نرخ بیکاری طی دولت سیزدهم درکف ۲۷ سال اخیر

درحالی‌که در تمام سال‌های دهه ۹۰ میانگین بیکاری جهانی در حدود ۵.۵ درصد بوده و بیکاری در ایران حدود ۲ برابر میانگین جهانی بوده یعنی بطور میانگین 11.2 درصد بوده است. در این دو سال اخیر نرخ این میانگین با کاهش 3.3 درصدی به 7.9 درصد رسیده است.

اگر داده‌های سال‌های 1375 را تا سال 1389 مقایسه کنیم، کاهش نرخ بیکاری فراتر از این میزان خواهد رفت و این گزاره‌ حکایت از آن دارد که دولت سیزدهم توانسته است نرخ بیکاری را در دوسال اخیر به پایین‌ترین میزان خود در 27 سال اخیر یعنی از سال 1375 تا همین تابستان سال 1402 برساند. داده‌ها نشان می‌دهند که در فاصله 1375 تا سال 1399 به طور متوسط نرخ بیکاری 22.4 درصد بوده است که این رقم در دو سال اخیر تک رقمی شده و به 9.1 درصد رسیده است.

از آن طرف، در مقایسه دیگر و از هنگام فعالیت دولت سیزدهم، نرخ بیکاری ۷.۹ درصدی تابستان امسال، یک درصد کمتر از نرخ بیکاری تابستان ۱۴۰۱ است، اما قیاس این نرخ با داده‌های نتایج طرح آمارگیری نیروی ‌کار تابستان ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که در بازه دوساله، نرخ بیکاری ۱.۷ درصد کاهش یافته است. بررسی نرخ بیکاری افراد ۱۵‌ساله و بیشتر در گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در تابستان ۱۴۰۰ به میزان ۹.۶ درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار)، بیکار بوده‌اند. به این ترتیب، در دو سال، نرخ بیکاری جمعیت فعال ۱۵ساله و بیشتر از ۹.۶ به ۷.۹ درصد رسیده است.

کاهش فاصله نرخ بیکاری در استان‌ها

از طرفی فاصله نرخ بیکاری استان‌ها به کمترین میزان خود در تابستان سال‌جاری در مقایسه با تابستان سال گذشته رسیده است. بطوری‌که داده‌ها نشان می‌دهند در تابستان 1401فاصله میان بالاترین و پایین‌ترین نرخ بیکاری در کشور 17.1 درصد بوده که نشان از نابرابری بسیار زیاد نرخ بیکاری دارد. بر اساس آمار نرخ بیکاری در تابستان امسال به 7.4 درصد رسیده که در مقایسه با سال پیش 10درصد کاهشی بوده است.

گزاره‌هایی که نشان می‌دهند، دولت سیزدهم اشتغالزایی متوازن را توانسته در کشور رونق بدهد و از هرگونه تمرکزگرایی و شکاف نابرابری اشتغال جلوگیری کند.

بررسی‌های تحلیلی نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در تابستان امسال که از سوی مرکز آمار منتشر شد نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در 21 استان روند کاهشی داشته است. استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و لرستان به ترتیب بیشترین نرخ بیکاری و همچنین استان‌های آذربایجان غربی، خراسان شمالی و زنجان کمترین نرخ بیکاری را داشته‌اند. بیشترین کاهش نرخ بیکاری در استان هرمزگان از 22.6 درصد در تابستان سال گذشته به 11.5 درصد در تابستان امسال رسیده است. هرچند هنوز نرخ بیکاری در این استان تک‌رقمی نشده اما کاهش محسوس 11.1 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته رقم خورده است و بعد از آن استان خوزستان از 15.6 درصد نرخ بیکاری به 10.3 درصد رسیده است که این آمار نیز نشانگر کاهش چشمگیر نرخ بیکاری در این استان است.

کمترین نرخ بیکاری در استان‌های آذربایجان غربی و خراسان شمالی هر دو با 5.1 درصد به ثبت رسیده است. بالاترین نرخ بیکاری به استان سیستان و بلوچستان با 12.5 درصد اختصاص یافته است. این رقم در تابستان سال گذشته 11.5 درصد بوده است. نرخ بیکاری از میان 31 استان کشور، در 25 استان تک‌رقمی، در 6 استان دورقمی، در سه استان کردستان، اصفهان و اردبیل از دو رقمی در تابستان سال گذشته به تک رقمی در تابستان 1402 رسیده است.

در تابستان سال 1402 نسبت به سال 1401، بالاترین نرخ بیکاری در بین استان‌های کشور، به استان آذربایجان غربی با نرخ 5.1 درصد تعلق داشته که نسبت به تابستان سال کذشته 1.9 درصد با کاهش مواجه شده است. بیشترین نرخ بیکاری در این بازه زمانی نیز متعلق به استان سیستان و بلوچستان بوده که 12.5 درصد نرخ بیکاری داشته است که نشان می‌دهد نسبت کاهش نرخ بیکاری در استان‌ها در این دولت و در تابستان سال‌جاری 7.4 درصد با افت مواجه شده است. فاصله نسبت اشتغال نیز در بین استان‌های کشور با افزایش مواجه شده است و داده‌ها نشان می‌دهد بیشترین نسبت اشتغال که از تقسیم جمعیت شاغل بر کل جمعیت 15 ساله و بیشتر حاصل می‌آید، به 13.3 درصد رسیده است. این در حالی است که این نسبت در مدت مشابه سال گذشته، 13.2 بوده است. این موضوع نشان می‌دهد نسبت اشتغال در استان‌ها در حال افزایش است.

افزایش نرخ مشارکت در استان‌ها

بالاترین نرخ مشارکت اقتصادی استان ها در بهار سال گذشته، 47.8 درصد بود که در بهار سال 1402، این نرخ با جهش 3.1 درصدی از 47.8 درصد به 50.9 درصد رسیده است. به عبارتی در بهار سال 1402، 15 استان نرخ مشارکت اقتصادی شان بیشتر از میانگین کل کشور بوده است.

طبق این داده ها، نرخ مشارکت اقتصادی در استان ها نیز افزایشی بوده، بطوری که در بهار سال 1401، نرخ مشارکت اقتصادی 14 استان بالاتر از میانگین کشوری بود اما در بهار امسال تعداد این استان ها به 15 استان افزایش یافته است. نرخ مشارکت اقتصادی این استان ها نیز در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته با افزایش مواجه شده است. به عبارتی در بهار سال گذشته بیشترین نرخ مشارکت اقتصادی در استان ها را استان زنجان با 47.8 درصد به خود اختصاص داده بود که در بهار امسال نیز همین استان همچنان بالاترین نرخ مشارکت اقتصادی را این بار با افزایش 3.1 درصدی نسبت به بهار سال گذشته از آن خود کرده است.

افزایش تعداد استان های کشور به لحاظ نرخ مشارکت اقتصادی و همچنین رشد نرخ آنها در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته نشان از بهبود بازار کار دارد، چنانچه تمایل کارجویان برای یافتن کار افزایش یافته است. نرخ مشارکت نشان می دهد که چه درصدی از افراد در سن کار (15 سال و بیشتر) را جمعیت فعال تشکیل می دهد.

جمعیت فعال به تعداد افرادی گفته می شود که در اشتغال قرار دارند و بیکار یا شاغل هستند. نکته مهم در تعریف جمعیت فعال این است که فرد بیکار، فردی در نظر گرفته می شود که حتماً در جست و جوی شغل بوده یا تمایل به کار کردن داشته باشد. به عبارت دیگر، اگر شخصی بیکار باشد و دنبال شغل نگردد یا اگر موقعیت شغلی مناسبی برای او پیدا شد تمایلی به کار کردن نداشته باشد، بیکار در نظر گرفته نمی شود.

 برشی از داده‌های مرکز آمار از نرخ بیکاری

طبق اعلام مرکز آمار ایران با وجود اینکه جمعیت شاغلان ۱۵‌ساله و بیشتر در تابستان امسال ۲۴ میلیون و ۶۸۶ هزار نفر بود که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۹۰۷ هزار نفر افزایش داشته، اما نرخ بیکاری با یک درصد کاهش به ۷.۹ درصد رسیده است. در این بازه زمانی ۷.۹ درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار)، بیکار بوده‌اند. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص، نسبت به فصل مشابه سال قبل (تابستان ۱۴۰۱)، به میزان یک درصد کاهش یافته است.

در عین حال، کاهش نرخ بیکاری در تابستان ۱۴۰۲ با افزایش نرخ مشارکت اقتصادی در این بازه زمانی همراه بوده است؛ براساس داده‌های مرکز آمار ایران، در تابستان ۱۴۰۲، به میزان ۴۱.۶ درصد جمعیت ۱۵‌ساله و بیشتر، از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه سال قبل (تابستان ۱۴۰۱) به میزان ۰.۶ درصد افزایش یافته است.