پایان یک انحصار ۱۳ ساله

یاسمن صادق شیرازی_ گروه خودرو:  تصمیم ممنوعیت واردات این خودروها، هم‌زمان با تشدید تحریم‌های اقتصادی و نوسانات ارزی گرفته شده بود، اما جرقه اصلی این محدودیت به یک سانحه رانندگی مرگبار در شمال تهران بازمی‌گردد؛ که شرح آن مفصل است. دولت وقت در پی آن، با هدف کنترل خروج ارز، واردات خودروهای با حجم موتور بالاتر از ۲۵۰۰ سی‌سی را ممنوع اعلام کرد. این ممنوعیت در سال ۱۳۹۳ و با اعمال محدودیت حتی برای واردات در مناطق آزاد و افراد خاص، ابعاد گسترده‌تری پیدا کرد و عملاً پرونده واردات این خودروها را برای سال‌ها در بازار خودروی ایران بست. حالا طبق اخبار، انحصار ۱۳ ساله واردات خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی‌سی شکسته است. در همین رابطه سیدحامد عاملی، معاون وزیر صمت گفت: «امسال برای اولین بار پس از ۱۳ سال خودروهای با حجم موتور بالا وارد کشور می‌شود که می‌تواند نقش مؤثری در کاهش قیمت این رده از محصولات در بازار داشته باشد.» در لیست تعرفه اعلامی واردات خودرو، تعرفه ۱۴۵ درصدی برای واردات خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی‌سی در نظر گرفته شده است.
 
 بازار خودرو در انحصار چند برند خاص!
اما این پایان ماجرا نبود. نتیجه ممنوعیت واردات خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی‌سی، چیزی جز افزایش شدید تقاضا، رشد قابل‌توجه قیمت‌ها و شکل‌گیری بازاری انحصاری نبود. خودروهایی که پیش‌تر با قیمت‌های منطقی وارد می‌شدند، حالا به دلیل نبود رقیب و محدودیت عرضه، به کالاهایی سرمایه‌ای تبدیل شدند. از تویوتا لندکروزر و پرادو گرفته تا لکسوس و هیوندای آزرا، همه با افزایش قیمت‌های قابل‌توجهی مواجه شدند چون سال‌ها بود که خبری از واردات خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی‌سی به ایران نبود و همین موضوع باعث شد قیمت برخی مدل‌های کارکرده لکسوس در بازار به بیش از ۱۰ میلیارد تومان برسد. برای مثال، در روز شنبه ۱۵ شهریورماه لکسوس LX مدل ۲۰۱۳ با کارکرد ۱۸۵ هزار کیلومتر، حدود ۲۵ میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده است و لندکروزر مدل ۲۰۱۳ با ۱۹۷ هزار کیلومتر کارکرد در آگهی‌ها حدود ۱۷ میلیارد تومان قیمت خورد. پرادو ۲۰۱۳ نیز با ۱۰ هزار کارکرد ۱۳ میلیارد تومان است؛ موضوعی که حالا با تصمیم دولت برای آزادکردن واردات این خودروها کمر قیمتی لندکروزر و پرادوهای محصول سال ۲۰۱۳ را خواهد شکست.
  عمادالدین جعفری، کارشناس حوزه خودرو، در گفت‌وگو با «ایران» تأکید می‌کند که این ممنوعیت اساساً فاقد منطق اقتصادی بوده است. اگر دلیل این ممنوعیت را از مسئولان وقت بپرسید، بعید است پاسخ منطقی بشنوید. خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی‌سی الزاماً لوکس نیستند؛ قیمت جهانی بسیاری از این مدل‌ها حتی به ۳۰ هزار دلار هم نمی‌رسد، اما در ایران با تعرفه‌های چند صد درصدی، ناگهان به خودروهای میلیاردی تبدیل شدند.
 
کدام خودروها و با چه قیمتی به ایران می‌آیند؟
حال با شکسته‌شدن ممنوعیت ۱۳ ساله واردات خودروهای با حجم موتور بالا، انتظار می‌رود تنوع گسترده‌ای از خودروهای شاسی‌بلند وارد بازار ایران شود. این روند می‌تواند قیمت خودروهای کارکرده‌ای را که مدت زیادی از عمرشان گذشته، تعدیل کند و فرصت خرید خودروهای جدید و به‌روزتر را با هزینه‌ای منطقی‌تر برای مصرف‌کنندگان فراهم آورد.
حالا بررسی کنیم بعد از شکستن طلسم واردات خودروی بالای ۲۵۰۰ سی‌سی، کدام خودروهای روز دنیا می‌توانند با چه قیمتی به ایران وارد شوند؟ برای نمونه، تویوتا لندکروزر ۳۰۰ (۲۰۲۱-۲۰۲۵) که قیمت جهانی آن حدود ۷۰ هزار دلار است، با اعمال تعرفه وارداتی ۱۴۵ درصد و دلار ۱۰۲ هزار تومانی (محاسبه نرخ دلار آزاد) حدوداً ۱۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان قیمت خواهد داشت. تویوتا پرادو ۲۵۰ (۲۰۲۴_۲۰۲۵) با قیمت جهانی نزدیک به ۵۵ هزار دلار، در بازار ایران حدود ۱۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان و نیسان پاترول Y۶۲(۲۰۱۰_۲۰۲۵) با قیمت جهانی ۶۰ هزار دلار، حدوداً ۱۵ میلیارد تومان قیمت‌گذاری می‌شود. با توجه به این موضوع که فاصله قیمتی میان خودروهایی قدیمی این مدل‌ها در ایران با نسخه به‌روز شده‌شان خیلی کمتر از قیمت مدل‌های کارکرده همین خودروهاست که عمرشان بیش از ۱۰ سال است و در بازار ایران با قیمت‌های بسیار بالایی معامله می‌شوند. خودروهایی که حتی دیگر قطعه‌شان به سختی پیدا می‌شود و در دنیا هم تقریباً از رده خارج شده‌اند.
 
۲۵۰۰ سی‌سی خودروی لوکس نیست
 هرچند مفهوم خودروی لوکس به‌وضوح مشخص است و معمولاً به برندهایی مانند بنز، پورشه، بنتلی، کادیلاک، لکسوس، اینفینیتی، جگوار و مک‌لارن اطلاق می‌شود و تعبیر خودروی لوکس برای حجم بالای ۲۵۰۰ سی‌سی درست نیست. عمادالدین جعفری، کارشناس خودرو تأکید می‌کند: «بسیاری از این خودروها اساساً در بازار جهانی به‌عنوان خودروهای اقتصادی شناخته می‌شوند نه لوکس! برای مثال، تویوتا لندکروزر یا هیوندای سوناتا خودروهایی هستند که در کشورهای مختلف حتی به‌صورت اقساطی و با شرایط آسان خرید عرضه می‌شوند. اما در ایران، به دلیل تعرفه‌های سنگین، این خودروها برچسب لوکس خورده‌اند.»
 دولت چهاردهم و وزارت صمت از ابتدا به کاهش تعرفه‌های واردات خودرو اعتقاد داشتند و حتی در شرایط جنگ و تحریم نیز این موضوع را پیگیری کردند. اگرچه برخی موانع حقوقی و مقاومت‌های ذی‌نفعان مانع تسریع واردات شده، اما روند کلی به سمت شکستن انحصار و افزایش واردات خودروهای پرحجم پیش می‌رود. جعفری با اشاره به کاهش قیمت برخی از وارداتی‌ها پس از باز شدن سامانه واردات، می‌گوید: «قبل از باز شدن واردات خودرو، فولکس تیگوان تا ۷ میلیارد تومان قیمت داشت، اما امروز ۴ میلیارد تومان هم مشتری ندارد، چون مردم می‌دانند واردات ادامه دارد. با باز شدن واردات خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی‌سی قیمت‌های این خودروها نیز خواهد شکست، چون وقتی قرار است مدل جدید این برندها وارد شود دیگر کسی لندکروزر ۲۰۱۲ را ۱۵ میلیارد تومان نمی‌خرد.»

برش

تفاوت معنی خودروی لوکس در بازارهای جهانی

حسین رحیمی‌نژاد، کارشناس صنعت خودرو درباره ممنوعیت واردات خودرو‌های بالای ۲۵۰۰ سی‌سی در این ۱۳ سال به «ایران» توضیح می‌دهد: «ریشه این محدودیت‌ها در قانونی نهفته است که تعرفه واردات خودرو را به تناسب حجم موتور تعیین می‌کرد؛ قانونی که با هدف کاهش ارزبری تدوین شده، اما در اجرا با اشکالات جدی همراه بوده است. تعرفه‌ها و محدودیت‌ها براساس حجم موتور تعریف شده‌اند، با این فرض که خودروهای پرحجم، گران‌ترند و ارز بیشتری از کشور خارج می‌کنند. اما این قاعده در عمل، منجر به اتفاقات عجیبی در بازار خودرو شده است. امروز ما خودروهایی با ابعاد بزرگ اما موتورهای کوچک و ضعیف داریم؛ موتورهایی که اغلب توربوشارژ شده‌اند تا فقط زیر سقف قانونی بمانند.»
 رحیمی‌نژاد درباره تعریف خودروی لوکس نیز می‌گوید:  تعریف «لوکس» در بازار ایران متفاوت از استانداردهای جهانی است و بیشتر به دلیل محدودیت و کمبود است تا ویژگی‌های واقعی خودرو. در دنیا خودروهای ۲۵ تا ۳۵ هزار دلار لوکس محسوب نمی‌شوند و خودروهای بالای ۱۰۰ هزار دلار لوکس به شمار می‌آیند. اما در ایران، لندکروزر ۲۰۱۲ که در بازارهای جهانی از رده خارج شده، با قیمت‌های نجومی معامله می‌شود. علت این موضوع نه کیفیت خودرو بلکه انحصار و کمبود در بازار است.»
 بازار خودروهای وارداتی سال‌ها در انحصار چند برند و واردکننده خاص بوده و حالا با آزادسازی واردات خودروهای با حجم موتور بالاتر، انتظار می‌رود تنوع بیشتر و رقابت واقعی به بازار بازگردد. رحیمی‌نژاد نسبت به مقاومت برخی ذی‌نفعان در برابر این تغییرات هشدار می‌دهد: «دست‌های قدرتمندی در بازار خودرو وجود دارد که نفعشان در ادامه انحصار است و طبیعی است که با این تصمیم مخالفت کرده یا اجرای آن را به تأخیر بیندازند. اما حتی ورود ۲۰ تا ۳۰ هزار دستگاه خودروی بالای ۲۵۰۰ سی‌سی، شوک قابل‌توجهی به بازار وارد خواهد کرد.»
  کارشناسان معتقدند، آزادسازی واردات خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی‌سی می‌تواند قیمت لندکروزر و پرادوهای مدل ۲۰۱۳ را بشکند. رحیمی‌نژاد همچنین تأکید می‌کند: «قیمت خودروهای دست‌دوم مربوط به ۱۰ سال پیش، اکنون گران‌تر از مدل‌های جدید همان برندهاست که در بازار جهانی با گارانتی و اقساط عرضه می‌شوند. ورود خودروهای جدید این تناقض را از بین خواهد برد و شرایط منطقی‌تری در بازار ایجاد خواهد شد.»