ویلیام کلیولند در کتاب تاریخ خاورمیانه مدرن می‌نویسد: یکی از اصولی که ساختار حکومت عثمانی را شکل داد، میراث کهن تمدن شهری اسلامی بود. این میراث شامل مفهوم دودمان و تداوم مشروعیت سلطنت، حمایت حاکمان از علما و فقها و باور به مسئولیت شرعی سلطان در اجرای قوانین و ارزش‌های اسلامی بود.
در آستانه طلوع اسلام، خاورمیانه صحنه رقابت دو قدرت بزرگ بود: امپراطوری روم شرقی یا همان بیزانس در غرب و امپراطوری ساسانی در شرق. بیزانس که وارث سنت‌های یونانی و رومی بود، بر پایه تمدنی باشکوه بنا شده بود؛ تمدنی که دانش فلسفی یونان، نظام اداری روم و مسیحیت ارتدوکس را در هم آمیخته بود.