دوگانه‌های بی ثبات‌ساز در منطقه

به گزارش گروه بین الملل ایران آنلاین، این تبادل پیام بین ما، در جریان گفت‌و‌گو در دمشق اتفاق افتاد. من در آن زمان در وزارت امور خارجه کار می‌کردم و دو سال قبل، از اسد درخواست مصاحبه کرده بودم. پس از گذشت 20 ماه سکوت، از دفتر او تماسی دریافت کردم که از من دعوت کرده بود تا پنج روز دیگر صحبت کنیم. من سفر را با سردبیرم، وزارت امور خارجه و همسر باردارم هماهنگ کردم، سپس به بیروت پرواز کردم و از طریق دره بقاع از مرز زمینی لبنان عبور کرده و به دمشق رفتم.
من اولین روزنامه‌نگار امریکایی بودم که طی سال‌ها با اسد ملاقات کردم و این یک تجربه سوررئال در زمانی بود که دولت سوریه در حال شکست در جنگ بود (این قبل از اعزام نیروی هوایی روسیه برای نجات آنها بود). شورشیان 55 درصد از کشور را تحت کنترل داشتند و خط مقدم نبرد کمتر از 15 کیلومتر (9 مایل) از مرکز شهر دمشق فاصله داشت.

تعامل اسد با غرب؟
یادداشتی روی میز اتاق هتلم نشان می‌داد که پرده‌ها را ببندم تا هدف تک‌تیرانداز‌ها قرار نگیرم و هر شب پس از تاریک شدن هوا، پنجره‌ها با صدای انفجار توپ به لرزش درمی‌آمدند. با این حال، در طول روز، پیاده‌روها مملو از خریداران خوش‌پوش و دختران مدرسه‌ای بود. خانواده‌هایی که پیک‌نیک می‌رفتند و پارک‌ها را پر می‌کردند. خود مصاحبه حتی عجیب‌تر بود. اگرچه کشور اسد در شعله‌های آتش می‌سوخت به طور عادی و با لبخند در آستانه دفتر شخصی‌اش از من استقبال کرد. پس از پرسیدن در مورد خانواده‌ام، به من یک کاپوچینو تعارف کرد و مرا به داخل دعوت کرد. یک آی مک بزرگ روی میز اتاق کار مدرنش بود. نقاشی‌های فرزندانش روی دیوار نصب شده بود (بشار اسد در انگلستان در رشته چشم پزشکی تحصیل کرده بود).
گفت‌و‌گوی ما در زمانی انجام شد که ظاهراً دولت اوباما در حال تجدیدنظر در سیاست خود در سوریه بود و این بحث حاکم بود که آیا به جای درخواست برکناری اسد باید با او در مبارزه با داعش همکاری کند.
بنابراین فهمیدم مفیدترین کاری که می‌توانم با مصاحبه انجام دهم این بود که بفهمم آیا بشار اسد واقعاً کسی است که غرب می‌تواند با او تعامل کند یا خیر؟
سؤال دیگری که برای من ایجاد شد این بود که چرا اسد (یا نزدیکانش) من را برای این گفت‌و‌گو انتخاب کرده بود؟

دوگانه افراط‌گرایی و سکولاریسم
پس از کنکاش‌های فراوان بعدی، از طریق دیپلمات‌های امریکایی، مقامات اطلاعاتی، کارشناسان خاورمیانه و تبعیدیان سوری، اجماع حاصل شد که رئیس‌جمهوری سوریه می‌خواهد پیامی به کاخ سفید بفرستد. او نمی‌توانست مستقیماً این کار را انجام دهد، زیرا ایالات متحده روابطش با سوریه را قطع کرده بود. بنابراین به نظر می‌رسید رساندن پیام از طریق «فارن افرز» که مدت‌ها به عنوان بلندگوی تشکیلات واشنگتن تلقی می‌شد، بهترین گزینه باشد.
از زمانی که شورشیان، دمشق را در 8 دسامبر تصرف کردند، ماهیت پیام اسد در آن مصاحبه من را به خود مشغول کرده است، خلاصه پیام این بود: شما در غرب و من در سوریه نباید دشمن باشیم. ما هر دو از اعضای سکولار دنیای مدرن هستیم. ما هر دو با یک دسته می‌جنگیم: تروریست‌های جهادی. او به من گفت که ایده یک اپوزیسیون میانه‌رو در سوریه یک «خیال‌پردازی» است، زیرا «نمی‌توان افراط‌‌گرایی را معتدل کرد».
او گفت که مخالفان سوری «القاعده، داعش و النصره» هستند و چگونه می‌توانید با القاعده مذاکره کنید؟ او استدلال کرد، پس بیایید علیه آن جهادی‌های ترسناک متحد شویم چون همانقدر که من را تهدید می‌کنند برای شما هم خطرناک هستند.

آینده مبهم سوریه
اکنون که اسد از قدرت خارج شده و شورشیان، دمشق را به تصرف خود درآورده‌اند، صحت استدلال او به مسأله فعلی تبدیل شده است.
اولاً، این درست است که دولت اسد واقعاً سکولار بود اما توسط اقلیت علوی‌ها اداره می‌شد. دولت سوریه خیلی با غرب تعامل نکرد. بزرگ‌ترین حامیان خارجی اسد، روسیه و ایران بودند و سیاست خارجی سوریه - که شامل تسلط بر لبنان و به راه انداختن جنگ‌های متعدد علیه اسرائیل می‌شد - به سختی با سیاست واشنگتن همسو بود. اما در مورد شورشیان باید گفت: تاکنون هیأت تحریرالشام (HTS) و رهبر آن، احمد الشرع (ابومحمد الجولانی)، قول داده‌اند به حقوق بسیاری از اقلیت‌های قومی و مذهبی سوریه احترام بگذارند و به مناطق آنها خودمختاری اعطا کنند. الشرع خواستار حاکمیت قانون شده، به سربازان خود دستور داده است که از قصاص اجتناب کنند و وعده عفو اعضای سطح پایین ارتش و پلیس اسد را داده است. اما الشرع یکی از اعضای سابق القاعده است که به دلیل همکاری با شورشیان در عراق به زندان افتاد. تحریرالشام به عنوان یک شاخه منشعب از القاعده هنوز در لیست تروریستی واشنگتن قرار دارد.
الشرع ادعا می‌کند که او و پیروانش از آن زمان به بعد اصلاح شده‌اند، اما دقیقاً مشخص نیست که آیا واقعاً این اتفاق افتاده، یا این فقط یک تاکتیک برای جلب‌نظر منتقدان آنها و کاهش نگرانی‌های غرب است؟ آیا رهبر شورشیان در مورد ماهیت حاکمان جدید سوریه راست می‌گوید یا اسد؟
رئیس‌جمهوری سابق سوریه نشان داد که سکولاریسم در حکومت، فضیلت را تضمین نمی‌کند.
در حالی که من محتاطانه نسبت به آزادی سوریه خوشبینم، همچنین در حال تعدیل خوشحالی خود هستم. هیچ کشوری که بهار عربی را تجربه کرده، ‌گذار به لیبرال دموکراسی را با موفقیت انجام نداده است. دولت بایدن به اندازه کافی شک دارد که تحریرالشام را در حال حاضر در لیست تروریستی خود نگه دارد.
جایگزین‌های اسد با چالش‌های عظیمی روبه‌رو هستند و تا زمانی که در هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌های آینده شروع به مقابله با آنها نکنند، نمی‌دانیم که آیا واقعاً اصلاح شده‌اند یا خیر.

جاناتان تپرمن
سردبیر سابق فارن‌پالیسی
و فارن‌افرز
 
منبع: Foreign Policy