علت طولانی شدن غیبت امام زمان (عج) چیست؟/ نقش اساسی امام حسن عسکری (ع) در حفظ و گسترش تشیع

حجت‌الاسلام محمدباقر مشکاتی مشاور علمی معاونت فرهنگی آستان مقدس فاطمی و کارشناس مذهبی در گفت‌وگوی مشروح با خبرنگار فرهنگی ایران آنلاین درباره ویژگی‌ها و خصوصیات امام حسن عسکری (ع) گفت: امام حسن عسکری یازدهمین امام شیعیان، انسانی کامل و معصوم و شخصیتی بسیار والا و دارای فضایل و کمالات فراوانی بودند. ایشان از علم و دانش بسیار گسترده‌ای برخوردار بودند و در همه علوم مختلف از جمله علوم رایج زمانه مانند فقه، اصول، تفسیر، حدیث و کلام تبحر کامل و فوق العاده داشتند. ایشان به عنوان امام و عالم الهی و بزرگ، پاسخگوی سوالات پیچیده علمی و دینی بودند و بسیاری از مسائل را برای شیعیان تبیین می‌کردند.

خصایص امام حسن عسکری (ع)

وی درباره زهد و پارسایی امام حسن عسکری (ع) عنوان کرد: ایشان زندگی ساده و زاهدانه‌ای داشتند و از دنیا و زرق و برق آن روی گردان بودند. امام عسکری همواره به عبادت و نیایش مشغول بودند و شب‌های طولانی را به راز و نیاز با خداوند می‌گذراندند. با وجود شرایط دشوار و تحت نظر بودن حکومت عباسی، امام عسکری با شجاعت و صلابت به رسالت خود ادامه دادند و از حق و حقیقت دفاع کردند. ایشان در برابر تهدیدها و فشارهای حکومت ایستادگی کردند و هیچ‌گاه از مبارزه دست برنداشتند.

حجت‌الاسلام مشکاتی درباره بخشندگی و مهربانی یازدهمین پیشوای شیعیان اظهار کرد: امام حسن بسیار بخشنده و مهربان بودند و به فقرا و مستمندان کمک می‌کردند. ایشان همواره به دنبال رفع مشکلات مردم بودند و با روی گشاده به همه پاسخ می‌دادند. ایشان با ظلم و ستم مبارزه می‌کردند و از حق مظلومان دفاع می‌کردند. ایشان به مردم می‌آموختند که در برابر ظالمان ایستادگی کنند و از حق خود دفاع نمایند.

این کارشناس مذهبی درباره مبارزات امام حسن عسکری (ع) بیان کرد: امام حسن عسکری در شرایط بسیار سختی زندگی می‌کردند و تحت نظر شدید حکومت عباسی بودند. با این حال، ایشان با شجاعت و صلابت به رسالت خود ادامه دادند و خدمات ارزنده‌ای به اسلام و شیعه نمودند. ایشان در دوره‌ای زندگی می‌کردند که حکومت عباسی بر منطقه مسلط بود و شیعیان را تحت فشار قرار می‌داد. ایشان و خانواده‌شان تحت نظر شدید حکومت بودند و محدودیت‌های بسیاری برای آن‌ها اعمال می‌شد.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط سخت، امام عسکری به جای مبارزه آشکار از روش‌های نرم‌افزاری برای مقابله با حکومت استفاده می‌کردند. ایشان با تربیت شاگردان و نشر معارف اسلامی، به تقویت پایه‌های شیعه و مقابله با انحرافات کمک می‌کردند. با وجود محدودیت‌ها، ارتباط خود را با شیعیان حفظ کردند و از طریق نمایندگان و نامه‌نگاری، آن‌ها را هدایت می‌کردند.

مشاور علمی معاونت فرهنگی آستان مقدس فاطمی افزود: شیعیان در آن دوران به دلیل فشارهای حکومت، مجبور بودند به صورت پراکنده زندگی کنند و ارتباط خود را به صورت مخفیانه حفظ کنند. جو ترس و وحشت بر جامعه حاکم بود و شیعیان همواره نگران دستگیری و شکنجه بودند. بسیاری از شیعیان به دلیل ظلم و ستم حکومت، در فقر و تنگدستی به سر می‌بردند. در این دوره، برخی از گروه‌ها به نام اسلام، بدعت‌هایی را در دین ایجاد کرده بودند که باعث انحراف بسیاری از مردم شده بود.

فعالیت‌های یازدهمین پیشوای شیعیان

این کارشناس مذهبی درباره فعالیت‌های امام حسن عسکری توضیح داد: با وجود همه این مشکلات، امام حسن عسکری با تدبیر و حکمت به هدایت شیعیان پرداختند. امام با استفاده از وکلا و نمایندگان و نامه‌نگاری، ارتباط خود را با شیعیان حفظ می‌کردند. شاگردان بسیاری را تربیت کردند که پس از ایشان، مبلغان دین و رهبران شیعه شدند. امام بر حفظ وحدت و انسجام شیعیان تأکید می‌کردند. امام حسن عسکری شیعیان را برای دوران غیبت امام زمان (ع) آماده می‌کردند. به طور خلاصه، دوران امامت امام حسن عسکری علیه السلام، دوره‌ای پر از چالش و سختی بود. با این حال، امام با تدبیر و حکمت خود، توانستند شیعیان را در این شرایط سخت هدایت کنند و مذهب شیعه را حفظ نمایند.

وی درباره نقش امام حسن عسکری در حفظ و گسترش تشیع گفت: امام عسکری علیه السلام با روشنگری و بیان معارف اصیل اسلامی، با انحرافات و بدعت‌هایی که در میان شیعیان رواج یافته بود، مقابله کردند. ایشان با تبیین اصول اعتقادی شیعه و پاسخ به شبهات، پایه‌های اعتقادی شیعیان را مستحکم‌تر کردند. در شرایطی که اختلافات و تفرقه میان شیعیان رو به افزایش بود، امام عسکری با تاکید بر وحدت و انسجام، از پراکندگی شیعیان جلوگیری کردند.

حجت‌الاسلام مشکاتی افزود: یکی از مهم‌ترین اقدامات امام عسکری معرفی حضرت مهدی (ع) به عنوان امام دوازدهم و آماده‌سازی شیعیان برای دوران غیبت بود. ایشان شیعیان را به انتظار فرج و ظهور حضرت مهدی تشویق کردند و به آن‌ها آموختند که در این دوران چگونه رفتار کنند. همچنین نمایندگانی را برای ارتباط با شیعیان انتخاب کردند تا در دوران غیبت، شیعیان بتوانند به آن‌ها مراجعه کنند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: ایشان شاگردان بسیاری را تربیت کردند که پس از ایشان، مبلغان دین و رهبران شیعه شدند. ایشان به جمع‌آوری و تدوین روایات و احادیث اهل بیت پرداختند و بدین ترتیب، گنجینه‌ای ارزشمند برای شیعیان به یادگار گذاشتند. ایشان با بیان سیره و روش اهل بیت (ع) به ترویج فرهنگ اهل بیت در میان مردم پرداختند.

علت طولانی شدن غیبت امام زمان (عج)

مشاور علمی معاونت فرهنگی آستان مقدس فاطمی درباره چگونگی معرفی امام زمان به شیعیان از سوی امام حسن عسکری بیان کرد: امام عسکری همواره بر لزوم وجود امام معصوم در هر زمان تاکید می‌کردند و می‌فرمودند که امامت قطع نمی‌شود. ایشان به شیعیان بشارت می‌دادند که امام دوازدهم، مهدی موعود، ظهور خواهد کرد و عدالت را در جهان گسترش خواهد داد. به شیعیان، ویژگی‌های ظاهری و باطنی امام زمان را توصیف می‌کردند تا آن‌ها بتوانند امام خود را بشناسند. ایشان به شیعیان نام و کنیه امام زمان را می‌گفتند تا آن‌ها بتوانند به راحتی ایشان را خطاب کنند. امام افرادی امین و با تقوا را به عنوان نواب خاص انتخاب کردند تا پس از ایشان، ارتباط شیعیان با امام زمان قطع نشود.

وی درباره طولانی شدن غیبت امام زمان (عج) اظهار کرد: علت دقیق و جزئی طولانی شدن غیبت حضرت ولی عصر (عج) تنها نزد خداوند متعال معلوم است. یکی از مهم‌ترین دلایل غیبت، عدم آمادگی کامل جامعه بشری برای پذیرش حکومت جهانی عدل و داد است. تا زمانی که انسان‌ها به بلوغ فکری و اخلاقی نرسند و جامعه از فساد و ظلم پاک نشود، ظهور امکان‌پذیر نیست. غیبت طولانی مدت، آزمونی بزرگ برای ایمان و صبر منتظران است. این آزمایش، به منظور جدا کردن مؤمنان واقعی از منافقان و سست ایمانان صورت می‌گیرد.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: خداوند حکمت‌های بسیاری برای غیبت امام زمان (عج) دارد که برای ما قابل درک نیست. شاید غیبت، فرصتی برای رشد و تعالی انسان‌ها و آماده‌سازی زمین برای ظهور باشد. رفتار و کردار منتظران نیز در طولانی شدن یا کوتاه شدن مدت غیبت تأثیرگذار است. هر چه منتظران بیشتر به وظایف خود عمل کنند و برای ظهور آن حضرت تلاش کنند، ظهور نزدیک‌تر خواهد بود.

وی در ادامه با تاکید بر برخی از روایات گفت: تکمیل شدن تعداد شیعیان: برخی روایات حاکی از آن است که ظهور زمانی رخ می‌دهد که تعداد شیعیان به حد نصاب برسد. پیش از ظهور، نشانه‌های مشخصی بروز خواهد کرد که در روایات به آن‌ها اشاره شده است. تا زمانی که این نشانه‌ها به طور کامل ظاهر نشود، ظهور رخ نخواهد داد.

حجت‌الاسلام مشکاتی در ادامه بیان کرد: مهم‌ترین نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که غیبت امام زمان (عج) به معنای بی‌تفاوتی ایشان نسبت به مشکلات بشریت نیست. حضرت ولی عصر (عج) همواره بر بندگان خود نظر لطف دارند و در تمامی امور دخالت مستقیم دارند. غیبت ایشان به معنای عدم هدایت و حمایت از شیعیان نیست، بلکه به دلیل حکمت‌های الهی و برای آماده‌سازی شرایط ظهور است.

وظیفه منتظران در زمان غیبت کبری

این کارشناس مذهبی درباره وظیفه منتظران در این دوران خاطرنشان کرد: مهم‌ترین وظیفه منتظران، تقوا و پرهیزکاری است. با تقوا پیشه کردن، می‌توان به خداوند نزدیک‌تر شد و برای ظهور امام زمان (عج) آماده‌تر بود. منتظران باید در جامعه به امر به معروف و نهی از منکر بپردازند و در برابر ظلم و بی‌عدالتی ایستادگی کنند. منتظران باید به خودسازی و تهذیب نفس بپردازند تا خود را برای پذیرش حکومت جهانی امام زمان (عج) آماده کنند. انتظار از امام زمان (عج) نباید به معنای بی‌تحرکی و دست روی دست گذاشتن باشد، بلکه منتظران باید با تلاش و کوشش در جهت ظهور آن حضرت قدم بردارند.

مشاور علمی معاونت فرهنگی آستان مقدس فاطمی افزود: دعا برای فرج امام زمان (عج) از وظایف مهم منتظران است. دعا باعث تقویت روحیه انتظار و امیدواری در دل منتظران می‌شود. در نهایت، باید گفت که غیبت امام زمان (عج) فرصتی برای خودسازی و آماده شدن برای ظهور است. با عمل به وظایف خود، می‌توانیم در فرج آن حضرت سهیم باشیم و به ظهور نزدیک‌تر شویم.