباس عراقچی را که همگی در کنفرانسی در قطر حضور داشتند، قانع کرد که مداخله نکنند.
الامین افزود: «به محض اینکه روس‌ها و ایرانی‌ها به بشار اسد اطلاع دادند که در قلب نبرد دخالت نخواهند کرد، او متوجه شد که شکست نزدیک است.»
او همچنین بیان کرد که حزب‌الله نیز به این نتیجه رسیده بود که کمک به اسد بی‌فایده است، چراکه ارتش خودش نیز حاضر به جنگیدن برای او نبود.
در همین حال، طرح اسرائیل برای تقسیم سوریه که از هفته‌ها قبل در حال شکل‌گیری بود با علم به اینکه توافق آتش‌بس با حزب‌الله در لبنان که در پایان ماه گذشته منعقد شده بود در راه است، شتاب گرفت.
محمد بن زاید، رئیس امارات تماس‌های خود را با جامعه دروزی‌های اسرائیل افزایش داد. او در ۷ دسامبر در ابوظبی با شیخ موفق طریف، رهبر معنوی دروزی‌های اسرائیل دیدار کرد.
یک هفته پیش از این، ایالات متحده و امارات گفت‌و‌گوهایی انجام داده بودند که در آن از چشم‌انداز لغو تحریم‌ها به‌عنوان اهرمی برای متقاعد کردن اسد به قطع روابط با ایران و بستن مسیرهای ارسال تسلیحات ایرانی به حزب‌الله از طریق سوریه استفاده شود.
سخت‌ترین تحریم‌های اعمال‌شده علیه سوریه، معروف به قانون سزار که در سال ۲۰۱۹ توسط کنگره امریکا تصویب شد روز جمعه منقضی خواهد شد مگر اینکه توسط قانونگذاران ایالات متحده تمدید شود.
روز جمعه مقامات امریکایی برای اولین بار به دمشق رفتند تا مذاکرات رسمی با نمایندگان هیأت تحریر الشام (HTS) انجام دهند؛ گروهی که همچنان در امریکا و سایر کشورهای غربی به‌عنوان یک گروه تروریستی شناخته می‌شود. گیر پدرسن، نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه روز سه‌شنبه به شورای امنیت گفت که برای رفع نیازهای عظیم سوریه، پایان «آرام و تدریجی» تحریم‌ها ضروری است.
نگرانی ترکیه از عملیات‌های اسرائیل
برنامه‌های اسرائیل برای سوریه مدت‌ها قبل از رخدادهای کنونی، زنگ خطر را در آنکارا به صدا درآورده بود.
در اکتبر، پارلمان ترکیه جلسه‌ای پشت درهای بسته برگزار کرد تا به عملیات نظامی اسرائیل بپردازد؛ اقداماتی که رهبران ترکیه آن را یک «تهدید امنیت ملی» تلقی کردند.
دو ماه پیش از سخنرانی گیدئون ساعر، رئیس‌جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان در سپتامبر به پارلمان گفت که اسرائیل جاه‌طلبی‌های توسعه‌طلبانه‌ای دارد که ممکن است «بخش‌هایی از آناتولی» را هدف قرار دهد.
اردوغان گفت: «دستور کار توسعه‌طلبانه اسرائیل که توسط افراط‌‌گرایی مذهبی هدایت می‌شود فقط به غزه محدود نمی‌شود. هدف بعدی آنها ممکن است سرزمین ما باشد.»
وزیر امور خارجه ترکیه، هاکان فیدان که پیشتر رئیس سازمان اطلاعات این کشور بود در یک جلسه پرسش و پاسخ در کنفرانس دوحه و همزمان با فروپاشی دولت اسد این پیام را تأیید کرد.
فیدان اظهار کرد: «اسرائیل نه خواهان و نه مایل به برکناری اسد بود» و افزود که ایالات متحده به ترکیه اطلاع داده که اسرائیل فقط خواهان باقی ماندن اسد در قدرت بوده است.
وقتی از فیدان پرسیده شد که آیا اسد عضوی فعال از محور مقاومت ایران بوده است، او پاسخ داد: «در طول ۱۳ سالی که من رئیس سازمان اطلاعات بودم، با ایران در ارتباط بودم. همیشه به آنها می‌گفتم که ایده اسد به‌عنوان جبهه مقاومت، برخلاف نظر ایران است.»
دعوت اردوغان به اقدام علیه اسرائیل اخیراً توسط متحد سیاسی او، دولت باغچلی، رهبر حزب حرکت ملی (MHP)، تکرار شده است.
باغچلی اظهار کرد: «اگر اسرائیل به جاه‌طلبی‌های توسعه‌طلبانه خود با سیاست‌های هژمونی و تجاوز ادامه دهد، رویارویی بین ترکیه و اسرائیل اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.»
احمد الشرع تلاش کرده است تا ترس‌های غرب از اینکه سوریه تحت حکومت او به پایگاهی برای حملات علیه اسرائیل تبدیل شود، کاهش دهد. او این هفته به بی‌بی‌سی گفت که سوریه تهدیدی برای جهان نیست و خواستار لغو تحریم‌ها شد.
او بیان کرد: «اکنون، پس از تمام آنچه رخ داده است، باید تحریم‌ها برداشته شوند، زیرا این تحریم‌ها علیه رژیم قدیمی اعمال شده بودند. قربانی و ظالم نباید به یک شکل مورد برخورد قرار گیرند.»
چالش جولانی با جولان
منابع امنیتی مطمئن هستند که دیر یا زود رهبر تحریر الشام باید به مسأله اشغال سرزمین‌های سوریه توسط اسرائیل فراتر از بلندی‌های جولان بپردازد. بلندی‌های جولان که به‌طور بین‌المللی به‌عنوان بخشی از سوریه شناخته می‌شود، از سال ۱۹۶۷ توسط اسرائیل اشغال و بعدها ضمیمه شده است.
هنگامی که نیروهای اسرائیلی بلندی‌های جولان را اشغال کردند، نزدیک به ۱۳۰,۰۰۰ سوری از خانه‌هایشان رانده شدند. آنها در حومه دمشق سکنی گزیدند و از آن زمان جامعه آنها به بیش از ۸۰۰,۰۰۰ نفر رسیده است. خانواده جولانی نیز یکی از این خانواده‌ها بود.
یک منبع امنیتی گفت: «برخلاف صحرای سینا، که نیروهای اسرائیلی در سال ۱۹۶۷ اشغال کرده و سپس بازگرداندند، اسرائیل بلندی‌های جولان را ضمیمه کرده است. این به این معناست که هیچ راهی برای صلح در این مسأله باز نبود، زیرا هیچ سوری‌ای ادعای خود را رها نمی‌کرد.»
او افزود: «اگرچه نتانیاهو می‌خواهد ما باور کنیم که او با شکستن زنجیره محور مقاومت ایران در سوریه پیروز شده است، واقعیت این است که یک محور جدید به سرعت در حال شکل‌گیری است که ترکیه و سوریه جدید با رهبری اسلام‌گرای سنی در مرکز آن قرار دارند. این تنها چالش‌های پیش روی اسرائیل را با باز کردن جبهه‌ای در برابر جهان گسترده سنی عمیق‌تر می‌کند.»
«میدل ایست آی» برای اظهار نظر با وزارت خارجه اسرائیل تماس گرفت اما تا زمان انتشار پاسخ دریافت نکرد.
این وزارتخانه پیشتر پیشروی نیروهای اسرائیلی به قلمرو سوریه فراتر از بلندی‌های جولان اشغالی را یک «عملیات محدود و موقت» توصیف کرده و گفته بود که این اقدام «به دلایل دفاعی و به‌دلیل تهدیدات گروه‌های جهادی فعال در نزدیکی مرز ضروری بود.»
روز سه‌شنبه، نخست‌وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو از نیروهای مستقر در قله کوه هرمون بازدید کرد و گفت نیروهای اسرائیلی «تا زمانی که ترتیبات دیگری که امنیت اسرائیل را تضمین کند یافت نشود، در این مکان مهم باقی خواهند ماند.»
اسرائیل همچنین از حمایت ترکیه از گروه‌های شورشی سوری و عملیات‌های نظامی علیه کردها در شمال شرق سوریه انتقاد کرده است.
در بیانیه‌ای روز سه‌شنبه، وزارت خارجه اسرائیل گفت: «آخرین کشوری که می‌تواند درباره اشغال در سوریه صحبت کند ترکیه است، هیچ توجیهی برای ادامه تجاوزات و خشونت‌های ترکیه علیه کردها در سوریه وجود ندارد!»
«میدل ایست آی» همچنین برای اظهار نظر با وزارتخانه‌های خارجه امارات و اردن تماس گرفت اما تا زمان انتشار پاسخی دریافت نکرد. در بیانیه‌ای در روز دوشنبه، وزارت خارجه امارات اعلام کرد: «امارات متحده عربی به دقت تحولات جاری در جمهوری عربی سوریه را زیر نظر دارد و بار دیگر بر تعهد خود به وحدت و تمامیت ارضی دولت سوریه و همچنین تضمین امنیت و ثبات برای مردم برادر سوری تأکید می‌کند.»
وزیر خارجه اردن، ایمن صفدی، روز دوشنبه گفت: «این لحظه‌ای تاریخی در کشور برادر سوریه است، لحظه‌ای که نیازمند آن است که همه ما در کنار مردم سوریه بایستیم، به آنها کمک کنیم تا به دستاوردی تاریخی در ساخت آینده‌ای دست یابند که به‌دست خود سوری‌ها شکل می‌گیرد و امنیت، وحدت، ثبات، حاکمیت و حقوق همه سوری‌ها را تضمین می‌کند.»
منبع: Middle East Eye
انتهای پیام/